Альфер: "Лібералізуюць усю выбарчую кампанію. Можа нават падлік галасоў"

Сяргей Альфер, адмыслоўца па выбарчым заканадаўстве.


Мара Нальшанская: Спадар Сяргей, учора ЦВК зарэістравала кандыдатаў у прэзідэнты. Цяпер можна падвесці вынік як збору подпісаў, так і самой рэгістрацыі. Як вы можаце ацаніць гэты этап выбарчай кампаніі з пункту гледжання згоднасці з заканадаўствам?
Сяргей Альфер: Хацелася б ацаніць яго як праведзены вельмі і вельмі добра. Упершыню у Рэспубліцы Беларусь было зарэгістравана 10 кандыдатаў, якія змаглі назбіраць больш за 100 тысяч подпісаў. З другога боку хацелася б сказаць, што Цэнтральная камісія і ніжэйстаячыя камісіі праявілі абсалютны лібералізм пры праверцы подпісаў патэнцыйных кандыдатаў у прэзідэнты. Я ведаю толькі 1 выпадак у Жодзіне, калі Жодзінская камісія забракавала усе подпісы трох прэтэндэнтаў. У астатніх месцах кампанія прайшла абсалютна без цяжкасцяў.

МН: Як вы можаце ацаніць намер спадара Правальскага абскарджваць рашэнне ЦВК?
СА: Заўжды ў выбарах прымаюць удзел пэўная колькасць дзівакоў. Здаецца, што спадар Правальскі з’яўляецца адным з гэтых дзівакоў. Спадзяюся, што ён на мяне не пакрыўдзіцца. Думаецца, што немагчыма назбіраць у адным раёне горада Віцебска 100 тысяч подпісаў. Гэта амаль усе выбаршчыкі Віцебска. З другога боку пытанне з Правальскім простае, таму што ЦВК можа падаць адпаведную заяву ў пракуратуру, каб тая разгледзела пытанне збору подпісаў Правальскага. Тут ёсць для пракуратуры магчымасць узбуджэння крымінальнай справы. Але мне здаецца, што да гэтага не дойдзе.

МН: А колькі па гэтай крымінальнай справе магло б пагражаць спадару Правальскаму?
 СА: Да 5 гадоў.

МН: Спадар Сяргей, я прапаную вашай увазе тое, як пракаментаваў хаду збору подпісаў сакратар ЦВК Мікалай Лазавік.

Мікалай Лазавік: "Арганізатары выбараў праявілі цярплівасць і стрыманасць нават у тых выпадках, калі арганізатары пікетаў выходзілі за рамкі патрабаванняў выбарчага кодэкса і пад выглядам збору подпісаў здзяйснялі іншыя палітычныя акцыі".

МН: Як на вашу думку, ці зборшчыкі подпісаў парушалі заканадаўства ці ажыццяўлялі нейкія іншыя акцыі? Бо спадар Лазавік увесь час кажа, што парушэнні былі, але мы былі суперліберальныя і заплюшчвалі на іх вочы.
СА: Справа ў тым, што наша выбарчае заканадаўства не рэгулюе канкрэтна саму працэдуру збору подпісаў. Працэдура збору подпісаў рэгулюецца пастановай ЦВК. Адпаведна гэтай пастанове ініцыятыўныя групы могуць паказваць выбаршчыкам толькі біяграфічныя звесткі, фотакартку  і не могуць раздаваць нікому іншую інфармацыю пра выбары, у тым ліку і агітацыйную інфармацыю. Гэта пытанне дастаткова расцягнутае, што дазволіла большасці ініцыятыўных груп карыстацца гэтай магчымасцю. Выкарыстоўваць і планшэты са сваімі фотакарткамі. Фотакарткі стаялі ў поўны рост. Стаялі намёты. Былі накідкі. З майго пункту гледжання, гэта незаконнае выкарыстоўванне грашовых сродкаў, але гэта выбарчая кампанія праходзіць вельмі ліберальна. Таму мне здаецца, Мікалай Лазавік меў рацыю.

МН: Спадар Сяргей, мы ужо падвялі вынікі рэгістрацыі кандыдатаў, цяпер што да агітацыі. Акурат на гэты конт скардзіцца праваабаронцы ў рэгіёнах, што месцы для агітацыі, якія ўжо вызначаны мясцовымі ўладамі, парушаюць правы кандыдатаў. Што замалыя памяшканні, што такім чынам улада робіць захады, каб не даць апазіцыйным кандыдатам сустракацца з вялікай колькасцю выбаршчыкаў. Ці гэта сапраўды так?
СА: Тут трэба падзяліць месцы для агітацыі, якія выдзелены ў Менску і месцы для агітацыі, якія выдзелены па-за Менскам. З майго пункту гледжання менская выканаўчая ўлада прыняла дастаткова ўзважлівае рашэнне пра месца агітацыі і, не гаворачы аб закрытых памяшканнях, дастаткова вялікая колькасць месцаў для таго, каб можна было сустракацца з выбаршчыкамі. Што тычыцца за межамі Мінска, то ў большасці выпадкаў тыя месцы, якія вызначаны, альбо знаходзяцца на ўскраінах гарадоў і мястэчкаў, альбо там немагчыма знайсці людзей, каб з імі можна было паразмаўляць.

МН: Ці можа кандыдат згодна з заканадаўствам дамагацца ўсталявання іншых месцаў для сустрэч?
СА: Мне здаецца, што гэта сітуацыя будзе папраўлена, як была папраўлены і сітуацыя са зборам подпісаў. Гэта сыходзіць з двайной пазіцыі ўлад Беларусі на сённяшні дзень. З аднаго боку яны працуюць дзеля выбараў, для таго, каб правесці выбары ўнутры Беларусі. З другога боку яны азіраюцца на міжнародную супольнасць, і гавораць, што выбары мы праводзім настолькі свабодна і адкрыта, наколькі гэта магчыма. Мне здаецца, што колькасць месцаў для агітацыі па-за межамі Мінска з аглядкай на міжнародную супольнасць будзе выпраўлена. І будзе сказана, што мясцовыя чыноўнікі так прынялі, мы іх паправілі і таму можна агітаваць амаль усюды, дзе хочуць кандыдаты. Спадзяюся, што гэты сцэнар будзе спраўджаны.

МН: Яшчэ адна інавацыя, якую на сёлетніх выбарах, гэта магчымасць ствараць індывідуальныя фонды 35 тысяч долараў для кандыдатаў, але сам кандыдат можа пакласці туды не больш за 600 долараў, юр. асобы – 300, а звычайныя грамадзяне толькі 100 долараў. Прапаную паслухаць, як кандыдаты успрынялі такія абмежаванні. І як збіраюцца выкарыстоўваць гэтую магчымасць.
 
Яраслаў Раманчук: “35 тысяч долараў — гэта не грошы паводле любых мерак. Калі на выбары нейкага мясцовага мэра невялічкага горада ва Украіне, Польшчы альбо Літве трэба больш грошай, чым на выбары прэзідэнта ў Беларусі — гэта проста, каб стварыць уражанне, што ў Беларусі хоць такая вольніца дазволена. Насамрэч гэта не з’яўляецца нечым значным, каб паўплываць на ход кампаніі, на распаўсюд інфармацыйных матэрыялаў”.
Андрэй Саннікаў: “Вось на гэта і разлік быў — трэба, каб шмат людзей пералічвалі. Да таго ж я прадбачу, што кампаніі будуць вагацца: не кожны хоча казаць, што ён дапамагаў. А вось з фізічнымі асобамі — я думаю, што тут праблем не будзе”.
Рыгор Кастусёў: “Шапку па коле пусцім сярод фізічных асоб, але ёсць яшчэ і сябры-прадпрымальнікі, якія маюць больш-менш станоўчыя фінансавыя магчымасці, — і я спадзяюся, што яны дапамогуць. Яны грамадзяне Беларусі, але працуюць у Расіі. Паколькі яны ўсё ж грамадзяне Беларусі, то маюць права аказаць дапамогу”.
Віталь Рымашэўскі: “На выбітны вынік афіцыйнага рахунку мы не разлічваем. Але ўвогуле на дапамогу разлічваем. Каб не дапамога грамадзянаў, немагчыма было БХД паспяхова правесці этап збору подпісаў. Гэта я вам кажу адкрыта. Многія знаёмыя і тыя, хто ведае пра дзейнасць БХД, могуць падтрымаць, не карыстаючыся нейкімі фондамі. Таму мы разлічваем на далейшую падтрымку гэтых людзей і на тое, што да іх далучацца новыя людзі. Бо ўсё, што дазваляе ўлада рабіць афіцыйна, — гэта пастка для тых, хто хоча ахвяраваць грошы”.

МН: Спадар Сяргей, ці згодныя вы са спадаром Рымашэўскім, што фонд – гэта свайго роду пастка для тых, хто вырашыць дапамагчы кандыдатам.
СА: На самой справе, не. З пункту гледжання юрыдычных асобаў, арганізацый, мне здаецца, што ў Рэспубліцы Беларусь не так многа знойдзецца арганізацый, якія будуць дапамагаць апазіцыйным кандыдатам.

МН: Дык можа таму шмат і не знойдзецца, бо будуць баяцца?
СА: Так, будуць баяцца. Пакуль у нас няма такой традыцыі, каб людзі не баяліся падтрымліваць апазіцыю. Што тычыцца грамадзян, то ёсць пэўная колькасць грамадзян, якія не баяцца. Таму мне здаецца, што для асноўнай часткі кандыдатаў напоўніць фонд грашыма гэтых грамадзян будзе не складана. Фонд увогуле невялічкі.

МН: Але грамадзяне могуць толькі па 100 долараў туды складаць.
СА: Ну, калі знойдзецца тысяча такіх грамадзян, то фонд будзе перавыкананы ў шмат разоў. Гэта таксама невялікая колькасць грамадзян. Калі вылічваць, што ініцыятыўная група кожнага была больш за 1000 чалавек, мне здаецца, што такая магчымасць з’явіцца.

МН: За мяжой аналагічныя абмежаванні выглядаюць зусім інакш. У пераліку на долары ў Літве атрымліваецца больш за 16тысячаў, у Польшчы больш за 6,  у Расіі 191, ва Ўкраіне больш за 45 тысяч. Чаму ў Беларусі ўсё ж такі ўведзена такое малое абмежаванне?
СА: Мы можам параўнаць з Велікабрытаніяй і ЗША. Калі кожны грамадзянін можа падаць выбарчаму камітэту больш тысячы долараў, а максімальна 25 тысяч долараў у год. У кожнай краіне ўстанаўліваюцца свае рамкі. У Славакіі ўвогуле не ўстаноўлены. Тым не менш, у Беларусі фонд кандыдата ў прэзідэнты вельмі маленькі. Калі мы яго параўноўваем з фондам дэпутата парламента, які з’яўляецца 1000 базавых велічынь, а фонд кандыдата ў прэзідэнты – 3000, то кандыдат у парламент мае ў 30 разоў большы фонд, чым кандыдат у прэзідэнты. У апраўданне дзеючага заканадаўства магу сказаць, што гэта першы выпадак ў гісторыі Беларусі, калі заканадаўства прадугледжвае стварэнне выбарчых фондаў. Мне здаецца, што ўлады хацелі паглядзець, якім чынам будуць выкарыстоўвацца выбарчыя фонды. Пасля гэтага будзе прынята рашэнне аб тым, каб гэты фонд павялічыць. У нас не было ніводных прэзідэнцкіх выбараў, каб усе кандыдаты не выкарыстоўвалі грошы па-за той рамкай, якія ўстаноўлены выбарчым заканадаўствам.

МН: Трэба прызнаць, што ў гэтай кампаніі будзе падобна. Вы ўжо казалі, што гэтыя грошы выкарыстоўваліся і падчас збору подпісаў.
СА: Так, на вялікі жаль гэта не столькі віна кандыдатаў, колькі іх бяда. Заканадаўства выдае настолькі маленечкія грошы, каб правесці выбарчую кампанію. Тыя кандыдаты, якія будуць праводзіць кампанію, на мой пункт гледжання павінны будуць выкарыстоўваць дадатковыя грошы па-за межамі фонда. Інакш іх у краіне ніхто не будзе ведаць.

МН: Ну і на завяршэнне, які ваш прагноз аб тым, як пройдзе этап агітацыі. Ён таксама будзе ліберальны і дэмакратычны?
СА: Думаю, што ён пройдзе трошкі лепш, чым тая кампанія, якая была 5 гадоў назад.

МН: А падлік галасоў?
СА: Што тычыцца падліку галасоў, тут сказаць вельмі цяжка. Ёсць 2 магчымасці. Першая магчымасць – падлік будзе такі ж, як і раней. І другая - падлік будзе праходзіць больш дэмакратычна. Мне здаецца, што пэўныя дэмакратычныя падвіжкі ў падліку галасоў ааабавязкова будуць, сыходзячы з таго, што ЦВК прыняла пастанову, якая пашырае правы назіральнікаў.

МН: Больш дэмакратычна, але не настолькі дэмакратычна, каб быў другі тур?
СА: Сыходзячы з сацыялагічных дадзеных, якія прадстаўляюць дзяржаўныя СМІ, другога туру не будзе.




Яраслаў Раманчук, кандыдат у прэзідэнты.

Мара Нальшанская: Колеры вашае старонкі нагадваюць колеры кампаніі “Гавары праўду”. Ці вы супрацоўнічаеце, ці вы разглядаеце магчымасць супрацы  са спадаром Някляевым?
Яраслаў Раманчук: Справа ў тым, што колеры мае - гэта жоўты і зялёны. Гэта колеры вясны, колеры палітычнага адраджэння. Супадаюць можа быць таму, што мы знаходзімся ў адным дэмакратычным лагеры. Мы сцісла працавалі ў першай частцы кампаніі. Спадзяюся на тое, што паколькі мэты ў нас аднолькавыя, зрабіць і дабіцца Еўрапейскай дэмакратычнай Беларусі, то мы па-далейшаму будзем супрацоўнічаць.

МН: У суполцы ў вашую падтрымку на livejournal.com я знайшла цікавы конкурс. Там аўтары конкурсу прапаноўвалі зрабіць фотажабу з вашым удзелам. Ці вы бачылі вынікі гэтага конкурсу?
Я: Я бачыў вынікі конкурсу, нават я назваў тыя тры прызёры, якія з майго пункту гледжання з’яўляюцца найлепшымі. Тыя людзі, якія перамаглі, альбо атрымаюць, альбо атрымалі прызы ад нашага штабу. Я прытрымліваюся думкі, што чалавек, які ідзе на найвышэйшую пасаду, павінен мець пачуццё гумару і быць пакорным у дачыненні да крытыкі.

МН: Некалькі дзен таму ў размове з Віктарам Марціновічам мы абмяркоўвалі акурат гумар гэтай кампаніі і прыйшлі да высновы, што гумару ўсё ж такі няма, таму што беларускае грамадства да яго не гатовае. Калі выбарцы пабачаць карцінку, пад якой напісана, што вы апранаецеся ў сэканд хэндзе, ці што вы ніводнага разу не ўгадалі ў сваіх эканамічных прагнозах, ці будуць яны ўспрымаць вас ўсур’ёз як кандыдата?
ЯР: Трэба, каб людзі ставіліся да палітыкаў, як да жывых людзей, каб бачылі ўсе іх бакі і гэта дадае вартасці да палітычнага вобразу. Думаю, што людзі, якія сур’ёзна ставяцца да палітыкаў, павінны разумець, што яны не Богі. Што гэта не нейкія стаўленікі наменклатуры, гэта тыя людзі, якія ходзяць з імі побач. Гумар лічу вельмі важным элементам кампаніі. Учора я гэта прадэманстраваў на паседжанні ЦВК. Я думаю, што нават калі сустракаешся з людзьмі, сур’ёзныя тэмы пераплятаюцца з жартамі. Часам праз жарты можна сказаць больш, чым калі 10 хвілін будзеш распавядаць сур’ёзныя эканамічныя выкладкі.

МН: Нашыя слухачы мелі магчымасць задаваць вам пытанні праз блогі. І вось прапаную вашай увазе пытанне ад спадара Эскімоса. Ці будзе, калі вы прыдзеце да ўлады, працягнута праграма па выдачы ільготных крэдытаў на пабудову жылля?
ЯР: Тыя абавязанні, якія мае дзяржава будуць выкананыя. Лічу, што для маладых сем’яў значна больш прывабнай з’яўляецца праграма, калі камерцыйныя крэдыты ў банках будуць пад 5 %. І яны будуць выдавацца на 15-20 гадоў, як гэта робіцца ў Еўрапейскіх краінах. А мой інавацыйны праект, які я прапаную праз будаўніцтва інтэрнатаў, калі можна будзе зрабіць сабе пакой у інтэрнаце, выкупіць яго. Гэта на мой погляд значна лепшае рашэнне, чым тыя чэргі, якія сёння існуюць, і якія прадугледжваюць будаўніцтва кватэр па 800 долараў за квадратны метр. Гэта вельмі дарагая цана, і яшчэ адзін пункт: зніжэнне коштаў будаўніцтва жылля. Гэта рэформа будаўнічага сектару і сектару кіравання гэтага жылля. Калі мы знізім падаткі ў гэтай сферы, зробім дэрэгуляцыю, то атрымаем, што сацыяльны метр жылля будзе каштаваць недзе 500 долараў. Гэта лепш, чым тое, што мы маем сёння. Будзе набліжацца да мэты рынкавай эканомікі. За месяц працы чалавек будзе ў стане купіць квадратны метр жылля.

МН: Праз хвіліну мы выйдзем на сувязь са спадаром Міхалевічам. Якую якасць мае спадар Міхалевіч, праз якую за яго варта было б аддаць голас? Што вы найбольш цэніце ў гэтым сваім апаненце.
ЯР: Маладосць, задор, магчымасць бачыць еўрапейскую Беларусь у кантэксце знешняй палітыкі. Тое, што ён з’яўляецца прыхільнікам вольнага рынку, як я, і падтрымлівае тыя праграмы, якія мы прапануем для нашай краіны.

МН: А чаму аддаць перавагу на выбарах трэба будзе вам?
ЯР: Таму, што я  - эканаміст. Я гэтыя праграмы пішу. У мяне ёсць моцная каманда. Ён іх толькі падтрымлівае. Ён будзе можа быць толькі добрым сябрам маёй каманды, безумоўна знойдзе сваё месца на палітычным спектры і будзе прадстаўляць рэфарматарскі рух у нашай краіне.




Алесь Міхалевіч, кандыдат у прэзідэнты.

Мара Нальшанская: У вашай праграме няма ні слова пра беларусізацыю беларускага грамадства. Між тым вы ўспрымаецеся як нацыянальна арыентаваны кандыдат. Як гэта суадносіцца?
Алесь Міхалевіч: Ёсць мае погляды і ёсць тое, што я прапаную грамадству. Я лічу, што грамадства само павінна вырашаць, на якой мове яно гаворыць, людзі павінны аб’ядноўвацца дзеля таго, каб бараніць, адлюстроўваць свае ўласныя інтарэсы. Я не лічу, што дзяржава павінна ўлазіць ва ўсе сферы чалавечага жыцця.

МН: Але аднойчы дзяржава ўжо ўлезла ў гэтыя сферы. Тут пытанне, ці збіраецеся вы выправіць гэта?
АМ: Я збіраюся стварыць для людзей умовы, пры якіх яны могуць самарэалізоўвацца, могуць адстойваць свае інтарэсы, могуць самі вырашаць тое, як яны хочуць жыць. Я не хачу, каб дзяржава была іншая. З іншым знакам. Калі яна была са знакам “мінус”, то цяпер тое самае рабіць са знакам “плюс”.

МН: То як усё ж такі будзе выглядаць беларусізацыя, і ці ўвогуле будзе такая падтрымка беларускай мовы ў выпадку, калі вы станіце прэзідэнтам? Як гэта негвалтоўна будзе адбывацца?
АМ: Напрыклад, усе чыноўнікі павінны ведаць 2 дзяржаўныя мовы. Усе сайты дзяржустаноў, уся інфармацыя павінны быць даступнымі. Усе нарматыўна-прававыя акты павінны быць даступныя таксама па-беларуску. Гэта тое, што можна гарантаваць і тое, што павінна быць зроблена ў сённяшняй сістэме.

МН: А на якой мове вы будзеце размаўляць як прэзідэнт?
АМ: Я свабодна сябе адчуваю і па-беларуску, і па-руску, і на польскай, і на ангельскай мове.

МН: Але на якой мове вы будзеце размаўляць як прэзідэнт?
АМ: Кожная канкрэтная прамова будзе рабіцца на той мове, якая будзе адпавядаць таму моманту і той аўдыторыі, для якой я буду выступаць.

МН: У сваёй праграме вы шмат пішаце пра вольны рынак, лібералізацыю, пра тое, што дзяржава не мусіць умешвацца. Ці ведаеце вы, што зрабіць з людзьмі, якія, напрыклад, страцяць працу, а страцяць, таму што інакш ва ўмовах рынку пры тым стане беларускіх прадпрыемстваў, які ёсць сёння, проста не можа не адбыцца?
АМ: Перш за ўсё трэба ўвесці рэальную дапамогу па беспрацоўю, тое, што выплочваецца сёння, гэта эмітацыя. Гэта зроблена для таго, каб людзі не рэгістраваліся на біржы працы як беспрацоўныя.

МН: А рэальная, гэта колькі?
АМ: У межах пражыткавага мінімуму. Вельмі важна, каб дапамога па беспрацоўю адпавядала рэальнай сітуацыі. Каб людзі разумелі, што гэта часовая мера, але ёсць нейкі час, калі яны могуць правесці без працы. Гэта сусветная практыка. На вялікі жаль, без гэтага немагчыма. Але ўпэўнены, што калі не запрацуе працэдура банкруцтва, штучна падтрымліваць неэфектыўныя прадпрыемствы беларускаму бюджэту будзе нашмат даражэй, чым плаціць людзям грошы за тое, што яны не працуюць.

М: А дзе вы возьміце грошы на гэтыя выплаты?
АМ: Тыя грошы, якія ідуць на штучнае падтрыманне прадпрыемстваў трэба перадаць тым людзям, якія знаходзяцца на біржы працы. Акрамя таго, мая праграма прапаноўвае меры для прыцягнення інвестыцый.

МН: За якую якасць вы цэніце спадара Раманчука? Чаму за яго было б варта прагаласаваць.
АМ: Я цаню Раманчука за тое, што ён адкрыты на сусвет. Ён гатовы да таго, каб увесці Беларусь у цяжкую эру глабалізацыі.

МН: А чаму аддаць перавагу на выбарах трэба вам?
АМ: У мяне самае лепшае і найглыбейшае разуменне праблемаў, як прыватнага бізнэсу, так і вялікіх дзяржаўных прадпрыемстваў, ад якіх будзе залежыць Беларусь.