ЦВК прапануе змяніць заканадаўства з улікам рэкамендацый АБСЕ і апазіцыі

Па выніках назірання за нашымі парламенцкімі выбарамі БДІПЧ АБСЕ перадала афіцыйнаму Мінску свае рэкамендацыі, як зрабіць выбары больш адпаведнымі дэмакратычным стандартам. Экспертная група пры Цэнтрвыбаркаме некалькі месяцаў вывучала тыя рэкамендацыі і 31 студзеня вызначылася. Што атрымалася, разбіраемся разам са старшынёй ЦВК Лідзіяй Ярмошынай.

У выніковай справаздачы місіі БДІПЧ АБСЕ 32 рэкамендацыі ― колькі былі ўхваленыя экспертнай групай пры ЦВК?

― Можна смела казаць, што 50% рэкамендацый намі ўлічана. Калі не лічыць тых рэкамендацый, якія ўвогуле не тычацца выбараў: рэгістрацыі партый і акрэдытацыі так званых фрылансераў, што працуюць на замежныя СМІ. Мы гэтыя рэкамендацыі нават не разглядалі. Але ўсё тое, што тычыцца вядзення перадвыбарчай агітацыі, рэгістрацыі кандыдатаў, спрашчэння парадку вылучэння ― гэта ўлічылі. БДІПЧ АБСЕ рэкамендуе дапусціць да праверкі подпісаў (сабраных за вылучэнне кандыдатам – Еўрарадыё) кандыдатаў ці іх прадстаўнікоў. А мы прапануем увогуле сысці ад “чалавечага фактару”: каб праверку ўсіх подпісаў праводзіла міліцыя і каб правяралі толькі пашпартныя звесткі і грамадзянства. Таксама згодныя з прапановай выключыць са спісу падстаў для адмовы ў рэгістрацыі кандыдатам недакладнасць звестак аб прыбытку і маёмасці. Проста браць і недакладныя звесткі выпраўляць і рэгістраваць.

Рэкамендацыі па фарміраванні выбарчых камісій. Тут мы прапануем узаконіць тое, што было напісана ў нашых метадычных рэкамендацыях: рэйтынгавае галасаванне, абмеркаванне кандыдатур, прысутнасць назіральнікаў на пасяджэннях выканкамаў. Пераносяцца з метадычак у закон і нашы нормы ўзаемаадносінаў з назіральнікамі: каб яны маглі знаходзіцца ў 3 метрах ад месца падліку галасоў і маглі бачыць працэс падліку. Больш падрабязна пералічваць не хачу, бо пакуль нашы прапановы ― службовы дакумент. Шэраг пытанняў пакінулі на разгляд высокай нарады ў кіраўніка дзяржавы. Таму цалкам не хачу раскрываць гэтую інтрыгу.

Якія рэкамендацыі БДІПЧ АБСЕ дакладна не будуць ўлічаныя?

― Што значыць патрабаванне “ўключыць у склад выбарчых камісій прадстаўнікоў апазіцыі”? Гэта ў закон не напішаш. Хаця б таму, што сёння ты апазіцыя, а заўтра ты ― улада. Не выносім наверх рэкамендацыю і па зменах у фарміраванні ЦВК (“Механізм фарміравання ЦВК варта пераглядзець, каб забяспечыць гарантыі незалежнасці і неперадузятасці” ― такая рэкамендацыя БДІПЧ АБСЕ). Проста яе адхіляем з тае прычыны, што дзеючы парадак прадугледжаны Канстытуцыяй Беларусі.

Прапановы па зменах выбарчага заканадаўства прадставілі сустаршыня кампаніі “Гавары праўду” Таццяна Караткевіч і дэпутат парламенту Ганна Канапацкая ― ці былі яны ўлічаныя?

― Адна з прапаноў Караткевіч цалкам супадае з меркаваннем ЦВК. А менавіта: спрошчаны парадак мітынгаў і сустрэч не толькі для кандыдатаў і давераных асоб, але і для ўсіх грамадзян у перыяд перадвыбарчай агітацыі. Падтрымліваем прапанову пра магчымасць кандыдата прадстаўляць выбарчую праграму падчас збору подпісаў за вылучэнне. Як і прапанову аб стварэнні выбарчых фондаў з моманту вылучэння кандыдатам у дэпутаты, а не з моманту рэгістрацыі, як гэта ёсць зараз.

Які далейшы лёс чакае распрацаваныя экспертнай групай прапановы?

― Прымаць рашэнне пра змены ў заканадаўства ў дадзеным выпадку можа толькі кіраўнік дзяржавы. Мы ўжо даслалі яму ліст з просьбай, каб ён прызначыў працоўную нараду з прыцягненнем іншых прадстаўнікоў палітычнага кіраўніцтва краіны. На той нарадзе, спадзяюся, будзе выпрацаваная нейкая агульная пазіцыя, якую ў выглядзе праекта закона распрацуе Цэнтральная камісія. Але нейкія канкрэтныя тэрміны я вам называць не магу.