Байкот ці голас за партыю Гайдукевіча: што рабіць беларусам у дзень выбараў

28/11/2023 - 13:41

Ці варта беларусам ісці на выбары? / @rubanau_collage

25 лютага 2024 у Беларусі пройдуць выбары ў Палату прадстаўнікоў і мясцовыя Саветы. Беларускія дэмакратычныя сілы, у тым ліку Святлана Ціханоўская і Павел Латушка, заклікалі беларусаў ігнараваць гэтае мерапрыемства.

Еўрарадыё сабрала меркаванні палітычных экспертаў наконт перадвыбарнай сітуацыі ў краіне.

Іншага выйсця няма

Палітолаг Валер Карбалевіч мяркуе, што ў апанентаў Лукашэнкі іншага варыянту, акрамя байкоту выбараў, няма.

— Я б сказаў, што гэта, хутчэй, меншае зло. Вядома, байкот — гэта не вельмі добра, ён не мабілізуе насельніцтва і ў асноўным з'яўляецца з'явай, якая дэмаралізуе. Але ў сённяшніх умовах у дэмакратычных сіл не застаецца альтэрнатыўнага выбару. Паўдзельнічаць у выбарах нельга, зламаць сцэнар уладаў таксама. Рэальнай спробы на нешта паўплываць проста няма.

Пры гэтым эксперт адзначае: калі чалавека ўсё ж загоняць прагаласаваць, то адзіны пэўны план — гэта паставіць "птушачку" ў графе "супраць усіх".

— Відавочна, гэта не моцна паўплывае на агульную карціну і ніяк не сапсуе настрой уладам, але іншага выйсця я не бачу. Калі разабрацца, то байкатаваць можна толькі тое, што існуе насамрэч.

Калі б у Беларусі былі выбары, калі б лічылі яўку і галасы, то байкот быў бы рэальным інструментам уздзеяння, а цяпер не зусім зразумела, як можна байкатаваць тое, чаго няма.

Па-першае, яны ўсё роўна намалююць такую яўку, якую захочуць, а па-другое, будзе лічыцца, што выбары адбыліся, незалежна ад колькасці тых, хто прыйшоў. Таму я падкрэсліваю: той варыянт, які абрала беларуская апазіцыя, — яшчэ не найгоршы.

Калі казаць пра іншыя магчымыя стратэгіі дэмакратычных сілаў, то, на думку Карбалевіча, усе яны будуць вельмі небяспечнымі для людзей, якія, напрыклад, будуць вылучаць свае кандыдатуры на гэтых выбарах.

— А якія ёсць варыянты? Заклікаць людзей вылучыць свае кандыдатуры і актыўна ўключыцца ў агітацыйную кампанію? Па-мойму, сёння любы спіс апазіцыйных кандыдатаў — гэта па факце "расстрэльны спіс".

Яшчэ можна паспрабаваць "пагуляць": напрыклад, з двух лукашыстаў на адным участку галасаваць толькі за таго, які менш падабаецца ўладзе. Так, гэта не нанясе сур'ёзнай шкоды, але нейкія планы можна было б сапсаваць.

А тут таксама трэба разабрацца, які з іх падабаецца больш, які менш. Данесці інфармацыю да выбарцаў таксама незразумела як, асабліва ва ўмовах, калі ўсе незалежныя медыя заблакаваныя.

Таму лічу, што ідэя апазіцыі здаецца прасцейшай: па-першае, нікуды не хадзіць, а па-другое, калі прымусяць пайсці, то галасаваць "супраць усіх".

"Выбар на карысць байкоту — гэта мінімізацыя рызык"

Палітычны аналітык Арцём Шрайбман у сваім тэлеграм-канале і калонцы на "Зеркале" выказаў меркаванне, што прычыну байкоту выбараў з боку дэмсіл варта звязаць з "заканчэннем мандата" Ціханоўскай у 2025 годзе.

Акрамя гэтага, ён падрабязна спыніўся на мэтах, якія апазіцыя магла дасягнуць, калі б не заявіла пра свой байкот.

— Гэта першы выпадак такой татальнай адмовы ад удзелу ў электаральных рытуалах з боку апазіцыі з, як мінімум, 2000 года. Нават у 2022-м дэмсілы пайшлі на рэферэндум з ідэяй сапсаваных бюлетэняў, што з'яўляецца тактыкай хоць нейкага, але дзеяння.

На думку аналітыка, выбар гэты цяпер прадыктаваны не толькі поўнай знішчанасцю самой працэдуры выбараў і рызыкай для любога, хто паспрабуе сарваць планы ўладаў на заклік дэмсіл.

— Мне здаецца, першаснае тут жаданне не даць аргументаў тым, хто кажа пра перазапуск палітычнага цыклу ў 2025 годзе, маўляў, у Ціханоўскай мінае мандат. Адзіны лагічна несупярэчлівы шлях прасоўваць наратыў пра тое, што ніякі мандат не мінае, — гэта казаць, што выбары ў Беларусі скончыліся, іх не будзе да дэмантажу рэжыму.

Ці страчваюць ад гэтага нешта дэмсілы? Я не ўпэўнены. Думаю, для людзей, схільных з нейкіх прычын пайсці альбо ў кандыдаты, альбо на ўчасткі, голас Ціханоўскай і яе калегаў у выгнанні ўжо мала што значыць і так.

Шрайбман мяркуе, што прыярытэт апазіцыі — знешнія задачы, а не ўнутраныя, бо на знешняй арэне губляць ёсць што, у той час як унутры, магчыма, усё і так страчанае.

— Выбар на карысць байкоту — гэта мінімізацыя рызык. І таму я не магу з упэўненасцю сказаць, што для Ціханоўскай у тым становішчы, у якім яна і яе структуры апынуліся, гэта нейкая сур'ёзная памылка, — лічыць палітолаг.

Кажучы пра мэты, якія дэмсілы тэарэтычна маглі сабе паставіць, Арцём Шрайбман патлумачыў, што спробы дасягнуць большасці з іх зрабіліся альбо бессэнсоўнымі, альбо небяспечнымі, альбо і тымі, і іншымі адначасова.

"Я б прапанаваў галасаваць менавіта за Гайдукевіча"

Беларускі прадпрымальнік і блогер Аляксандр Кныровіч у эфіры Еўрарадыё выказаў думку, што большую частку месцаў у парламенце зойме праўладная партыя "Белая Русь", а астатнія месцы пароўну размяркуюць паміж астатнімі партыямі.

— Цяпер усё ідзе туды, куды яно і павінна ісці. Раней Лукашэнка дазваляў працаваць парламенту ў тых рамках, якія былі напісаныя Адміністрацыяй прэзідэнта. Большая частка законаў, якія прымаюцца парламентам, прапануецца не ім, а той жа Адміністрацыяй або Саветам міністраў. Цяпер парламент будзе ўяўляць з сябе яшчэ большую імітацыю, чым ён быў раней.

Паводле Кныровіча, сітуацыя ў беларускім парламенце будзе складвацца прыкладна гэтак жа, як у Кітаі, дзе каля 2/3 месцаў займае паноўная Камуністычная партыя.

— Думаю, каля 80 месцаў зойме "Белая Русь", астатнія размяркуюцца раўнамерна паміж астатнімі.

Акрамя гэтага, ён мяркуе, што наяўныя партыі не здольныя нічога прапанаваць і не маюць рэальнай палітычнай сілы.

— Той жа Алег Гайдукевіч не мае жадання прымаць рашэнні, у яго ў прынцыпе няма такой мэты. Улада разумее, што яна абсалютна нелегітымная і здольная ўтрымлівацца толькі дзякуючы сілавікам, таму відавочна, што дэмакратычных дэлегатаў не дапусцяць нават да рэгістрацыі ў кандыдаты. У такой сітуацыі я б прапанаваў галасаваць менавіта за Гайдукевіча, а чаму б і не? Хай цяпер вырашаюць, хто ўяўляе з сябе рэальную пагрозу, — смяецца Аляксандр.