Риторика белорусских властей изменилась, изменится ли что-то после выборов?
23 и 24 июля в литовском сейме проходит конференция под названием "Белорусское гражданское общество и журналистика 2008. Парламентские выборы". Обсуждение проблем и вызовов, стоящих перед СМИ и общественными организациями накануне парламентских выборов, — такую цель ставит перед собой конференция.
Что же всё таки происходит в Беларуси? Какую степень демократичности выборов можно ожидать? Какие факты зафиксированы уже сегодня? Что можно улучшить в выборах при наличии желания властей? Эти вопросы пытались задать, услышать и озвучить факты белорусские правозащитники, журналисты, члены литовского сейма, представители Литвы в Совете Европы, которые в эти дни собрались в Конституционном зале литовского сейма.
Это очень важный для литовцев зал. На огромных, во всю стену, фотографиях — путь литовцев к демократии.
Напомним, что 47 стран Европы являются членами Совета Европы, и только одна страна — Беларусь — не входит в него . Все присутствовавшие выражали надежду, что Беларусь присоединиться. И что риторика белорусских властей, которые заявляют сегодня о намерении провести показательные демократические выборы, что-то изменит. Как обычно, большими оптимистами выступали европейцы. Однако знаки каких-то сдвигов, похоже, искали все.
Олег Гулак, председатель Белорусского Хельсинского комитета, считает, демократические выборы невозможны без независимых СМИ и третьего сектора.
Олег Гулак: "Выборы – это не однодневный процесс, это не просто само голосование и подведение итогов голосования. Выборы – это проявление того, насколько в общем в стране созданы и работают демократические институты. Поэтому сейчас, конечно, очень сложно говорить про на самом деле свободные и справедливые выборы, потому что общество запугано, свободы слова нет, неправительственные организации в большинстве были ликвидированы и действуют с запретом на деятельность незарегистрированных организаций. Это всё очень отрицательно влияет на возможность проведения свободных выборов сейчас.
В плюс можно отнести то, что в общем начались обещания власти, что выборы будут прозрачными и свободными, что мы заинтересованы в европейских ценностях".
Политолог Роман Яковлевский убеждён, что при сильном режиме по определению не может быть сильной оппозиции:
Роман Яковлевский: "Исторический опыт подсказывает, что если режим сильный, оппозиция слабая. Не может быть при сильном режиме – а он сегодня есть в Беларуси, работает вертикаль, репрессивная система – при этом не может по определению быть сильной оппозиции. Лично моя точка зрения, что большую роль должен сыграть внешний фактор".
Философ Алесь Антипенко заметил изменения в самой риторике белорусской власти и видит в этом поворот к Западу:
Алесь Антипенко: “Изменилась сама риторика власти. Под угрозой те социальные контракты, которые режим имел с такими категориями, как студенты или пенсионеры. Содержание этих контрактов будет изменено. Я могу предсказать, что режим пожертвует поддержкой пенсионеров, но, с другой стороны, будет искать другие пути своей легитимизации. И один из путей этой легитимизации – это движение на Запад”.
Редактор сайта nn.by Андрей Дынько, в свою очередь, никаких демократических изменений в Беларуси не видит:
Андрей Дынько: "Давайте оперировать фактами. Мы имеем сферу СМИ. Ни одна газета не вернулась в белорусские типографии из тех, которым было запрещено печататься здесь, ни одна газета не вернулась в систему распространения и подписные каталоги Белсоюзпечати, ни одна новая независимая газета не появилась в регионах, ни один корреспондент “Европейского радио для Беларуси” или “Радио Рация” не был аккредитован в Беларуси. О каких изменениях мы говорим?"
Предлагаем Вашему вниманию проект резолюции, разработанный на конференции.
ПРАЕКТ
1. Канферэнцыя “Грамадзянская супольнасць і журналістыка ў Беларусі напярэдадні парламентскіх выбараў 2008 года” (надалей – Канферэнцыя) абмеркавала сітуацыю ў сферы СМІ, працу праваабаронцаў і іншых структураў грамадзянскай супольнасці ў Беларусі напярэдадні і ў час кампаніі па выбарах дэпутатаў Палаты прадстаўнікоў Нацыянальнага Сходу, якія прызначаныя на 28 верасня 2008 году. Удзельнікі Канферэнцыі падкрэсліваюць асаблівую ролю медыяў і грамадзянскай супольнасці для функцыянавання дэмакратычнага грамадства, якая асабліва ўзрастае ў перыяд выбарчых кампаніяў.
2. Удзельнікі Канферэнцыі засведчылі, што існуе шэраг праблемаў у дзейнасці медыяў, праваабарончых арганізацыяў і іншых структураў грамадзянскай супольнасці ў Беларусі. Працягваецца ціск і пераслед структураў грамадзянскай супольнасці і грамадскіх актывістаў. Палітыка беларускіх уладаў да незалежнай прэсы і праваабаронцаў застаецца жорсткай. Судовая сістэма і праваахоўныя органы выкарыстоўваюцца для іх пераследу. У заканадаўстве краіны дагэтуль прысутнічаюць артыкулы, якія прадугледжваюць крымінальную адказнасць за дэфамацыю і дзейнасць ад імя незарэгістраваных арганізацыяў. Канферэнцыя адзначыла ў якасці станоўчага моманту скарачэнне актыўнага прымянення гэтых артыкулаў, але, ў той жа час, нагадвае, што сам факт наяўнасці гэтых палажэнняў у беларускім заканадаўстве робіць немагчымым нармальнае існаванне недзяржаўных арганізацыяў і свабодных медыяў, а таксама функцыянавання іншых інстытутаў грамадзянскай супольнасці.
3. Удзельнікі Канферэнцыі выказваюць заклапочанасць паспешлівым прыняццем Нацыянальным Сходам Беларусі Закона “Аб СМІ”, некаторыя палажэнні якога, на думку нацыянальных і міжнародных экспертаў, сур’ёзна пагоршаць сітуацыю са свабодай слова ў Беларусі. Усведамляючы, што свабода здабываць і распаўсюджваць інфармацыю з’яўляецца неабходнай умовай існавання дэмакратычнага грамадства, удзельнікі Канферэнцыі заклікаюць Прэзідэнта Беларусі не падпісваць гэты законапраект, вярнуць яго ў нацыянальны парламент і наладзіць грамадскае абмеркаванне законапраекта з прыцягненнем усіх зацікаўленых бакоў, у тым ліку нацыянальнай і міжнароднай экспертнай супольнасці.
4. Удзельнікі Канферэнцыі вітаюць запрашэнне беларускімі ўладамі міжнародных назіральнікаў для назірання за парламентскімі выбарамі 2008 года і заклікаюць грамадзянскую супольнасць, медыі і праваабаронцаў актыўна супрацоўнічаць з міжнароднымі арганізацыямі, якія маюць цікавасць да выбарчай кампаніі ў Беларусі.
5. Удзельнікі Канферэнцыі засведчылі, што, нягледзячы на некаторыя фармальныя прызнакі пазітыўных зрухаў у выбарчым працэсе, яго першыя этапы засведчылі аб тым, што прынцыповых зменаў у працэсе падрыхтоўкі і правядзення выбараў у Беларусі не адбываецца.
6. Удзельнікі Канферэнцыі выказваюць спадзяванні на тое, што беларускія дзяржаўныя электронныя і друкаваныя СМІ будуць трымацца прынцыпаў роўнасці доступа кандыдатаў у дэпутаты да магчымасцяў абвяшчаць свае праграмы. Канферэнцыя таксама заклікае беларускіх журналістаў асвятляць выбарчы працэс, кіруючыся не ідэалагічнымі, а прафесійнымі стандартамі і прынцыпамі журналісцкай этыкі. Прадстаўнікі прэсы мусяць усведамляць сваю адказнасць перад выбарцамі за ўсебаковае асвятленне выбараў.
7. Удзельнікі канферэнцыі заклікаюць беларускія ўлады:
7.1. Запрасіць да назірання за парламентскімі выбарамі 2008 года ўсе еўрапейскія арганізацыі, якія здзяйсняюць маніторынг выбарчых стандаратаў, у прыватнасці Парламентскую Асамблею Рады Еўропы і Еўрапейскі Парламент.
7.2. Спыніць адміністрацыйны і эканамічны ціск на структуры грамадзянскай супольнасці, у першую чаргу медыяў і грамадскіх аб’яднанняў, а таксама выкарыстанне спецслужбаў, праваахоўных органаў і судовай сістэмы для пераследу грамадскіх актывістаў;
7.3. Адмяніць пяць артыкулаў Крымінальнага Кодэксу Беларусі, а менавіта Артыкула 367 “Паклёп у дачыненні Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь”, Артыкула 368 “Знявага Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь”, Артыкула 369 “Знявага прадстаўніка ўлады”, Артыкула 369-1 “Дэскрыдытацыя Рэспублікі Беларусь” і Артыкула 193-1, які тычыцца адказнасці за дзейнасць ад імя незарэгістраванай арганізацыі;
7.4. Забяспечыць поўны і свабодны доступ усіх медыяў да ўсебаковай інфармацыі, што тычыцца перадвыбарчага працэсу і правядзення выбараў, а таксама забяспечыць неабходныя ўмовы для ўсебаковага грамадскага назірання за ходам падрыхтоўкі і правядзення выбараў у дэпутаты Палаты прадстаўнікоў Нацыянальнага Сходу Беларусі ў верасні 2008 года.
8. Удзельнікі Канферэнцыі звяртаюцца да Рады Еўропы, АБСЕ, Еўрапейскага Звязу і іншых зацікаўленых міжнародных структураў і арганізацыяў з заклікам:
8.1. Актыўна ўдзельнічаць у працэсе стварэння і дзейнасці Еўрапейскай рады па маніторынгу сітуацыі са СМІ ў Беларусі;
8.2. Узмацніць супрацоўніцтва з беларускімі недзяржаўнымі арганізацыямі і медыямі напярэдадні і падчас выбараў, выкарыстоўваючы іх патэнцыял для забяспечання незалежнай інфармацыі і маніторынгу выбарчага працэса.
Что же всё таки происходит в Беларуси? Какую степень демократичности выборов можно ожидать? Какие факты зафиксированы уже сегодня? Что можно улучшить в выборах при наличии желания властей? Эти вопросы пытались задать, услышать и озвучить факты белорусские правозащитники, журналисты, члены литовского сейма, представители Литвы в Совете Европы, которые в эти дни собрались в Конституционном зале литовского сейма.
Это очень важный для литовцев зал. На огромных, во всю стену, фотографиях — путь литовцев к демократии.
Напомним, что 47 стран Европы являются членами Совета Европы, и только одна страна — Беларусь — не входит в него . Все присутствовавшие выражали надежду, что Беларусь присоединиться. И что риторика белорусских властей, которые заявляют сегодня о намерении провести показательные демократические выборы, что-то изменит. Как обычно, большими оптимистами выступали европейцы. Однако знаки каких-то сдвигов, похоже, искали все.
Олег Гулак, председатель Белорусского Хельсинского комитета, считает, демократические выборы невозможны без независимых СМИ и третьего сектора.
Олег Гулак: "Выборы – это не однодневный процесс, это не просто само голосование и подведение итогов голосования. Выборы – это проявление того, насколько в общем в стране созданы и работают демократические институты. Поэтому сейчас, конечно, очень сложно говорить про на самом деле свободные и справедливые выборы, потому что общество запугано, свободы слова нет, неправительственные организации в большинстве были ликвидированы и действуют с запретом на деятельность незарегистрированных организаций. Это всё очень отрицательно влияет на возможность проведения свободных выборов сейчас.
В плюс можно отнести то, что в общем начались обещания власти, что выборы будут прозрачными и свободными, что мы заинтересованы в европейских ценностях".
Политолог Роман Яковлевский убеждён, что при сильном режиме по определению не может быть сильной оппозиции:
Роман Яковлевский: "Исторический опыт подсказывает, что если режим сильный, оппозиция слабая. Не может быть при сильном режиме – а он сегодня есть в Беларуси, работает вертикаль, репрессивная система – при этом не может по определению быть сильной оппозиции. Лично моя точка зрения, что большую роль должен сыграть внешний фактор".
Философ Алесь Антипенко заметил изменения в самой риторике белорусской власти и видит в этом поворот к Западу:
Алесь Антипенко: “Изменилась сама риторика власти. Под угрозой те социальные контракты, которые режим имел с такими категориями, как студенты или пенсионеры. Содержание этих контрактов будет изменено. Я могу предсказать, что режим пожертвует поддержкой пенсионеров, но, с другой стороны, будет искать другие пути своей легитимизации. И один из путей этой легитимизации – это движение на Запад”.
Редактор сайта nn.by Андрей Дынько, в свою очередь, никаких демократических изменений в Беларуси не видит:
Андрей Дынько: "Давайте оперировать фактами. Мы имеем сферу СМИ. Ни одна газета не вернулась в белорусские типографии из тех, которым было запрещено печататься здесь, ни одна газета не вернулась в систему распространения и подписные каталоги Белсоюзпечати, ни одна новая независимая газета не появилась в регионах, ни один корреспондент “Европейского радио для Беларуси” или “Радио Рация” не был аккредитован в Беларуси. О каких изменениях мы говорим?"
Предлагаем Вашему вниманию проект резолюции, разработанный на конференции.
ПРАЕКТ
Рэзалюцыя
Канферэнцыі “Грамадзянская супольнасць і СМІ ў Беларусі
напярэдадні парламентскіх выбараў 2008 года”
Канферэнцыі “Грамадзянская супольнасць і СМІ ў Беларусі
напярэдадні парламентскіх выбараў 2008 года”
2. Удзельнікі Канферэнцыі засведчылі, што існуе шэраг праблемаў у дзейнасці медыяў, праваабарончых арганізацыяў і іншых структураў грамадзянскай супольнасці ў Беларусі. Працягваецца ціск і пераслед структураў грамадзянскай супольнасці і грамадскіх актывістаў. Палітыка беларускіх уладаў да незалежнай прэсы і праваабаронцаў застаецца жорсткай. Судовая сістэма і праваахоўныя органы выкарыстоўваюцца для іх пераследу. У заканадаўстве краіны дагэтуль прысутнічаюць артыкулы, якія прадугледжваюць крымінальную адказнасць за дэфамацыю і дзейнасць ад імя незарэгістраваных арганізацыяў. Канферэнцыя адзначыла ў якасці станоўчага моманту скарачэнне актыўнага прымянення гэтых артыкулаў, але, ў той жа час, нагадвае, што сам факт наяўнасці гэтых палажэнняў у беларускім заканадаўстве робіць немагчымым нармальнае існаванне недзяржаўных арганізацыяў і свабодных медыяў, а таксама функцыянавання іншых інстытутаў грамадзянскай супольнасці.
3. Удзельнікі Канферэнцыі выказваюць заклапочанасць паспешлівым прыняццем Нацыянальным Сходам Беларусі Закона “Аб СМІ”, некаторыя палажэнні якога, на думку нацыянальных і міжнародных экспертаў, сур’ёзна пагоршаць сітуацыю са свабодай слова ў Беларусі. Усведамляючы, што свабода здабываць і распаўсюджваць інфармацыю з’яўляецца неабходнай умовай існавання дэмакратычнага грамадства, удзельнікі Канферэнцыі заклікаюць Прэзідэнта Беларусі не падпісваць гэты законапраект, вярнуць яго ў нацыянальны парламент і наладзіць грамадскае абмеркаванне законапраекта з прыцягненнем усіх зацікаўленых бакоў, у тым ліку нацыянальнай і міжнароднай экспертнай супольнасці.
4. Удзельнікі Канферэнцыі вітаюць запрашэнне беларускімі ўладамі міжнародных назіральнікаў для назірання за парламентскімі выбарамі 2008 года і заклікаюць грамадзянскую супольнасць, медыі і праваабаронцаў актыўна супрацоўнічаць з міжнароднымі арганізацыямі, якія маюць цікавасць да выбарчай кампаніі ў Беларусі.
5. Удзельнікі Канферэнцыі засведчылі, што, нягледзячы на некаторыя фармальныя прызнакі пазітыўных зрухаў у выбарчым працэсе, яго першыя этапы засведчылі аб тым, што прынцыповых зменаў у працэсе падрыхтоўкі і правядзення выбараў у Беларусі не адбываецца.
6. Удзельнікі Канферэнцыі выказваюць спадзяванні на тое, што беларускія дзяржаўныя электронныя і друкаваныя СМІ будуць трымацца прынцыпаў роўнасці доступа кандыдатаў у дэпутаты да магчымасцяў абвяшчаць свае праграмы. Канферэнцыя таксама заклікае беларускіх журналістаў асвятляць выбарчы працэс, кіруючыся не ідэалагічнымі, а прафесійнымі стандартамі і прынцыпамі журналісцкай этыкі. Прадстаўнікі прэсы мусяць усведамляць сваю адказнасць перад выбарцамі за ўсебаковае асвятленне выбараў.
7. Удзельнікі канферэнцыі заклікаюць беларускія ўлады:
7.1. Запрасіць да назірання за парламентскімі выбарамі 2008 года ўсе еўрапейскія арганізацыі, якія здзяйсняюць маніторынг выбарчых стандаратаў, у прыватнасці Парламентскую Асамблею Рады Еўропы і Еўрапейскі Парламент.
7.2. Спыніць адміністрацыйны і эканамічны ціск на структуры грамадзянскай супольнасці, у першую чаргу медыяў і грамадскіх аб’яднанняў, а таксама выкарыстанне спецслужбаў, праваахоўных органаў і судовай сістэмы для пераследу грамадскіх актывістаў;
7.3. Адмяніць пяць артыкулаў Крымінальнага Кодэксу Беларусі, а менавіта Артыкула 367 “Паклёп у дачыненні Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь”, Артыкула 368 “Знявага Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь”, Артыкула 369 “Знявага прадстаўніка ўлады”, Артыкула 369-1 “Дэскрыдытацыя Рэспублікі Беларусь” і Артыкула 193-1, які тычыцца адказнасці за дзейнасць ад імя незарэгістраванай арганізацыі;
7.4. Забяспечыць поўны і свабодны доступ усіх медыяў да ўсебаковай інфармацыі, што тычыцца перадвыбарчага працэсу і правядзення выбараў, а таксама забяспечыць неабходныя ўмовы для ўсебаковага грамадскага назірання за ходам падрыхтоўкі і правядзення выбараў у дэпутаты Палаты прадстаўнікоў Нацыянальнага Сходу Беларусі ў верасні 2008 года.
8. Удзельнікі Канферэнцыі звяртаюцца да Рады Еўропы, АБСЕ, Еўрапейскага Звязу і іншых зацікаўленых міжнародных структураў і арганізацыяў з заклікам:
8.1. Актыўна ўдзельнічаць у працэсе стварэння і дзейнасці Еўрапейскай рады па маніторынгу сітуацыі са СМІ ў Беларусі;
8.2. Узмацніць супрацоўніцтва з беларускімі недзяржаўнымі арганізацыямі і медыямі напярэдадні і падчас выбараў, выкарыстоўваючы іх патэнцыял для забяспечання незалежнай інфармацыі і маніторынгу выбарчага працэса.
