Чаму Нясвіжскі замак аднавілі "па-багатаму", а не так, як было? (фота)

27/08/2012 - 16:26

Перад адкрыццём 20 ліпеня ўсе гадалі: ці прыедзе 95-гадовая Эльжбета Радзівіл — апошняя жыхарка Нясвіжскага замка. Аднак прыехалі толькі яе пляменнікі Мацей і Мікалай Радзівілы, якія мелі кароткую сустрэчу з Лукашэнкам. Яны паведамілі, што пані Эльжбета не змагла прысутнічаць з паважнай прычыны. Аднак высветлілася, што княгіня прыбыла ў Нясвіж ужо праз пару дзён пасля гэтага! І таксама спаслалася, што прыехаць на адкрыццё не дазволілі праблемы са здароўем. Візіт быў таемны — у прэсе пра яго не было ні слова. Але Еўрарадыё адшукала жыхарку Нясвіжа, даўнюю знаёмую пані Эльжбеты, якая і ў гэты раз прысутнічала пры наведванні княгіняй замка. Дык што сказала пра сканчэнне рэстаўрацыі апошняя з нясвіжскіх Радзівілаў?..

Спадарыня: “Было шмат пытанняў, у першую чаргу наконт мэблявання асобных пакояў. У апартаментах князя (яе бацькі) пані Эльжбета здзівілася: што робяць агромністыя данцыгскія шафы ў гэтых пакоях? Іх тут ніколі не тое, каб не было, але і быць не магло! Бо яны прызначаліся зусім для іншага кшталту залаў палаца. Былі пастаўленыя пытанні: чаму, калі ходзіш у Луўры, то зразумела, што гэтая спальня належала Марыі Антуанеце? А тут проста — абстрактная “спальня князя”. Якога князя? Пры музеіфікацыі не было ўлічана, што вось гэта — спальня канкрэтна Альбрэхта Радзівіла, а вось гэта — кабінет Марыі Ружы з Браніцкіх, апошніх уладароў замка…”

Вось такі шыкоўны ложак, на думку рэстаўратараў, быў у князя Альбрэхта Радзівіла.

Дарэчы, “ложак князя” ўжо выклікаў іронію ў інтэрнэце: маўляў, хацелі зрабіць “па-багатаму”. Блогер Глеб Лабадзенка выклаў перадваенны здымак гэтага ж пакоя, дзе добра відаць, што ложак быў даволі просты.

Таксама нам удалося даведацца, што новы ложак для замка набылі некалькі гадоў таму на еўрапейскім аўкцыёне за 15 тысяч долараў. Вось толькі выглядаў ён зусім іначай — вось яго фота да "рэстаўрацыі". Рэстаўратары зрабілі з чорнага ложка карычневы, прыляпілі да яго калоны і балдахін.

Выглядае, што рэстаўратары "закасілі" пад ложак з Алескага замка на Львоўшчыне.

Там, дзе раней была ванна і ўнітаз князя Альбрэхта, цяпер незразумелая "аптэчка".

Іншае пытанне, якое ўзняла пані Эльжбета, — размяшчэнне партрэтаў.

Спадарыня: “Пры размяшчэнні партрэтаў дапушчана шмат недакладнасцяў і некарэктнасцяў. Напрыклад, партрэты Вольгі Сімолін, яе сына Тота і пані Эльжбеты былі вывешаныя ў адзін шэраг. Трэба абсалютна не ведаць узаемаадносіны ў сям’і, каб так развесіць партрэты!”

Параўнайце, як віселі партрэты ў саміх Радзівілаў — між імі, прынамсі, былі адлегласці.

А вось так партрэты развешаныя цяпер — рамы літаральна налазяць адна на адну!

Музеіфікацыя замка пакідае шмат пытанняў. Уявіце: шыкоўная зала, распісаная золатам, сцены абшытыя дарагой тканінай, а экспанаты — некалькі дзясяткаў манет пад шклом... Прычым не самых рэдкіх — такія можна ўбачыць у любым раённым краязнаўчым музеі, а некаторыя з іх прыдбаць на блышыным рынку на Ждановічах па 20-100 тысяч. У іншым пакоі — выстава мінералаў. Сапраўды, колькі стагоддзяў таму ў замку была такая калекцыя. Аднак ці здзівіш гэтым сённяшняга наведвальніка?..

Спадарыня: “У пані Эльжбеты, канешне, засталося адчуванне, што гэта проста музей, а не замак Радзівілаў. Бо калі ствараюцца інтэр’ерныя экспазіцыі — у першую чаргу, канешне, важна перадаць інтэр’ер той залы, якую ты аднаўляеш. І калі былі ў палацы дзве спальні на другім і трэцім паверсе з боку князя і дзве спальні з боку княгіні — трэба было так і аднаўляць, а не расцягваць гэтую мэблю па розных пакоях…”

Дарэчы, у замку экспануецца толькі АДЗІН ложак — той самы “ложак князя”. А дзе спалі астатнія сямейнікі? Апроч гэтага, у экспазіцыйнай частцы няма НІВОДНАЙ прыбіральні. Атрымліваецца, што князі хадзілі на двор “да ветра”?.. Пры тым, што ў іншых еўрапейскіх музеях — Польшчы, Чэхіі, Нямеччыны — у падобных выпадках турыстам заўжды паказваюць “княскія сарціры”.

Унітаз Фрыдрыха Вялікага, Новы палац у Патсдаме (Нямеччына).

Ванна Януша Радзівіла, палац у Небарове (Польшча).

Адзінае, што адназначна парадавала княгіню, — гэта замена скандальнай вежы.

Спадарыня: “У прынцыпе, пані Эльжбета вельмі задаволеная, што ўдалося змяніць купал вежы. Бо вежа за яе часам, ды і раней, была барокавая, а не рэнесансная. Таму гэта яна адзначыла як станоўчы момант рэстаўрацыйных работ”.

Вежа-цыбуліна раздражняла ўсіх, найперш пані Эльжбету Радзівіл.

Цяперашняя вежа пані Эльжбеце збольшага спадабалася.

ПАРАЎНАННЕ СТАРЫХ І НОВЫХ ЗАЛАЎ ЗАМКА АД ЕЎРАРАДЫЁ

У адноўленым холе камінаў стала два. Мэблі не стала зусім.

Як бачым, раней камін быў толькі злева. Камін справа — выдумка рэстаўратараў.

Бальная зала. У дальнім левым куце — бюст Марыі Ружы Радзівіл (Браніцкай) — бабулі пані Эльжбеты.

Вось ён буйным планам.

Яго вярнулі ў замак са сховішчаў Нацыянальнага мастацкага музея. Праўда, з адбітым носам — кажуць, што яшчэ немцы не здолелі вынесці цяжкую скульптуру з замка, раззлаваліся і адбілі нос.

Вось толькі паставілі бюст абсалютна ў іншым куце залы, а на ягоным месцы зляпілі недарэчную круглую печ. Як бачым на старым здымку, яе тут раней не было.