"Месца "ямыбацек" — у турме": беларус з "Азова" — пра вайну і пратэсты

Зубр — пазыўны добраахвотніка з Беларусі, які на пачатку 2015 года паехаў ва Украіну ў зону аперацыі Аб'яднаных сіл (былую зону АТА). Пагутарыўшы з сябрамі з Украіны, з якімі ён пазнаёміўся на Майдане, Зубр трапіў у добраахвотніцкі полк "Азоў". Першапачаткова думаў, што канфлікт скончыцца хутка. Але знаходзіцца ва Украіне дагэтуль.

Цяпер Зубр служыць па кантракце ва ўкраінскай арміі. На пытанні Еўрарадыё ён адказвае, знаходзячыся недалёка ад лініі фронту. З сакавіка 2015 года хлопец ні разу не прыязджаў у Беларусь.
 

"Адвечны вораг зноў напаў на нашы землі"

Еўрарадыё: Чаму ты вырашыў кінуць усё і паехаць у зону АТА?

Зубр: Я досыць нядрэнна ведаю гісторыю нашага народа. Лічу сваёй Бацькаўшчынай Вялікае Княства Літоўскае, пазней — Рэч Паспалітую. Тое, што адвечны вораг, Расійская Імперыя, зноў напаў на нашы землі, — гэта і было асноўным пазывам уступіць у гэту вайну, паставіць "маскалёў" на месца.

Цяпер тут з лета абстаноўка стабільна ціхая. Часам бываюць невялікія перастрэлкі, але ў цэлым можна сказаць, што цяпер поўны штыль.

Еўрарадыё: Дагэтуль жывы-цэлы, без раненняў?

Зубр: У першы тыдзень на фронце мы апынуліся на пазіцыі, дзе дыстанцыя да ворага была 70-80 метраў. І за гэты тыдзень два разы ледзь не развітаўся з жыццём: кулі праходзілі літаральна за сантыметры ад мяне. Для мяне гэта было як прышчэпка напачатку, каб зразумець, што трэба быць заўсёды сабраным і кантраляваць сітуацыю.

У прыгарадзе Данецка быў выпадак, калі на пазіцыі баец быў паранены ў жывот. Я ў гэты момант мяняўся з пазіцыі і падбег дапамагчы. У машыне, у якой трэба было перавезці параненага, не раскладвалася крэсла, я з ім замарудзіў, і ў гэтым мне пашанцавала: у гэты момант па хлопцах, якія неслі да машыны параненага, стрэлілі з гранатамёта. Замест аднаго параненых стала пяць.

Еўрарадыё: Тыя людзі, супраць якіх ты ваюеш, — яны іншыя? Як ты да іх ставішся?

Зубр: Мы ўсе людзі, але мы ўсе розныя. Мы розныя сацыяльныя групы, у нас розныя каштоўнасці. Але ў прынцыпе мы ўсе салдаты, і таму з часам у нас ужо з'явілася нейкая ўзаемапавага і разуменне правілаў вайны, правілаў бою.

Украінцы змянілі меркаванне пра Лукашэнку

Еўрарадыё: Як украінцы ставяцца да таго, што цяпер адбываецца ў Беларусі?

Зубр: Тут я шмат у чым здзівіўся, таму што за час кіравання Лукашэнкі ў большасці ўкраінцаў быў сфармаваны нейкі лжывы вобраз пра яго і большасць ставілася да яго станоўча. Большую частку свайго часу я праводжу ў войску, і ў войску да яго таксама раней была сімпатыя. Але цяпер ніводзін украінец, які цікавіцца навінамі і палітыкай, не падтрымлівае Лукашэнку.

Украіна ў нейкай ступені падобная на Беларусь: той, хто неадукаваны, хто з вёскі, — многія з іх падтрымліваюць Лукашэнку. А тыя, у каго сфармавана палітычная пазіцыя, хто цікавіцца навінамі, — тыя падтрымліваюць новую Беларусь. Неаднаразова ў гутарках чуў, як людзі вельмі моцна перажываюць і ім баліць за тое, што адбываецца ў Беларусі.

Еўрарадыё: Ці было ў цябе адчуванне пасля пачатку пратэстаў у жніўні, што хутка ўсё зменіцца?

Зубр: Яркіх ілюзій адносна таго, што ўсё рэзка зменіцца, у мяне, вядома ж, не было. Я вулічны актывіст з 2006 года, і для мяне наогул было дзіўным тое, што ў Беларусі падняўся пратэст такога маштабу.

Цяпер я разумею, што змены ўжо ёсць. Ёсць змены ў свядомасці, змены ў арганізацыі, у палітычнай свядомасці людзей, у іх волі.

Еўрарадыё: Як лічыш, сярод кандыдатаў у прэзідэнты былі годныя людзі?

Зубр: Людзей трэба ацэньваць па ўчынках. Палітычнае поле Беларусі цяпер знаходзіцца ў крытычным стане. Таму наш першы абавязак — стварыць умовы для развіцця палітычных эліт у нашай краіне.
 

Змыць з сябе "савок"

Еўрарадыё: Верыш у поспех пратэстаў у Беларусі?

Зубр: Лукашэнка на працягу 26 гадоў падзяляў і ўладарыў. Большасць беларусаў былі паміж сабой у нейкіх супярэчнасцях, гэта было асноўным якарам пратэсту. Цяпер я бачу, што грамадства кансалідавалася ў кулак. У Лукашэнкі не засталося шанцаў, пытанне толькі ў часе — на колькі яго хопіць.

Рэвалюцыя ўжо адбылася ў розумах людзей, таму мы ўжо перамаглі. Пытанне ў тым, колькі мы прыкладзём намаганняў для таго, каб вярнуць краіну ў цывілізаванае рэчышча, на беларускі шлях развіцця. Настаў час цалкам змыць з сябе гэты "савок". Я скажу, што ў Беларусі ўжо няшмат людзей, якія памятаюць Савецкі Саюз і той лад жыцця. Мы ўжо выраслі з гэтага, мы перараслі, у нас павінны з'явіцца новыя палітычныя эліты.

Еўрарадыё: Але ж у Лукашэнкі ёсць прыхільнікі. Гэта таксама людзі, з іх меркаваннем варта лічыцца.

Зубр: У любым цывілізаваным грамадстве, дзе існуе плюралізм меркаванняў, ёсць апазіцыя і іншае меркаванне. Трэба пераходзіць на цывілізаваны шлях. Трэба вярнуць нармальны парламент, і хай яны становяць адну з палітычных сіл, адстойваюць сваё меркаванне.

Зразумела, што гэта не датычыцца злачынцаў, садыстаў, якія катавалі і забівалі людзей. Дыялог датычыцца цывілізаванай часткі грамадства. Тыя "ямыбацькі", якія начыста неадэкватныя, не могуць прадстаўляць сябе на палітычным полі Беларусі. Іх месца — у турме.
 

"Беларускія сілавікі — гэта не праваахоўнікі"

Еўрарадыё: Як ты ацэньваеш дзеянні беларускіх сілавікоў падчас пратэстаў?

Зубр: Добра падмечана, што гэта не праваахоўнікі, а сілавікі. Гэта рэальна сілавікі. Тое, што нарабілі на Майдане ўкраінскія сілавікі, тое ж самае цяпер робяць і беларускія. Я думаю, што канец у іх будзе аднолькавы.

Адназначна, што большая частка віны ляжыць менавіта на выканаўцах. Яны давалі прысягу, яны павінны працаваць у прававым полі, і яны не павінны выконваць злачынных загадаў.

Еўрарадыё: Калі Лукашэнка прайграе, як павядуць сябе сілавікі?

Зубр: Лукашэнка ўжо прайграў. Вайна "лукашыстаў" супраць свайго народа ўжо пачата, і я б сказаў, што ўжо цяпер ідзе грамадзянская вайна.

Я на сто адсоткаў падтрымліваю мірны пратэст. Пратэст супраць іх павінен ісці ў цывілізаваным, мірным полі. Я лічу, што цяпер усё беларускае грамадства павінна максімальна трымаць сябе ў руках, не паддавацца на правакацыі. Цяпер яны [сілавікі. — Еўрарадыё] моцныя, у іх цяпер зброя. Трэба захоўваць мірнае рэчышча пратэсту. А тыя злачынствы, якія яны здзяйсняюць, задакументаваныя, і адказ будзе. Вельмі хутка яны зразумеюць, што адказнасць непазбежная.

Еўрарадыё: Лукашэнка ўжо ўводзіў у Мінск войска. Ці мае права войска ўмешвацца ў ход пратэстаў?

Зубр: Маё меркаванне — войска мае права ўмешвацца ў сітуацыю, якая цяпер у краіне, але толькі з нейтральнай пазіцыі. Толькі каб спыніць праліццё крыві, магчымыя баі паміж сілавікамі і народам. Калі Лукашэнка маштабна выведзе войска на вуліцы — гэта будзе апошнім цвіком, забітым у гэты рэжым.

Еўрарадыё: Ці патрэбна ў Беларусі люстрацыя?

Зубр: Ва Украіне была люстрацыя паліцыі, але яна не мела масавага характару. Тыя людзі, у якіх на руках была кроў, яны ўсе былі люстраваныя або ўцяклі за мяжу. Яны цалкам былі прыбраныя з праваахоўных органаў.

На жаль, масава прыцягнуць да адказнасці ўсіх, скажам так, несумленных людзей не атрымалася ў сілу павальнай карупцыі і іншых аб'ектыўных прычын. Але ў Беларусі, на мой погляд, ёсць усе перадумовы да таго, каб люстрацыя прайшла поўнамаштабна, паўсюдна і закранула ўсіх людзей, якія выходзілі з прававога поля і абаранялі гэты рэжым.

"Перамога — гэта яшчэ не канец вайны"

Еўрарадыё: Войска Украіны пяць гадоў таму і цяпер: што змянілася?

Зубр: Сітуацыя адназначна палепшылася. Быў час, калі не хапала адзення, правізіі, нейкіх бытавых рэчаў. Тады гэта пастаўлялі валанцёры. А дзяржава пастаўляла ўзбраенне, перааснашчала тэхніку.

У пытаннях падрыхтоўкі і аснашчэння няма нейкага ідэалу, пастаянна чаго-небудзь не стае. Такога, каб зусім не было патронаў і зброі, не было. Але і шалёнага багацця цяпер таксама няма. Я пачынаў службу ў добраахвотніцкім батальёне, таму забеспячэнне ў нас было лепшае, чым ва Узброеных Сіл. І наогул, мы, як матываваныя добраахвотнікі, часам да 50-60 адсоткаў сваіх свабодных фінансаў выдаткоўвалі на свой рыштунак.

Еўрарадыё: Пра "галаварэзаў з Азова" каторы год ходзяць страшныя гісторыі. Што будуць рабіць "азоўцы", калі вернуцца ў Беларусь?

Зубр: Вайна асабліва страшная, калі ты ваюеш на сваёй зямлі. Я лічу, што ніхто з добраахвотнікаў, якія цяпер абараняюць Украіну, не хацеў бы весці баявыя дзеянні на тэрыторыі Беларусі.

Еўрарадыё: Па чым з таго, што засталося дома, сумуеш больш за ўсё?

Зубр: На гэта пытанне адкажу не задумваючыся: па беларускай прыродзе, па сваіх родных краях.

Еўрарадыё: Табе не прыходзіла ў галаву думка, што ты патрэбны тут, у Беларусі?

Зубр: Вядома, я шмат разоў думаў пра тое, што пара ехаць у Беларусь. Але падумаўшы, я разумею, што яшчэ не час. Наш час яшчэ прыйдзе.

На прыкладзе Майдану можна сказаць, што перамога — гэта яшчэ не канец вайны. Нас яшчэ шмат чаго чакае: вярнуць парламент, вярнуць выканаўчую і судовую ўладу, выбраць новых людзей. Яшчэ мінімум на гадоў дзесяць у нас хопіць працы, таму ўсяму свой час.

Каб сачыць за галоўнымі навінамі, падпішыцеся на канал Еўрарадыё ў Telegram.

Мы штодня публікуем відэа пра жыццё ў Беларусі на Youtube-канале. Падпісацца можна тут.