Прыніжалі, абражалі і прымушалі есці соль. Тэрмінавік — пра беларускае войска

10/05/2024 - 11:23

Тэрмінавік расказаў пра жыццё ў войску. / @rubanau_collage

Паўтара года (ці год, калі ёсць вышэйшая адукацыя) беларускія тэрмінавікі амаль цалкам ізаляваныя ад свету, жывуць у казармах і... сутыкаюцца з абразамі, прыніжэннямі, а часам і збіццём.

Шчыра пра тое, што адбываецца сёння ў беларускім войску, Еўрарадыё расказаў Дзяніс (імя змененае).

“Ну, калі памрэш — значыць, заўтра цябе і пахаваем”

На выпускным з універсітэта разам з дыпломам Дзянісу ўручылі позву. І ўжо восенню адправілі ў войска. Наш герой трапіў у невялікую частку: там было не больш за 50 тэрмінавікоў і прыкладна столькі ж афіцэраў і кантрактнікаў.

— Я ехаў туды спакойным, ведаючы, што я дарослы чалавек, які можа за сябе заступіцца. Але тое, што я ўбачыў там з першых жа гадзін, мяне выносіла. Напрыклад, там абсалютна ўсе лаюцца матам. Нават калі да навабранцаў падышоў знаёміцца камандзір часткі, дарослы мужык гадоў 50, ён мацюкнуўся разоў дваццаць. Некаторыя словы гэтага мацюкальна-армейскага слэнгу я пачуў упершыню ў жыцці.

Дзяніс кажа, што меркаваннем хлопцаў ніхто не цікавіўся ні па якім пытанні. Напрыклад, усіх адразу прымусілі зрабіць прышчэпку ад каранавіруса, адмовіцца было нельга.

— Рэч у тым, што ў мяне была ўжо прышчэпка ад каранавіруса, я спрабаваў растлумачыць гэта вайсковай фельчарцы, але марна.

— А калі я памру ад яшчэ адной прышчэпкі? — успамінае Дзяніс сваё пытанне фельчарцы.

— Ну, калі памрэш — значыць, заўтра цябе і пахаваем, — адказала фельчарка ў званні прапаршчыка.

Паводле Дзяніса, ён хутка зразумеў, што лепш ужо дакладна не будзе.

Пра дзедаўшчыну

Пасля завяршэння курсу маладога байца (КМБ) і прысягі Дзяніса перавялі ў казарму да тэрмінавікоў з мінулых прызываў.

— Яшчэ на КМБ сяржант, які вучыў нас армейскім асновам, казаў, што пасля таго, як мы трапім "на паверх", усё зменіцца. Ён намякаў на нейкія правілы, якія трэба будзе выконваць усім новенькім. Я не надаваў гэтаму значэння, думаў: "Ну добра, правілы і правілы, як-небудзь дам рады".

Аказалася, што ўсё не так проста. "Правілы" — гэта вусныя забароны таго, чаго нельга рабіць навабранцам і якое пакаранне іх чакае ў выпадку памылак.

Паводле Дзяніса, іерархія "на паверсе" выглядала наступным чынам: у першы перыяд навабранцы ("сланы") выконвалі ўсю чорную працу, за адмовы ці памылкі іх каралі "чарпакі" (тэрмінавікі, якія адслужылі больш за паўгода), а зверху за ўсім сачылі "дзяды" (тыя, хто ў войску больш за год) — яны лічыліся недатыкальнымі і не рабілі наогул нічога. "Сланам" забаранялася мець зносіны з "дзядамі", камунікацыя праходзіла праз "чарпакоў".

— Правілаў было вельмі шмат, запомніць усё адразу было немагчыма. Напрыклад, нельга было карыстацца гарачай вадой і душам у лазні, на вопратцы павінныя быць абавязкова зашпіленыя ўсе гузікі, калі заўважалі, што адзін расшпілены — яго вырывалі, калі развязаныя шнуркі — адразалі.

Нельга было казаць гаварыць "стаміўся" — чалавека, які гэта сказаў, прымушалі піць гарачую каву з соллю, а пакуль ён яе п'е, усе "сланы" мусілі адціскацца ў памяшканні для сушкі абутку (тэмпература там даходзіла да 35 градусаў).

Была і такая традыцыя: у сталоўцы "сланы" мусілі падыходзіць да "дзядоў" і забіраць кавалак масла, пры гэтым казаць, колькі ім дзён засталося да дэмбеля. Калі хтосьці забываў — даводзілася есці "снікерс". Так называлі кавалак хлеба з маслам і велізарным слоем солі, яго дзялілі паміж усімі "сланамі".

На шчасце для ўсіх, кажа Дзяніс, дзедаўшчыны падчас яго службы хапіла на тры дні.

— Аднойчы адзін хлопец, які пагадзіўся з правіламі, пасля пытання аднаго з афіцэраў пра тое, як яму ў войску, выклаў усё: і пра сушылку, і пра "снікерс", і пра душ. У гэты ж дзень "дзяды" абвясцілі, што "правілы" скасоўваюцца: маўляў, жывіце як хочаце. Як я потым высветліў, афіцэр прыстрашыў "дэмбеляў" за дзедаўшчыну.

Гісторыя з дзедаўшчынай за межы часткі не выйшла, пра гэта не ведалі нават вышэйшыя афіцэры. Аднак Дзяніс упэўнены, што пра тое, што адбываецца ў казарме, ведаюць амаль усе, але нічога не хочуць з гэтым рабіць.

Паводле саміх "дзядоў", "правілы" — гэта альтэрнатыва статуту, традыцыі, па якіх жылі тэрміновікі дзясяткі гадоў.

— Яны казалі, што ім таксама давялося калісьці гэта ўсё перажыць, што з іх таксама здзекаваліся і прыніжалі, таму яны мусяць рабіць гэта і з намі, каб захоўваць пераемнасць. Але асабіста для мяне гэта не апраўданне. Навошта гэта ўсё? Дзе чалавечнасць, суперажыванне?

Я не абвінавачваю ў гэтым канкрэтна іх — вядома, вінаватая сістэма і само існаванне тэрміновай службы. Але я не думаў, што людзі, з якімі ты мог сустракацца кожны дзень у звычайным жыцці, здольныя да такога апусціцца.

Пра афіцэраў

У войску, кажа Дзяніс, каб "не паехаць кукухай", трэба забыць слова "справядлівасць", пастарацца застацца сабой і навучыцца прыстасоўвацца як да іншых тэрмінавікоў, так і да афіцэраў.

— Афіцэры — гэта асобная гісторыя. На маю думку, амаль усе яны тупыя і неадэкватныя. Вышэйшых афіцэраў — падпалкоўнікаў і палкоўнікаў — у нас баяліся амаль усе. Іх настрой ніколі нельга было адгадаць, лепш за ўсё было не трапляцца ім на вочы. Адзін з такіх афіцэраў, напрыклад, практычна заўсёды быў п'яны і часцяком тварыў жах. Аднойчы адзін хлопец не прапусціў яго ў дзвярах — у адплату той ударыў яго кулаком у грудзі, а яшчэ быў выпадак, калі тэрмінавік выпадкова засвяціў перад ім сэнсарны тэлефон (у войску яны пад забаронай) — за гэта афіцэр стукнуўнебараку тэлефонам па галаве.

Дзяніс кажа, што гэтыя выпадкі — верх айсберга.

— Многія са звычайных афіцэраў, напрыклад капітаны або лейтэнанты, лічылі сябе вышэйшымі за тэрмінавікоў: адбіралі цыгарэты, ежу, якую перадавалі бацькі, прасілі выкінуць смецце або падмесці ў іх у кабінеце. Быў выпадак, калі аднаму з афіцэраў тэрмінова быў патрэбны паўэрбанк, ён сказаў, што калі яго не будзе, то ён пераверне ўсе ложкі і рэчы ўверх дном. Яны проста рабілі што хацелі. Пачуццё поўнай беспакаранасці і ўлады.