Няздзейсненая эміграцыя: чаму ўкраінцы вяртаюцца дадому?

Па звестках ААН, з пачатку вайны Украіну пакінула больш за 5 мільёнаў чалавек. Большасць з іх перасекла мяжу з Польшчай — 2 млн 825 тысяч. У Румынію перамясціліся 757 тысяч, у Расію (украінскі бок называе эміграцыю ў гэтую краіну часта прымусовай) — 549 тысяч, у Венгрыю — 471 тысяча, у Малдову — 426 тысяч. 24 тысячы ўкраінскіх уцекачоў прыняла Беларусь.

Пры гэтым у красавіку назіраецца зніжэнне колькасці тых, хто з'язджае, піша "Спектр". Калі за ўвесь сакавік Украіну пакінулі 3 млн 390 тысяч грамадзян, то за 19 дзён красавіка такіх аказалася 999 тысяч. Польская памежная служба на мінулым тыдні і зусім заявіла, што 16 красавіка ўпершыню з пачатку вайны ва Украіну з Польшчы прыехала больш людзей, чым выехала: ва Украіну з Польшчы заехалі 22 тысячы чалавек, а з боку Украіны выехалі — 19 тысяч.

Еўрапейскія краіны з вялікім энтузіязмам сустракаюць украінскіх уцекачоў. Іх суправаджаюць валанцёры, мясцовыя жыхары даюць ім сваё жыллё, дапамагаюць ежай і дораць адзенне. Урады абяцаюць спрошчаныя спосабы атрымання абароны Еўрасаюза без праходжання звычайнай працэдуры атрымання прыстанішча. І тым не менш многія ўкраінцы, якія ўцяклі ад вайны, сутыкаюцца з непазбежнымі нягодамі вымушанай эміграцыі і прымаюць рашэнне вяртацца на радзіму.

Выкладчыца каледжа з Дняпра Аксана правяла ў Польшчы і Чэхіі каля двух тыдняў, пасля чаго зразумела, што хоча назад. Галоўнай складанасцю для яе стала тое, што ў Еўропе ёй з двума дзецьмі было складана знайсці жыллё. Спачатку яны правялі нейкі час у цэнтры для ўцекачоў у Чэхіі, але праз цяжкасці з мовай пераехалі ў Польшчу. Там яны таксама размясціліся ў цэнтры для ўцекачоў, а пазней пераехалі ў гатэль, але ненадоўга, бо ў іх скончыліся грошы.

"Мы нікому не патрэбныя. Нікому не патрэбныя выкладчыкі. Веданне чэшскай абавязковая ўмова. Мяне былі гатовыя ўзяць у адным месцы як прыбіральшчыцу, але нават у гэтым выпадку мне трэба было самастойна знайсці жыллё", — расказала Аксана.

У Польшчы, па словах Аксаны, людзі былі па-асабліваму спагадлівыя і дапамагалі з ежай і іншымі рэчамі. "Але і там нам не было дзе жыць", — дадала жанчына.

Нягледзячы на ветлівасць еўрапейцаў, адаптацыя да новага жыцця нясе аб'ектыўныя складанасці: не ўсім шанцуе хутка знайсці сабе дом і працу. "Кажуць, у Іспаніі ўвогуле беспрацоўе, грамадзяне краіны не могуць знайсці працу — куды нам, уцекачам. Тым больш я не ведаю мовы, мне патрэбны час, каб яе вывучыць — і ўвесь гэты час мне трэба дзесьці працаваць", — падзялілася ўкраінка, якая з'ехала ў адзін з невялікіх іспанскіх гарадоў, у інтэрв'ю "Медузе".

Жанчына разглядае магчымасць пераехаць у Германію, дзе добрая падтрымка ўцекачоў, аднак асцерагаецца, што міграцыйныя цэнтры там ужо перапоўненыя і месца для яе, яе сына і маці можа проста не хапіць.

У некаторых выпадках людзі маюць намер вярнуцца дадому ў выніку перажытага імі стрэсу, не да канца ўсведамляючы ўсёй рызыкі такога рашэння. Украінка Саша жыве ў Бельгіі пяць гадоў, і калі пачалася вайна, яна прыняла ў сябе маму і малодшую сястру. Мама амаль адразу сабралася ехаць назад.

"Сумуе па Украіне настолькі, што гатовая паехаць туды, нягледзячы на вайну — пры тым, што нарадзілася ў Вышнім Валачку і да вайны ўсё жыццё лічыла сябе рускай. Кажа, у яе ва Украіне муж, мама і сабака і там яна будзе больш карысная. Ёй здаецца, што ўжо не так страшна: і бамбяць Кіеў усё ж не так часта, як той жа Харкаў, і ў бамбасховішчы не так страшна сядзець", — расказала Саша.

Яна лічыць, што намер маці прадыктаваны перажытымі псіхалагічнымі траўмамі, гэта жаданне ірацыянальнае і непадкантрольнае ёй, аднак да псіхолага, па парадзе дачкі, яна не пайшла. "Мне сорамна прызнацца ў гэтым, але я так адчаялася, што хацела схаваць яе пашпарт, каб яна фізічна не магла з'ехаць. Яна даведалася пра гэта і ўдарыла мяне, сказаўшы, што яе нічога не спыніць", — апісала канфлікт Саша.

Жаданне вярнуцца дадому ёсць нават у тых украінцаў, якія не пакінулі Украіну, а пераехалі ў бяспечныя заходнія раёны краіны. Дзяржслужбоўца з Мікалаева Валерыя Львоўна захацела вярнуцца пасля месяца жыцця ў сяброў у Львове разам з дачкой і сабакам, прызнаўшыся журналістам, што гэта быў складаны перыяд. "У Мікалаеве бамбяць лякарні. Там патрэбная дапамога, каб заклейваць вокны скотчам. Я вяртаюся, каб стаць валанцёрам", — растлумачыла яна сваё рашэнне.

Днямі прэзідэнт Украіны Уладзімір Зяленскі заявіў, што большасць украінцаў, якія з'ехалі за мяжу, хочуць вярнуцца назад. "Каля 93-95% тых людзей, якія з'ехалі праз вайну, хочуць вярнуцца", — сказаў ён. У той жа час кіраўнік дзяржавы адзначыў, што пакуль вяртацца рана, асабліва жанчынам і дзецям. Па яго словах, яны павінны вярнуцца, калі "сітуацыя стабілізуецца".

Зяленскі не назваў крыніцу сваіх лічбаў, аднак апытанне, якое правялі сацыёлагі ўкраінскага цэнтра імя Разумкова, паказвае блізкія вынікі: абсалютная большасць (79%) эвакуяваных украінцаў плануюць вярнуцца ва Украіну пасля заканчэння вайны, яшчэ 11% апытаных сумняваюцца, а 10% — не плануюць вяртацца зусім.

На думку намесніка Львоўскай абласной адміністрацыі Юрыя Бучко, украінцы вяртаюцца, таму што ў іх змянілася ўспрыманне вайны. "У пачатку вайны мы думалі і спадзяваліся, што гэтая вайна будзе доўжыцца тыдзень ці некалькі дзён. Цяпер мы разумеем, што ўсё гэта — на месяцы, а можа, і гады, і нам трэба з гэтым жыць", — сказаў чыноўнік.