Ці магчымы міжнародны суд над беларускімі палітычнымі злачынцамі?
З нагоды пачатку судовага працэса ў Міжнародным крымінальным трыбунале па справах былой Югаславіі ў Гаазе над былым лідэрам баснійскіх сербаў Радаванам Караджычам праваабаронца Валянцін Стэфановіч адзначыў, што магчымасць правядзення падобнага трыбуналу над беларускімі палітычнымі злачынцамі не высветленая. Ён перакананы, што найперш трэба ўскладаць надзеі на нацыянальную юрыдычную сістэму. У апошні дзень ліпеня ў Гаазе пачаўся суд над Радаванам Караджычам, і ў той жа дзень Польшча судзіць генерала Войцеха Ярузэльскага, якога вінавацяць у расстрэле рабочых пратэстаў і ўвядзенні ваеннага становішча ў 1980-х. Цяперашняга беларускага лідэра і пабудаваную ім сістэму палітычныя праціўнікі вінавацяць ва ўзурпацыі ўлады, палітычным перавароце ў 1996 г., выкарыстанні судовай сістэмы і сілавых структур для арганізацыі масавых рэпрэсій, падазраюць у арганізацыі палітычна матываваных знікненняў людзей і пазасудовых пакараннях смерцю. Ці чакае міжнародны трыбунал беларускіх чыноўнікаў, якія дапусцілі палітычныя злачынствы? З такім пытаннем Еўрарадыё звярнулася да праваабаронцы, юрыста, звязанага з праваабарончай ініцыятывай “Вясна” Валянціна Стэфановіча.
Стэфановіч: Гаагскі трыбунал быў створаны канкрэтна па злачынствах ваенных у былой Югаславіі. Такі ж суд быў створаны для Руанды. Што датычыцца Беларусі, то ёсць прынцып міжнароднай юрысдыкцыі. Ён датычыцца асобных краінаў. Напрыклад, Бельгія мела права ўзбуджаць крымінальныя справы незалежна ад таго, дзе яны і кім яны здзейсненыя. Такі прынцып існуе і ў Нямеччыне, але там ёсць нейкія складаныя юрыдычныя працэдуры. Мы спрабавалі гэтае пытанне высветліць праз Міжнародную Хельсінкскую федэрацыю, але пакуль не атрымалася. Думаю, мы павінны казаць пра нацыянальную юрыдычную сістэму, якая потым павінна будзе, па-першае, разгледзець пытанні палітычна матываваных знікненняў і несудовых пакаранняў смерцю. Гэта трапляе пад артыкул, у якога, па міжнародным заканадаўстве, няма тэрміну даўніны. Прынамсі мы маем досвед Польшчы і ГДР. У Польшчы былі асуджаныя паліцыянты, якія расстралялі рабочы страйк у шахце.
Сп. Стэфановіч нагадаў, што нацыянальнымі судамі былі асуджаныя функцыянеры рэжыму Піначэта ў Чылі і перуанскага дыктатара Фухіморы. Ён нагадаў, што асаблівая ўвага беларускага трыбуналу будзе звернутая на міліцыянтаў і суддзяў, якія па сфальшаваных пратаколах масава садзяць пад арышт палітычных і грамадскіх актывістаў, а таксама на службовых асобаў, якія аддавалі загады фальшаваць вынікі выбараў.
У 2006 г. палітычная рада дэмакратычных сілаў Беларусі падтрымала ініцыятыву “Аб стварэнні грамадскага судовага трыбуналу ў справе расследавання злачынстваў рэжыму Аляксандра Лукашэнкі”. Ініцыятары заручыліся падтрымкай прэзідэнта Літвы Валдаса Адамкуса. Меркаваўся ўдзел міжнародных праваабарончых арганізацыяў «Amnestу International» і «Human Rights Watch». Паводле спадара Лябедзькі, літоўскія дэпутаты выказвалі прапанову перавесці дзейнасць суду ў рамкі Савета Еўропы. Анатоль Лябедзька не выключаў, што матэрыялаў суду можа хапіць для разгляду ў міжнародным трыбунале. Аднак потым ініцыятыва недзе загразла. Сёння сп. Лябедзька ў інтэрв’ю Еўрарадыё сказаў, што ідэя з міжнародным судом застаецца актуальнай. “Палітычны момант цяпер неспрыяльны: АБСЕ, ПАСЕ, іншыя міжнародныя структуры спадзяюцца на лібералізацыю рэжыму, на тое, што ў Беларусі нешта зменіцца з выбарамі. Хутка высветліцца, што гэта ілюзія, і ідэя грамадскага або міжнароднага трыбуналу зноў набудзе актуальнасць”, – лічыць сп. Лябедзька. Цяперашняга кіраўніка Беларусі з групай асобаў вінавацяць у арганізацыі дзяржаўнага перавароту ў мэтах захопу ўлады ў 1996 г. і арганізацыі палітычных знікненняў і забойстваў. “А на такія справы тэрміну даўнасці няма”, – зазначаюць юрысты.
Крыніца фота: Корреспондент
---
Даведка:
Пасля сыходу дыктатараў або аўтарытарных лідэраў з палітычнай сцэны лёс іх паплечнікаў і памагатых складаецца па-рознаму. Некаму ўдаецца пазбегчы адказнасці, іншыя трапляюць пад суд. Вось некалькі характэрных прыкладаў за апошні год.
2007 год
У Багдадзе былі асуджаныя і пакараныя смерцю былыя паплечнікі Садама Хусэйна: былы віцэ-прэзыдэнт Іраку Таха Ясін Рамадан, былы старшыня вярхоўнага рэвалюцыйнага трыбуналу Іраку Авад Бандар і зводны брат Садама Хусэйна Барзан ІбрагІм ат-Тыкрыці.
2007 год
Паліцыя Камбоджы арыштавала так званага “палпотаўскага Гебэльса” Нуон Чеа, які ў гады кіравання “чырвоных кхмераў” узначальваў ідэалагічны аддзел Камуністычнай партыі Камбоджы. Міжнародны трыбунал у справе злачынстваў у Камбоджы выставіў яму абвінавачанне ў генацыдзе, забойствах і катаваннях. Раней у тым жа годзе Міжнародны трыбунал прызнаў іншага паплечніка Пал Пота, былога начальніка палітычнай турмы “чырвоных кхмераў” Гуека Канга вінаватым у злачынствах супраць чалавечнасці.
2008 год
Ваенны трыбунал Спецыяльнага суду для Сьера-Леонэ ў Гаазе пачаў працэс над былым дыктатарам гэтай краіны Чарльзам Тэйларам. Сярод сведак і абвінавачаных – былы памагаты Тэйлара Джозэф Марзах, які на загад дыктатара забіваў і еў палітычных канкурэнтаў.
2008 год
У траўні завяршыўся 13-гадовы судовы працэс над экс-дыктатарам Эфіопіі Мэнгісту Хайле Марыямам і 18 яго паплечнікамі. Усім ім вынесены смяротны прысуд. Яшчэ 58 былых чыноўнікаў атрымалі розныя тэрміны зняволення.
2008 год
Вярхоўны суд Чылі завёў крымінальныя справы супраць 98 супрацоўнікаў тайнай паліцыі часоў кіравання Піначэта. Чакаецца, што судовы працэс адкрые праўду пра аперацыю “Каломба”, праведзеную тайнай паліцыяй у 1975 годзе. У выніку яе зніклі без вестак 120 праціўнікаў дыктатуры. Ваенная хунта сцвярджала, што гэтыя людзі пакінулі краіну або загінулі ў сутыкненнях з крымінальнымі групоўкамі.
Крыніца: Радыё "Свабода"
Стэфановіч: Гаагскі трыбунал быў створаны канкрэтна па злачынствах ваенных у былой Югаславіі. Такі ж суд быў створаны для Руанды. Што датычыцца Беларусі, то ёсць прынцып міжнароднай юрысдыкцыі. Ён датычыцца асобных краінаў. Напрыклад, Бельгія мела права ўзбуджаць крымінальныя справы незалежна ад таго, дзе яны і кім яны здзейсненыя. Такі прынцып існуе і ў Нямеччыне, але там ёсць нейкія складаныя юрыдычныя працэдуры. Мы спрабавалі гэтае пытанне высветліць праз Міжнародную Хельсінкскую федэрацыю, але пакуль не атрымалася. Думаю, мы павінны казаць пра нацыянальную юрыдычную сістэму, якая потым павінна будзе, па-першае, разгледзець пытанні палітычна матываваных знікненняў і несудовых пакаранняў смерцю. Гэта трапляе пад артыкул, у якога, па міжнародным заканадаўстве, няма тэрміну даўніны. Прынамсі мы маем досвед Польшчы і ГДР. У Польшчы былі асуджаныя паліцыянты, якія расстралялі рабочы страйк у шахце.
Сп. Стэфановіч нагадаў, што нацыянальнымі судамі былі асуджаныя функцыянеры рэжыму Піначэта ў Чылі і перуанскага дыктатара Фухіморы. Ён нагадаў, што асаблівая ўвага беларускага трыбуналу будзе звернутая на міліцыянтаў і суддзяў, якія па сфальшаваных пратаколах масава садзяць пад арышт палітычных і грамадскіх актывістаў, а таксама на службовых асобаў, якія аддавалі загады фальшаваць вынікі выбараў.
У 2006 г. палітычная рада дэмакратычных сілаў Беларусі падтрымала ініцыятыву “Аб стварэнні грамадскага судовага трыбуналу ў справе расследавання злачынстваў рэжыму Аляксандра Лукашэнкі”. Ініцыятары заручыліся падтрымкай прэзідэнта Літвы Валдаса Адамкуса. Меркаваўся ўдзел міжнародных праваабарончых арганізацыяў «Amnestу International» і «Human Rights Watch». Паводле спадара Лябедзькі, літоўскія дэпутаты выказвалі прапанову перавесці дзейнасць суду ў рамкі Савета Еўропы. Анатоль Лябедзька не выключаў, што матэрыялаў суду можа хапіць для разгляду ў міжнародным трыбунале. Аднак потым ініцыятыва недзе загразла. Сёння сп. Лябедзька ў інтэрв’ю Еўрарадыё сказаў, што ідэя з міжнародным судом застаецца актуальнай. “Палітычны момант цяпер неспрыяльны: АБСЕ, ПАСЕ, іншыя міжнародныя структуры спадзяюцца на лібералізацыю рэжыму, на тое, што ў Беларусі нешта зменіцца з выбарамі. Хутка высветліцца, што гэта ілюзія, і ідэя грамадскага або міжнароднага трыбуналу зноў набудзе актуальнасць”, – лічыць сп. Лябедзька. Цяперашняга кіраўніка Беларусі з групай асобаў вінавацяць у арганізацыі дзяржаўнага перавароту ў мэтах захопу ўлады ў 1996 г. і арганізацыі палітычных знікненняў і забойстваў. “А на такія справы тэрміну даўнасці няма”, – зазначаюць юрысты.
Крыніца фота: Корреспондент
---
Даведка:
Пасля сыходу дыктатараў або аўтарытарных лідэраў з палітычнай сцэны лёс іх паплечнікаў і памагатых складаецца па-рознаму. Некаму ўдаецца пазбегчы адказнасці, іншыя трапляюць пад суд. Вось некалькі характэрных прыкладаў за апошні год.
2007 год
У Багдадзе былі асуджаныя і пакараныя смерцю былыя паплечнікі Садама Хусэйна: былы віцэ-прэзыдэнт Іраку Таха Ясін Рамадан, былы старшыня вярхоўнага рэвалюцыйнага трыбуналу Іраку Авад Бандар і зводны брат Садама Хусэйна Барзан ІбрагІм ат-Тыкрыці.
2007 год
Паліцыя Камбоджы арыштавала так званага “палпотаўскага Гебэльса” Нуон Чеа, які ў гады кіравання “чырвоных кхмераў” узначальваў ідэалагічны аддзел Камуністычнай партыі Камбоджы. Міжнародны трыбунал у справе злачынстваў у Камбоджы выставіў яму абвінавачанне ў генацыдзе, забойствах і катаваннях. Раней у тым жа годзе Міжнародны трыбунал прызнаў іншага паплечніка Пал Пота, былога начальніка палітычнай турмы “чырвоных кхмераў” Гуека Канга вінаватым у злачынствах супраць чалавечнасці.
2008 год
Ваенны трыбунал Спецыяльнага суду для Сьера-Леонэ ў Гаазе пачаў працэс над былым дыктатарам гэтай краіны Чарльзам Тэйларам. Сярод сведак і абвінавачаных – былы памагаты Тэйлара Джозэф Марзах, які на загад дыктатара забіваў і еў палітычных канкурэнтаў.
2008 год
У траўні завяршыўся 13-гадовы судовы працэс над экс-дыктатарам Эфіопіі Мэнгісту Хайле Марыямам і 18 яго паплечнікамі. Усім ім вынесены смяротны прысуд. Яшчэ 58 былых чыноўнікаў атрымалі розныя тэрміны зняволення.
2008 год
Вярхоўны суд Чылі завёў крымінальныя справы супраць 98 супрацоўнікаў тайнай паліцыі часоў кіравання Піначэта. Чакаецца, што судовы працэс адкрые праўду пра аперацыю “Каломба”, праведзеную тайнай паліцыяй у 1975 годзе. У выніку яе зніклі без вестак 120 праціўнікаў дыктатуры. Ваенная хунта сцвярджала, што гэтыя людзі пакінулі краіну або загінулі ў сутыкненнях з крымінальнымі групоўкамі.
Крыніца: Радыё "Свабода"
