Аўтар Траецкага прадмесця: Баюся, што Мінск стане прыгарадам Масквы

FORUM 120511_0.mp3

Еўрарадыё: Што змянілася ў абліччы горада за апошнія 5 год і ў які бок?

Леанід Левін: Горад – гэта тая жанчына, пра якую можна казаць бясконца. Адзінае адрозненне ад жанчыны, што горад не сталее. Ёсць змяненні па розных напрамках: і ў лепшы бок, і ў найлепшы бок, і ў бок, які вымушае задумацца.

Еўрарадыё: І што вымушае задумацца?

Леанід Левін: Мінск – гэта люстэрка нашага народа. Пісьменнікі  пішуць кнігу. А вы ж, калі чытаеце кнігу, не вырываеце 100 старонак адразу, каб лягчэй было чытаць, і не пачынаеце са старонкі так 120-й. Вы кнігу чытаеце так, як задумаў аўтар. Гэтак жа праходзім па горадзе: што ні вуліца, што ні дом – гэта старонка, гэта мінулае. Узяць ды знесці бульдозерам сёння можна ў горадзе ўсё і паставіць новы горад. Прыкладаў такіх неразумных рашэнняў шмат. Запрашаем інвестараў. Усё правільна. Я ж не кажу, што так не мусіць быць, калі ласка. Можа гэта адзіна правільны шлях: будаваць, каб горад развіваўся за кошт інвестараў. Але мы павінны памятаць, што гэта наш дом. Асабліва цэнтр Мінска. Калі мы паклічам у хату чалавека і скажам: рабі тут, што хочаш. А ён бярвенні пачне адрываць адно за адным. Тады варта задумацца, ці таго мы запрасілі!?

Але мы павінны памятаць, што гэта наш дом. Асабліва цэнтр Мінска. Калі мы паклічам у хату чалавека і скажам: рабі тут, што хочаш. А ён бярвенні пачне адрываць адно за адным. Тады варта задумацца, ці таго мы запрасілі!?

“Сёння нехта захацеў, заплаціў і пабудаваў карыкатуру на архітэктуру”

Еўрарадыё: Траецкае прадмесце – гэта такі турыстычны цэнтр Мінску на сёння. І па былым праспекце Машэрава будуецца зараз дзве высоткі. Ці не замінаюць прадмесцю гэтыя гмахі?

Леанід Левін: Маю непасрэднае дачыненне да Траецкага прадмесця. Таксама было шмат размоваў, шмат спрэчак. Першы блін можа і комам выйшаў. Называлі і рафінаваная архітэктура, і такая архітэктура, і сякая. Але мы ўсё ж такі захавалі мінулае Мінска. Хай зрабілі нейкія памылкі, але працавалі разам з рэстаўратарамі, 3 інстытуты працавалі. Гэта была сур’ёзная праца. Гэта пачатак па аднаўленні гістарычнага цэнтра Мінска. Сёння хтосьці захацеў, хтосьці выклаў вялікія грошы і за гэтыя грошы пабудаваў не тое, каб архітэктуру, а карыкатуру на архітэктуру.

На гэты агромісты будынак, які там вырас, проста з жахам глядзіш. Нам кажуць “узгаднялася-праглядалася”. Грош цана таму, хто ўзгадняў гэты будынак. Я разумею, што чалавек выклаў грошы, свае ці невядома якія; чалавек прынёс бюджэту грошы. Гэта плявок проста гораду, у прамым сэнсе слова. Кажуць, там ужо раскупілі кватэры ўсе. Ну не хвалюе нас, мінчукоў, што раскупілі ўсе кватэры ці яны стаяць пустыя, што адзін набыў пяць кватэр, а іншы адну. Мы турбуемся за  горад. У дадзеным выпадку, архітэктар мусіць разбураць. На такі гмах і ў мяне не ўзнялася б рука, каб спыніць бульдозер, які ішоў бы яго руйнаваць. Гэта ўжо катастрофа для горада.

Еўрарадыё: У Маскве шмат выпадкаў, калі ў гістарычным цэнтры стаіць высотка. То бок зараз мы пачынаем будаваць па іх прыкладзе?

Леанід Левін: Гэта чужое для нашага горада. Я баюся, каб мы не пераўтварыліся ў прыгарад Масквы. Высоткі, кварталы, бізнес-цэнтры. Можа гэта і неабходна, але мы маем сваю прыгажосць і нам яе трэба захоўваць. Мы павінны думаць пра будучыню. І будучыня, вядома, не так проста вырашаецца.  Але трэба вырашаць  праблемы, і не за кошт знішчэння горада.

“Мы не можам турэцкую ці егіпецкую архітэктуру запускаць у Мінск”.

Еўрарадыё: А што Вы скажыце наконт Опернага тэатра, які нядаўна адрэстаўравалі?

Леанід Левін: Калі Оперны тэатр быў гонарам і архітэктара Лангбарда, і ўсіх мінчукоў, то сёння стаў раптам семігаловым цмокам, што вырас і абсалютна неархітэктурна, надумана. Проста,  гэта катастрофа для горада. Але такіх месцаў шмат. Напрыклад, стаяла ці падымалася пытанне знесці выставачны павільён на Янкі Купалы... Мы ж не можам егіпецкую, турэцкую  архітэктуру раптам запускаць у Мінск, які мае сваю гісторыю, сваю традыцыю.

Паглядзіце, праспект, кажуць, састарэў. Добра. Давайце мы таксама Праспект пачнем зносіць і будаваць там цэнтры абы-якія, што сёння ў модзе. Сёння зносіць бульдозерам – проста браць грэх на душу. Альбо як узялі грэх на душу і знеслі першую мінскую электрастанцыю ля Парку Горкага. Кажам прыгожа, што перанясем, на конях, як заўгодна. Усё адно фрагменты будуць уплеценыя ў іншы будынак. Разумеем, была электрастанцыя, якую пабудаваў першы мэр Мінска. Пабудаваў, дарэчы, на свае грошы, зрабіў для горада такі падарунак. Гэта было пад аховай дзяржавы. І раптам, сёння, будуюць масквічы вялікі высокі гатэль. Тыя, хто робиць гэты аб’ект, яны растрэльваюць і плошчу Перамогі, і манумент Перамогі. Разумееце, яны знікнуць, патонуць у той махіне, якая вырасце. Гістарычнае месца – Парк Горкага, побач Парк Янкі Купалы – усё зведзена да нуля, таму што будуць глядзець толькі на гэтую свечку, якая будзе стаяць ля цырка.

Паверце, калі падчас вайны ахвяравалі жыццём, ахвяравалі кавалкам хлеба, значыць, сёння павінны рабіць усё, каб не ахвяраваць горадам.

Еўрарадыё: Таксама збіраюцца рэканструяваць Купалаўскі тэатр. Яго ўжо разабралі, там стаяць сцены...

Леанід Левін: Мала месца там… Зразумела, што гэта наш найлепшы тэатр, вядомая трупа. Год 20 таму назад, мы займаліся праектам новага тэатра Янкі Купалы. Прапанова была ля музея Вялікай Айчыннай вайны. Там зараз ужо нешта пабудавалі. І, натуральна, Купалаўскі тэатр мусіць мець тое, што яму неабходна для працы. Сённяшняя рэстаўрацыя Купалаўскага  нагадвае жанчыну ў веку, якая хоча зрабіць пластыку. А ёй не трэба баяцца свайго ўзросту.  А яна хоча зрабіць як Ала Пугачова. Пугачова, пры ўсіх намаганнях, пры ўсіх мільёнах, усё адно пасталела. Для нас тэатр Янкі Купалы заўсёды заставаўся самым каштоўным каменем у горадзе. Але, калі захаваюць будынак такім, якім ён быў… Яго ўсё адно не захаваеш… у кожным разе.

Еўрарадыё: Што рабіць далей? Як  Мінск будаваць?

Леанід Левін: Галоўнае – зрабіць новы генеральны план горада з абгрунтаваннем кожнага ўчастка зямлі. Каб ведалі: вось тут можна! І каб кіраўнікі ведалі, якія дыктуюць умовы. Тут можна, а тут нельга. Тут можна паставіць і ўшчыльніць, а тут нельга ўшчыльніць раёны. З гэтага пачаць і зладзіць нефармальнае, шырокае абмеркаванне.

“Нам востра не хапае горадабудаўнікоў”

Еўрарадыё: На сёння, як на Вашу думку, стаіць праблема ў нашай архітэктурнай школе?

Леанід Левін: Сёння мы востра адчуваем недахоп горадабудаўнікоў.  Калі ёсць яшчэ здольныя, маладыя, творчыя маладзёны, то горадабудаўнікоў практычна няма. Сышла школа, сышлі людзі. Вядома, гэта выклікае пытанне за пытаннем. Правільна мы рыхтуем нашых студэнтаў? Калі вы сёння звернецеся ў камітэт па горадабудаўніцтву, яны вам адкажуць, што не хапае  планіроўшчыкаў, горадабудаўнікоў. Як паветра не хапае. Мы згубілі момант. Бо за адзін год прафесіяналаў не рыхтуюць. Трэба шмат гадоў ,каб зразумець, што такое горадабудаўніцтва.

Еўрарадыё: Мінск – гэта еўрапейскі горад?

Леанід Левін: Ён не падобны на  іншыя гарады. У еўрапейскіх гарадах не чапаюць гістарычныя цэнтры. З гэтага вынікае іх унікальнасць. Масква – агромністы горад, але і там вырашылі развіваць горад за кальцавой. І там ужо будуць надаваць увагу і кампактнасці і вышыні будынкаў. Мінск пакуль яшчэ мае свой твар, бо горад быў добра прадуманы. І сёння яго яшчэ не паспелі звесці да нуля. Я не бачу сэнсу ў тым, каб пераўтвараць Мінск у горад заходняга ўзору.

Еўрарадыё: Цікава параўнаць… І ў 1970-ыя, і ў 1980-ыя таксама будавалі. І ці былі такія праблемы, што зносіўся нейкі гістарычны будынак? Ці, напрыклад, парушалася б агульная канцэпцыя горада?

Леанід Левін: Мне падаецца, больш адказна падыходзілі да забудовы горада. Каб паставіць нейкую высотку ў горадзе, вёўся спецыяльны генплан горада з высотным вырашэннем. Вызначалі, якія кропкі найбольш значныя для горада. Дзе можна паставіць высотны будынак, а дзе нельга; дзе ён глядзіцца карыкатурна, дзе ён перашкаджае іншым. Вядома, будавалі з масай памылак. Як, напрыклад, Няміга, якая была знесена. Былі нават прапановы аб зносе Чырвонага касцёла. Мы яшчэ маладыя, толькі скончыўшы інстытут, грудзьмі абаранялі гэтыя месцы. Нешта адстаялі, нешта не здолелі. Памылкі былі і ў той час. Але такога стаўлення да мінулага проста не было. Пры ўсёй павазе да нашага мэра, ад яго вельмі шмат залежыць. Бо рашэнне прымае камандуючы. Ён павінен неяк больш лагодна ставіцца да Мінска, таму што Мінск – гэта яшчэ немаўля. Яму яшчэ наканавана застройвацца. Павінны ставіцца да яго, як да жывога.

“Новыя будынкі ў Мінску не выклікаюць эмоцый”

Еўрарадыё: Што добрага пабудавана за апошні час?

Леанід Левін: Баюся назваць нейкія дамы. Новыя нашыя забудовы не выклікаюць у мяне эмоцыі Мінска. Можна сказаць, лепшыя ў Еўропе, лепшыя ў свеце.  Толькі час будзе ацэньваць, ці сапраўды гэты будынак лепшы ў свеце. Вось наша дыядэма – гэта праспект Незалежнасці. Па-першае, там вераніца плошчаў. Ні ў адным горадзе няма такой адной лініі, як пл.Незалежнасці – Кастрычніцкая пл. – пл. Перамогі – пл. Якуба Коласа. Гэта рэдкі выпадак і мы павінны берагчы яго. Яго можна забудаваць, яго можна разбурыць, можна нешта на яго месцы новае зрабіць. Але гэтая дыядэма перадаецца, як кажуць, ад бабулі да бабулі. Мы павінны цаніць гэтае. У нас больш любяць рознакаляровую біжутэрыю, а павінны шанаваць бабуліны дыядэмы.

Еўрарадыё: У “хрушчовак” ёсць пэўны тэрмін прыдатнасці? Ці ён ужо мінуў? Ці можна там яшчэ жыць?

Леанід Левін: Сталі часта паказваць авіякатастрофу за авіякатастрофай. Аказваецца, самалёт выслужыў свой тэрмін палётаў. Ён лётае-лётае... а потым прыходзіць нечакана гадзіна пік, калі ён разбураецца і гінуць людзі. Безумоўна, можам цягнуць. Але павінны разумець, што хрушчоўкі маюць тэрмін даўніны. Гэта вялікая праблема для архітэктараў, для інжынераў: як зрабіць такое жытло больш доўгатрывалым? і як палепшыць камфорт гэтых будынкаў. Гэта вырашаемая задача. Яе толькі трэба ставіць і вырашаць.

“Ушчыльняць раёны трэба, але са згоды жыхароў”

Еўрарадыё: Зараз ёсць такі тэрмін “ушчыльненне”, як вырашаць такую праблему, калі сапраўды трэба пабудаваць, калі людзі ў чарзе па жыллё стаялі?

Леанід Левін: Жыхары, якія доўга жывуць на пэўным месцы, звыкаюцца з гэтым месцам. Яны, можа, самі дрэвы высажвалі каля свайго дома. Любое ўшчыльненне выклікае шмат пытанняў. І ў жыхароў, і ў тых, хто будуе. Ушчыльняцца трэба, але з ведама жыхароў, каб яны былі не супраць гэтага.

Еўрарадыё: Уручча, Малінаўка, ёсць такое  кіно “Іронія лёсу”, а ў нас сёння можна пераблытаць раёны, ці гарады?

Леанід Левін: Можна і гэта лёгка зрабіць. Праўда, у апошні час дамы сталі фарбаваць дамы ў розныя колеры. Жоўты, аранжавы… У прынцыпе, мы самі таго не разумеючы, вырашаем адную задачу, але іншыю закопваем… Кожны чалавек мусіць адчуваць, калі адчыняе дзверы пад’езда, адчуваць, што гэта асабліва. Але гэта і ад саміх жыхароў залежыць.

Еўрарадыё: Такая сітуацыя: да вас прыйшлі, далі генплан горада і сказалі, маўляў, рабіце, што хочаце. Што б вы зрабілі, што б змянілі?

Леанід Левін: Устаў бы ранкам са свежай галавой, прагуляўся б па Мінску. Калі трэба два, тры дні. Адчуў бы подых кожнай вуліцы. А потым сеў бы за генплан і пакінуў максімальна ўсё, што магчыма, як жывую гісторыю горада.

Леанід Мендэлеевіч Левін — заслужаны архітэктар Беларусі, аўтар праекту “Гістарычная Няміга” і мемарыялу “Хатынь”.

Фота — bymedia.net, Еўрарадыё