Добраахвотнік: "Нам дапамагаў фермер — у адплату на яго дом навялі артылерыю"

Увесну 22-га года мой сябар знік з радараў. Агульныя знаёмыя казалі, што ён з'ехаў у Польшчу — маўляў, знайшлася нейкая праца. У сацыяльных сетках на сувязь ён не выходзіў, і адказы сваякоў не праяснялі сітуацыю.

Праз тры месяцы Бэтмэн напісаў: не трэба хвалявацца, я жывы. Так я даведаўся, што мой сябар ваюе ва Украіне. І з 2023 года мы з Бэтмэнам перапісваліся рэгулярна. Ён расказваў, якую музыку слухае на вайне, расказваў пра сваіх новых сяброў, пра страты блізкіх, пра сваё раненне.

У сакавіку мінулага года мой сябар вярнуўся з вайны. Для новага праекта Еўрарадыё "Як ты?" Бэтмэн расказаў пра вайну тое, што расказваў мне, калі мы перапісваліся ў 2023-м.

Ён служыў у разведцы і праз спецыфіку службы не можа шмат расказаць пра сваю баявую працу. Але ён шмат чаго расказваў пра людзей.

"Першыя актыўныя баявыя дзеянні, у якіх я ўдзельнічаў, — Бахмут"

— Бэтмэн, як ты?

— Нармальна. Так склаліся абставіны — я больш не мог заставацца ва Украіне. Я мусіў з'ехаць. Было шмат аб'ектыўных абставінаў, у тым ліку наступствы ранення.

— Калі ты прыняў рашэнне ехаць на вайну?

— Адразу, 24 лютага 22 года. У мяне быў пэўны бэкграўнд, які дазваляў мне бачыць сябе на вайне. Для ўсіх маіх блізкіх людзей маё рашэнне не было нейкай неспадзеўкай.

Ніхто не хацеў, каб я ехаў, але абставіны склаліся так, што мне проста нельга было заставацца ў Беларусі. Як і многія, я актыўна дзейнічаў у 2020 годзе. У выніку спачатку я з'ехаў у Польшчу, а потым — ва Украіну.

Першыя актыўныя баявыя дзеянні, у якіх я ўдзельнічаў, былі пад Бахмутам. Гэта быў верасень 2022 года. Там нам супрацьстаяў "Вагнер".

— Што ты браў з сабой у дарогу?

— Мой заплечнік быў укамплектаваны загадзя. Усё самае неабходнае, што мусіць мець чалавек, які едзе на вайну, у мяне з сабой было.

— З іншымі беларусамі ты трымаўся разам?

— Спачатку так. Калі мы прыехалі, вось у самым пачатку, быў вялікі парог непрыняцця нас з боку ўкраінцаў. Толькі праз пару-тройку тыдняў усё ўстала на свае месцы. У мяне быў таварыш — украінец з Чарнігаўскай вобласці. Канкрэтна ў яго населены пункт былі прылёты з боку Беларусі з драматычнымі наступствамі. Натуральная рэакцыя чалавека — рэагаваць на прадстаўнікоў краіны, з тэрыторыі якой забіваюць яго блізкіх, насцярожана. Як можна іначай рэагаваць?

І ты на сабе адчуваеш гэтую адказнасць. Ты ваюеш, каб гэтыя людзі хоць гэтак маглі жыць.

— Раскажы, як вас мясцовыя сустракалі? Варэнікаў паеў?

— Што тычыцца вось менавіта ежы, закатак, ссабоек — гэта было проста бясконца. У нас гэтага было столькі, што мы проста не ведалі, куды гэта падзець. Адкуль яно бралася? Проста прыходзілі людзі: вось, хлопцы, гэта вам.

Амаль у кожным доме гаспадыня пячэ хлеб і піражкі гэтыя бясконцыя — з бульбай, з капустай, з гэтым, з тым і з тым.

І, шчыра кажучы, для мяне дагэтуль таямніца — як? Ну вось у Беларусі гаспадыня рыхтуецца прымаць гасцей загадзя. Ва Украіне я трапляў у дамы з абрусам-самабранкай. Ты садзішся за стол, і гаспадыня, як правіла, пачынае казаць: ой, я ж нічога не паспела, толькі вы не крыўдуйце, нічога нема! І тут жа ставіць на стол боршч, піражкі, свежы хлеб, сала, часнык, лук. І боршч — гэта такі боршч, у якім лыжка стаіць.

Але калі ты з'еў вядро гэтага баршчу і ўжо ўстаць не можаш — лічыцца, што ты яшчэ нічога не з'еў. Яшчэ будзе тры-чатыры віды піражкоў, катлеткі, а калі ты спацелы ад ежы і амаль самлеўшы збіраешся сыходзіць, гаспадыня хвалюецца — чакайце, яшчэ ж галубцы не паспелі! Такое іх праславутае "я нічога не паспела".

Ну а гаспадар падчас застолляў ставіць на стол бутэльку — можна выбраць, "сваю" ці "казёнку". Казёнка — гэта любая гарэлка з крамы. "Што вы, хлопцы, будзеце? Сваю чы казёнку"? Я аддаваў перавагу "сваёй", бо праз гэта можна зразумець нейкі містычны бок украінскай нацыі.

Гэтае застолле — яно паказвае табе характар чалавека, паказвае, што гэта за сям'я, што за мясцовасць. Той жа боршч у Чарнігаўскай вобласці і боршч на поўдні Харкаўскай вобласці — гэта розныя баршчы. І гэта вельмі яркая, цёплая старонка знаходжання ва Украіне.

"Усё павінна быць прыгожае, усё павінна рабіць уражанне. А ты ведаеш, што гэта нічога не вартае"

— Бэтмэн, а якую музыку слухаюць на вайне? Якія песні спяваюць?

— У залежнасці ад этапу вайны слухаліся і пісаліся розныя песні. Першыя паўгода ўсё было такое гераічнае, адважнае, задзірлівае. Накшталт песні "Давай, Вова, еб*ь их, бл*ь, и мы будем помогать".

Потым быў другі этап вайны, калі накапілася стомленасць. І захацелася песень пра стан, пра душу. Не пра вайну, а пра тое, што адчуваеш.

— Ну, напрыклад?

— А я вось слухаў стрым з Джынам — ён уключаў песню "За териконами". Вось такіх песень захацелася. А яшчэ, вядома, лірычная песня "Ми цілувалися під вінницьким дощем". Ёсць знакамітыя кадры, як пацаны наперад яе слухаюць, падпяваюць. Гэта значыць, ужо хацелася вось гэтага — поцеловатыся під вінницьким дощем.

І тут трэба аддаць належнае ўкраінскай музычнай супольнасці і наогул людзям мастацтва ва Украіне: яна там проста бурліць, і я ў шоку ад таго, наколькі гэта творча прадуктыўныя людзі.

— Як гэтая вайна адбілася на тваім сяброўстве? На стаўленні да даваенных сяброў, ды і ў цэлым да людзей?

— Пасля тых адносін, якія былі там, ты міжволі пераацэньваеш свае ўзаемаадносіны з даваеннымі сябрамі.

У мірным жыцці мы надаем значэнне рэчам, якія на самой справе вялікага значэння не маюць. Ну вось рэальна, я перастаў сачыць за нейкімі тэндэнцыямі ў модзе. Таму што працяглы прамежак часу ты ўспрымаў вопратку з пункту гледжання функцыянальнасці, выжывальнасці. Трэба было, каб яна проста была чыстай.

І цяпер, калі ты глядзіш на якога чалавека выфранчанага, гэта здаецца смешным. І ўтрая смяшнейшым, калі ты разумееш, колькі чалавек заплаціў за гэтую адзежу.

Сучасны свет надае такое гіпертрафаванае значэнне візуальнай частцы. Усё мусіць быць прыгожае, усё мусіць рабіць уражанне. А ты ведаеш, што гэта ўсё нічога не вартае. І чым бліжэй да "нуля", тым хутчэй гэтыя пласты дзіўнага і непатрэбнага адміраюць і адпадаюць.

Поўную версію размовы з Бэтмэнам слухайце на YouTube-канале "Еўрарадыё".