Янукевіч: Сярод лідараў апазіцыі ёсць крызіс даверу і ён не знікне за месяц

17 лістапада грымнуў скандал — частка апазіцыянераў фактычна ставіць ультыматум Анатолю Лябедзьку. Альбо далучаешся да нас і праводзім Кангрэс па выбарах адзінага кандыдата, альбо Кангрэс пройдзе без кандыдата ад АГП. Лябедзька вінаваціць партнёраў у зрыве дамоўленасцяў. Еўрарадыё запрашае ў студыю ўсіх герояў гісторыі, каб высветліць, чыя праўда. Гэтым разам у нас у гасцях пабываў старшыня Партыі БНФ Аляксей Янукевіч.

Еўрарадыё: Пытанне асабіста да вас як да чалавека, які не толькі шмат гадоў быў з Паўлам Севярынцам у “Маладым фронце” і Партыі БНФ, але і сапраўды з ім сябруе: навошта вы сваёй прэс-канферэнцыяй з нагоды падпісання пагаднення аб правядзенні Кангрэсу дэмсіл так падставілі Паўла?

Аляксей Янукевіч: Я не згодны, што тут была падстава. Я перакананы, што Павел сапраўды хоча, каб адзіны кандыдат быў, шчыра хоча. І ён шчыра хоча, каб гэта адбылося як мага раней. А гэтая прэс-канферэнцыя ў кароткатэрміновай перспектыве, можа, і стварыла праблемы для Паўла, але глабальна яна павялічвае шанец таго, што адзіны кандыдат будзе, і будзе хутчэй. Таму гэта не падстава — стратэгічна гэта ў тым рэчышчы, у якім і Павел сваю палітыку будуе.

Еўрарадыё: Вы мне адкажыце проста — дамова не агучваць факт падпісання 5 суб’ектамі перамоў таго пагаднення да 1 снежня была ці не?

Аляксей Янукевіч: Ну, як дамова… Была такая фраза Паўла, які старшынюе на нашых пасяджэннях: “Даем час Сяргею Калякіну, раз у іх 30 лістапада будзе свая партыйная сустрэча, вызначацца наконт падпісання, вызначаецца таксама і АГП, і мы да наступнай сустрэчы гэта ў СМІ не даем — ці ёсць згода?” У прынцыпе, ніхто не выказаў пярэчанняў. І з гэтага пункту гледжання можа лічыць, што для прадстаўнікоў “Справядлівага свету” і АГП нашая прэс-канферэнцыя была нечаканай, але Паўлу па заканчэнні той сустрэчы 17 лістапада я распавёў, што ў нас ёсць планы правесці гэтую прэс-канферэнцыю, і нават запрасіў на яе.

Еўрарадыё: Перад пачаткам панядзелкавай сустрэчы перамоўшчыкаў, ці калі стала зразумела, што “Справядлівы свет” і АГП пагадненне не падпісваюць, прэс-канферэнцыя ўжо была ў планах?

Аляксей Янукевіч: Планы такія былі адносна прэс-канферэнцыі, але не было зразумела, што мы на ёй зможам абвесціць: ці будзе дасягнутае гэтае падпісанне ў прынцыпе, ці будзе там стаяць пэўная колькасць подпісаў? Цягам выхадных і нават яшчэ раніцай панядзелка ў нас адбываліся інтэнсіўныя кансультацыі, і мы пагадзіліся: перамовы ў нас адбываюцца раз на два тыдні, на кожных усплывае нейкі новы варыянт дзеянняў, а варыянт, прыняты на мінулай сустрэчы, адкідаецца, і гэта становіцца ўжо так бездапаможна, слаба і безнадзейна, што трэба гэтую сітуацыю пераводзіць у публічную прастору. Яшчэ на Сойме Партыі БНФ я агучыў прапанову, што дзеля стварэння сітуацыі грамадскага ціску на “Справядлівы свет” і АГП ход перамоў трэба агучыць. І цяпер мы маем такую сітуацыю: калі вы кажаце, што дэталі перамоў — нецікавыя дробязі для грамадскасці, то патлумачце людзям, чаго вы за іх чапляецеся!

Еўрарадыё: Пакуль я не пра вашу геапалітыку, а пра чалавечыя стасункі: калі рашэнне аб правядзенні прэс-канферэнцыі было часткай перамоўшчыкаў прынятае да пачатку сустрэчы 17 лістапада, то навошта было на словы Севярынца пра чаканне і неагучванне вынікаў да 1 снежня моўчкі ківаць галавой?

Аляксей Янукевіч: Не, ну галавой ніхто не ківаў — гэтая фраза Паўла павісла ў паветры. Так, маўчанне было расцэненае як згода не даваць у СМІ, але зразумей: на жаль, мы не знаходзімся з калегамі ў такой ступені даверу, каб моцна клапаціцца пра тое, што яны будуць адчуваць сябе не папярэджанымі ці…

Еўрарадыё: Карацей, вы вырашылі з імі не далікатнічаць?

Аляксей Янукевіч: Натуральна! Але для мяне важная і пазіцыя Паўла, і нашы асабістыя адносіны, таму паўтару: я асабіста Паўла запрасіў на прэс-канферэнцыю са згоды іншых удзельнікаў. Але ён сказаў, што не планаваў свой удзел, што запрашэнне надта позна паступіла, і адмовіўся. Натуральна, ніякіх крыўдаў на Паўла ў нас праз гэта не было.

Еўрарадыё: Чаму ціск на калег-непадпісантаў было не пачаць з моманту падпісання пагаднення 17 лістапада: “Вы падумайце, перш чым не падпісваць: у нас тут ужо прэс-канферэнцыя запланаваная і мы вашу пазіцыю раскажам журналістам”?

Аляксей Янукевіч: Гэта ўжо быў бы шантаж…

Еўрарадыё: Нармальны палітычны шантаж з мэтай дасягнення агульнай мэты — што дрэннага?

Аляксей Янукевіч: Шантаж і грамадскі ціск — розныя рэчы. Колькі разоў ужо казалі: “Стаўце подпіс, бо перавод стрэлак і зацягванне выглядаюць цалкам недарэчна!” І перанос гэтых недарэчных унутраных разборак у публічную плоскасць карысны тым, што ўжо не мы пра нешта пытаем, а прыходзяць журналісты і кажуць таму ж Лябедзьку: “Патлумачце вашу пазіцыю”. І гэта ўжо адказнасць перад значнай часткай беларускага грамадства.

Еўрарадыё: Я спытаўся ў Лябедзькі пра нежаданне ставіць подпіс пад пагадненнем. Пачуў: “Хай назавуць імя прэтэндэнта на адзінага ад “Народнага рэферэндуму” — падпішу!” Чаму не называеце — кандыдата не маеце?

Аляксей Янукевіч: “Народны рэферэндум” — гэта не кааліцыя пад прэзідэнцкія выбары. Мы гэта казалі і год таму, і тыдзень. Калі б Лябедзька сказаў: “Хай кожны канкрэтны суб’ект “Народнага рэферэндуму” прапануе свайго кандыдата”, — я б разумеў логіку гэтага. Патрабаванне вылучыць кандыдата ад “Народнага рэферэндуму” выглядае вельмі дзіка. Арганізацыі, якія робяць “Народны рэферэндум”, заўжды казалі: “Народны рэферэндум” скіраваны не на сумесны ўдзел у прэзідэнцкай кампаніі, а на значна большы тэрмін і на іншыя мэты. Мы ж не патрабуем назваць кандыдата ад “Талакі”: маўляў, няхай Калякін і Лябедзька абяруць і назавуць такога кандыдата, а пакуль яны гэтага не зробяць, мы з імі не будзем размаўляць! Мы таксама можам заняць такую ж тупіковую пазіцыю, якую заняў Лябедзька з патрабаваннем кандыдата ад “Народнага рэферэндуму”. Можа, гэта прыгожая зачэпка, каб саскочыць з працэсу, але на нашу думку, кандыдат ад “Народнага рэферэндуму” — гэта не абавязковая ўмова, каб рухацца далей.

Еўрарадыё: Дык будзе кандыдат ад “Народнага рэферэндуму” плюс Лябедзька ці вы хочаце выключна да аднаго ад 7 структур дамовіцца?

Аляксей Янукевіч: Яшчэ ёсць шанец дамовіцца ў коле сямі. І пакуль у коле сямёркі на гэта шанец застаецца, мы хоць сітуацыю і абмяркоўваем, але пакуль не вядзём дэталёвых сепаратных перамоў, каб на дваіх, траіх ці чацвярых вылучыць аднаго кандыдата. Не, я не выключаю, што ў выніку можа быць кандыдат ад дзвюх структур і ад чатырох, ці будуць два кандыдаты ад арганізацый, які прадстаўляюць “Народны рэферэндум”, ці які іншы варыянт. Восем месяцаў у нас вядуцца кансультацыі па адзіным, і толькі на перадапошнім пасяджэнні некалькі тыдняў таму Лябедзька ўпершыню сказаў: “Давайце кожная з сямі арганізацый скажа, ці ёсць у іх прэтэндэнт, каб была яснасць”. Восем месяцаў мы абмяркоўваем працэдуру, дамовіліся, што спачатку мы яе запускаем, потым даем час кандыдатам ад структур, самавылучэнцам падключыцца, паспрабаваць зарэгістравацца ў якасці прэтэндэнта на адзінага, канчатковы спіс, каб выключыць з яго магчымых вар’ятаў, зацвярджае сямёрка і потым пачынаецца барацьба за галасы магчымых дэлегатаў і за дэлегацкія мандаты. Такі план дзеянняў 8 месяцаў падаваўся Лябедзьку нармальным, а калі мы падышлі да рысы, калі можна запусціць працэдуру, пачаліся нейкія гульні з кандыдатамі. Ідэю “Давайце пойдзем ад кандыдатаў” можна было агучваць амаль год таму!

Еўрарадыё: Чаму тады Дзмітрыеў кажа, што менавіта ў “Народнага рэферэндуму” ёсць як мінімум чатыры патэнцыйныя кандыдаты?

Аляксей Янукевіч: Кожны кандыдат ад структур, што ўваходзяць ў “Народны рэферэндум”, напэўна, можа разглядацца як патэнцыйны кандыдат ад “Народнага рэферэндуму”. Да таго ж ёсць імёны, агучаныя на розных этапах: Мілінкевіча і Лагвінца ад Руху “За свабоду”, Някляева ад “Гавары праўду”, ёсць і іншыя імёны, але паколькі яны нідзе не фігуравалі, я не буду іх агучваць. Унутры Партыі БНФ таксама ідзе абмеркаванне магчымых кандыдатаў ад партыі. Але сёння план “А” такі: запускаецца працэдура адзінага кандыдата, адзіны абіраецца, і мы ўсе разам на гэтага адзінага працуем. Зразумела, гэты план апошнія пару месяцаў дыхае на ладан. Пасля апошніх падзей шансы на абранне такога адзінага павялічыліся, і можна цвёрда казаць: да Новага года ці адразу пасля яго стане цалкам зразумела, будзе гэты адзіны кандыдат ад сямі структур ці не. Калі яго не будзе, то будзем і далей працаваць. Але зразумела, што задачы, якія мы маглі б вырашыць з дапамогай адзінага, з кожным паасобку ці дзвюма калонамі вырашыць не атрымаецца. Тады будуць працаваць іншыя планы, але пакуль план “А” застаецца актуальным.

Еўрарадыё: Дзмітрыеў агучыў праз Еўрарадыё адказ Лябедзьку: “Пастаў подпіс — пачуеш імя кандыдата ад “Народнага рэферэндуму”. Калі заўтра Лябедзька паставіць подпіс, ці пачуе ён паслязаўтра гэтае імя?

Аляксей Янукевіч: Не. Гэта немагчыма нават тэхнічна. Імя кандыдата, якога падтрымае БНФ, будзе зацвярджаць Сойм. Дзеля Лябедзькі за ноч Сойм ніхто не будзе збіраць. Калі Лябедзька ставіць подпіс, гэта азначае, што працэдура запускаецца. Чым далей Лябедзька думае, тым далей ссоўваецца перспектыва часу правядзення Кангрэсу і выхаду адзінага кандыдата на фінішную лінію кампаніі. Але калі подпіс ставіцца, то цягам двух тыдняў па працэдуры ўсе патэнцыйныя кандыдаты павінныя заявіцца. Тады трэба будзе і спадару Анатолю фармальна заявіцца. Цяпер ён кажа: “Давайце, пакуль я не перадумаў, падтрымайце мяне!” Але гэтая прапанова недарэчна выглядае. На з’ездзе БНФ у рэйтынгавым галасаванні “Каго падтрымліваць, калі не свайго?” Анатоль Лябедзька набраў адзін голас. Сёння прыйсці да БНФ і сказаць: “Падтрымайце мяне”… З такой жа імавернасцю мог бы прыйсці Гайдукевіч і сказаць, каб БНФ яго падтрымала. Калі Кангрэс абярэ адзіным кандыдатам Лябедзьку, мы будзем на яго працаваць. Але казаць сёння “Апроч мяне нікога няма”… Цудоўна, калі апроч цябе нікога няма, значыць, ты лягчэй пераможаш, можа нават нейкія этапы кампаніі можна будзе скараціць. Падпісвай, і рушым далей! Калі ты адзін, то ты фактычна ўжо цяпер пачынаеш сваю піяр-кампанію адзінага, бо ты адзін — у чым праблема? А то ён кажа, каб яму паказалі канкурэнта, ён яго ацэніць і тады ці пойдзе з ім у бой за званне адзінага, ці не. Прыдумае яшчэ нешта і адмовіцца падпісваць — так гэта выглядае. Калі ты ўпэўнены ў сабе, калі хочаш ісці да канца, а не проста абазначыць амбіцыі і пазней “зліцца”, то чаму цябе ў гэтай канкрэтнай працэдуры хвалюе, хто ў цябе будзе канкурэнт? А дзейнічаць па логіцы “У палітычнай кар’еры кіраўніка адной з партый цяпер апошні шанец стаць адзіным кандыдатам, таму давайце мы яго падтрымаем без працэдуры” гучыць абсалютна не сур’ёзна.

Еўрарадыё: А ў Аляксея Янукевіча амбіцыі адзінага ёсць?

Аляксей Янукевіч: І я магу сказаць: “Калі Кангрэс падтрымае, то я буду адзіным!” Але я разумею, што адзінаму трэба не проста перамагчы на Кангрэсе, але яшчэ і аб’яднаць вакол сябе частку грамадства, якая пакуль што непрыхільная да апазіцыі. Аб’яднаць вакол сябе дэмакратычны электарат мала — неабходна аб’яднаць большасць. А прадстаўніку Партыі БНФ у сённяшніх умовах інфармацыйнай вайны для гэтага неабходна было б адмовіцца ад шэрагу нашых праграмных палажэнняў — у святле расійскай прапаганды некаторыя нашы праграмныя моманты выглядаюць сёння занадта радыкальна для беларускага грамадства. Таму амбіцыі, зразумела, ёсць, але час для іх цяпер абсалютна недарэчны.

Еўрарадыё: Ад праграмных момантаў адмаўляцца не хочаце нават дзеля амбіцый, а з былымі камуністамі са “Справядлівага свету” супрацоўнічаеце — як так?

Аляксей Янукевіч: Сапраўды, з часу расійскага ўварвання ва Украіну Калякін нагаварыў шмат непрымальных рэчаў. Напрыклад, адразу пасля з’яўлення “зялёных чалавечкаў” у Крыме заявіў, што там Расія абараняе сваіх патэнцыйных грамадзян. Гэта абуральна, і цалкам відавочна, што стратэгічна нам не па дарозе. Але сёння відавочна: прадстаўнік “Справядлівага свету” не мае шансаў быць падтрыманы як адзіны кандыдат дэмакратычнай супольнасцю. Бо адзіны павінен не толькі адстойваць незалежнасць Беларусі, але і, сярод іншага, выступаць за еўрапейскую будучыню Беларусі. Ёсць такі крытэр сярод зацверджаных. Гэтаму крытэру ні Калякін, ні які іншы прадстаўнік яго партыі не адпавядаў бы. Але гэтая партыя лічыцца дэмакратычнай, і сёння пачынаць спрэчкі наконт таго, ці можа Калякін быць у сямёрцы, недарэчна і значна горш, чым яго прысутнасць там.

Еўрарадыё: Пасля 17 лістапада сустракаўся, да прыкладу, Аляксей Янукевіч з Анатолем Лябедзькам, каб знайсці паразуменне і выйсці з канфліктнай сітуацыі?

Аляксей Янукевіч: Ёсць крызіс даверу, і мне слаба верыцца, што такія двухбаковыя размовы могуць адбыцца цягам найбліжэйшага месяца. Мы гатовыя ўдзельнічаць у такіх размовах. Але, шчыра кажучы, прадмету для такіх сустрэч цяпер я не бачу. Узровень міжасабовых дамоўленасцяў быў вычарпаны, і мы выйшлі на грамадства пасля таго, як перасталі верыць, што такія двухбаковыя дамоўленасці ці шматбаковыя, але ўнутраныя, могуць паспрыяць прагрэсу ў прасоўванні ідэі і працэдуры, як выбіраць адзінага кандыдата. Мы працэдуру 8 месяцаў абмяркоўвалі, і спачатку было ўражанне, што сапраўды ідзе змаганне за нейкія працэдурныя моманты. Што таксама нельга асуджаць, бо той жа Лябедзька ў 2006 годзе прайграў Мілінкевічу з розніцай у 8 галасоў. І ён разумее, што некалькі галасоў могуць кардынальна змяніць вынікі Кангрэсу. Але чым далей ішлі перамовы, тым больш рабілася зразумела, што змаганне ідзе не за працэдурныя моманты, а за тое, будзе АГП гуляць самастойную гульню ці схіліцца да ўдзелу ў працэдуры вылучэння адзінага кандыдата. Я думаю, што гэтае зацягванне працэсу абумоўленае тым, што ёсць спадзяванні самастойна знайсці апору, у тым ліку фінансавую, і згуляць самастойную гульню. Пакуль такая надзея застаецца, няма жадання браць на сябе нейкія абавязкі, бо можна перакрэсліць свае перспектывы для аднаасобнай гульні. А калі з гэтымі планамі ўсё стане цалкам зразумела бліжэй да выбараў, то можна прымаць рашэнне па ўдзеле ў абранні адзінага. Калі такі пасыл, а выглядае, што ён такі, то дамаўляйся не дамаўляйся — усё адно пастаянна будуць усплываць нейкія прапановы.

Еўрарадыё: Праходзіць 1 снежня, якога так чакае Павел Севярынец, але подпісаў ні АГП, ні “Справядлівага свету” пад пагадненнем няма — што далей?

Аляксей Янукевіч: Ну, 1 снежня можа быць не апошняя дата. Натуральна, калі калегі скажуць, што яны не падпішуцца ні пры якіх умовах, то гэты момант можа прыйсці і раней за 1 снежня. Мы можам чакаць адказу да Новага года. Калі робіцца зразумела, што ў межах сямёркі немагчыма дамагчыся згоды, то ёсць іншыя планы, якія прадугледжваюць і перамовы ў “Народным рэферэндуме”, і перамовы з БХД ці з тымі суб’ектамі, якія сёння не знаходзяцца ў складзе сямёркі. Будзем дамагацца, каб быў супольны кандыдат ад максімальна шырокага кола суб’ектаў. Але нам сапраўды неабходны адзін голас у абарону незалежнасці і еўрапейскай будучыні краіны.

Фота: Змітра Лукашука