Пяць нюансаў, якія Канстытуцыйны Суд убачыў у "законе аб адтэрміноўках"

Канстытуцыйны Суд апублікаваў аргументы на карысць таго, што "закон аб адтэрміноўках" адпавядае Канстытуцыі Беларусі. Нават з пункту гледжання суддзяў не ўсё адназначна, але ўсё-такі яны прыйшлі да высновы, што закон канстытуцыйны. А калі нейкія навіны злёгку і абмяжоўваюць правы грамадзян, то яны аб'ектыўна абумоўленыя і апраўданыя.

Разгледзім асноўныя палажэнні з рашэння Канстытуцыйнага Суда. 

1. Ваенкаматы будуць атрымліваць персанальныя даныя прызыўнiкоў i ваеннаабавязаных. Але гэта нічога, бо трэба забяспечваць абараназдольнасць краіны

Канстытуцыйны Суд лічыць, што гэта "ў пэўнай меры" абмяжоўвае права беларусаў на абарону ад незаконнага ўмяшання ў асабістае жыццё, замацаванае ў артыкуле 28 Канстытуцыі. Аднак тут жа ўдакладняе, што гэта апраўдана:

"На думку Канстытуцыйнага Суда, такое абмежаванне з'яўляецца аб'ектыўна абумоўленым і апраўданым сродкам, неабходным для забеспячэння абараназдольнасці дзяржавы, адпавядае частцы першай артыкула 23 Канстытуцыі, якая ўстанаўлівае, што абмежаванне правоў і свабод асобы дапускаецца толькі ў выпадках, прадугледжаных законам, у інтарэсах нацыянальнай бяспекі, грамадскага парадку, абароны маральнасці, здароўя насельніцтва, правоў і свабод іншых асоб".

2. Застаецца толькі адна адтэрміноўка на навучанне. Але гэта нічога, бо на само існаванне права на адукацыю новы закон не замахваецца

Тое самае змяненне, якім больш за ўсё абураны беларусы. Больш нельга, як раней, спачатку скончыць каледж, потым універсітэт, потым магістратуру — і ні разу не быць прызваным. Атрымаў адну адтэрміноўку — і хопіць. І ўжо на выпускным шчаслівы ваенкам будзе спагадліва зазіраць у акно, а ў дзверы будуць стукацца паштальёны з павесткамі.

"Выдача адтэрміноўкі для працягу адукацыі не азначае вызвалення ад ваеннай службы па прызыве, а ў адносінах да асоб, якія падлягаюць прызыву, не парушае іх канстытуцыйнага права на адукацыю, паколькі не замахваецца на само існаванне дадзенага права і не прыводзіць да страты яго асноўнага зместу".

Больш за тое, на думку Канстытуцыйнага Суда, сістэма адтэрміновак ад прызыву на ваенную службу, якая ўсталёўваецца законам, у залежнасці ад атрымання адукацыі рознага віду і ўзроўню, з'яўляецца "заканадаўча замацоўванай гарантыяй як канстытуцыйнага права на адукацыю, так і парадку рэалізацыі канстытуцыйнага абавязку па абароне Рэспублікі Беларусь пэўнымі катэгорыямі грамадзян".

3. Няма падстаў вызваляць кантрактнікаў ад размеркавання. Але гэта нічога, проста трэба ліквідаваць прабел у законах

Размеркаванне заўсёды было злавесным лёсам для студэнтаў-бюджэтнікаў. Чаго толькі не рабілі яны, абы не апынуцца ў праславутых Хойніках. Цяпер жа можна пазбегнуць адпраўкі ў вёску, добраахвотна запісаўшыся ў беларускае войска служыць па кантракце. Як гэта тлумачыць Канстытуцыйны Суд? Там лічаць, што ёсць канстытуцыйна-прававы прабел у законах, які варта ўрэгуляваць:

"Канстытуцыйны Суд прызнаў неабходным ліквідаваць канстытуцыйна-прававы прабел у заканадаўчым рэгуляванні, замацаваўшы права выпускнікоў устаноў вышэйшай і іншай адукацыі на вызваленне ад пакрыцця сродкаў, затрачаных дзяржавай на іх падрыхтоўку, пры добраахвотным паступленнi на ваенную службу па кантракце". 

4. Ухілістаў будуць дыскрымінаваць нядопускам да дзяржслужбы і працы ў сілавых ведамствах. Але гэта нічога, бо прынцып роўнасці не перашкаджае ўстаноўцы адрозненняў і пераваг

Цяпер, калі ты атрымліваеш ад ваенкамата чорную пазнаку "таго, хто не прайшоў ваенную службу без законных падстаў", шлях на дзяржаўную службу і ў некаторыя сілавыя ведамствы табе заказаны. Але Канстытуцыйны Суд лічыць, што дзяржава мае права высоўваць такія ўмовы:

"Права заканадаўца ўстанаўліваць асаблівыя правілы паступлення на дзяржаўную службу і правілы яе праходжання для дзяржаўных службовых асоб прадвызначаецца асаблівасцю прававога статусу дзяржаўных службовых асоб і важнасцю задач, якія перад імі стаяць. Павышаныя патрабаванні да асоб, службовая дзейнасць якіх закранае правы і свабоды іншых асоб, з'яўляюцца асновай якаснага выканання імі сваіх прафесійных абавязкаў і, як вынік, — дадатковай гарантыяй належнай абароны канстытуцыйных каштоўнасцяў, у тым ліку забеспячэння нацыянальнай бяспекі Рэспублікі Беларусь".

На думку Канстытуцыйнага Суда, патрабаванні, якія замацоўваюцца ў новым законе, дапушчальныя:

"Канстытуцыйны прынцып роўнасці, які гарантуе абарону ад усіх формаў дыскрымінацыі, не перашкаджае заканадаўцу пры ажыццяўленні спецыяльнага прававога рэгулявання працы ўстанаўліваць адрозненні, выключэнні, перавагі ў прававым статусе асоб, якія належаць да розных па ўмовах і родзе дзейнасці катэгорый, калі яны аб'ектыўна апраўданыя, абгрунтаваныя і адпавядаюць канстытуцыйна значным мэтам".

5. Абавязаным з'явіцца па павестцы могуць абмежаваць выезд з Беларусі. Але гэта нічога, бо грамадзянін павінен несці адказнасць перад дзяржавай

Калі ты ўхіляешся і не прыходзіш па павестцы — табе абмяжуюць выезд з Беларусі. Не атрымаў павесткі і не прыйшоў у паказаны час — могуць абмежаваць выезд. І вырашаць гэта будзе ваенкамат. Канстытуцыйны Суд лічыць, што гэта абмежаванне цалкам заснавана на канстытуцыйных палажэннях аб адказнасці грамадзяніна перад дзяржавай:

"На думку Канстытуцыйнага Суда, абмежаванне, якое ўстанаўліваецца, не з'яўляецца празмерным, адпавядае нормам Канстытуцыі і адпавядае агульнапрызнаным прынцыпам міжнароднага права, згодна з якімі абмежаванні правоў і свабод павінны быць прадугледжаныя законам, неабходныя ў дэмакратычным грамадстве і мець правамерныя мэты. Абмежаванне заснавана на канстытуцыйным палажэнні аб адказнасці грамадзяніна перад дзяржавай за няўхільнае выкананне абавязкаў, ускладзеных на яго Канстытуцыяй (частка другая артыкула 2), накіравана на абарону дзяржаўных і грамадскіх інтарэсаў, нацыянальнай бяспекі шляхам стварэння прававога механізма выканання канстытуцыйнага абавязку і свяшчэннага доўгу грамадзяніна.

Канстытуцыйны суд лічыць, што змяненні, якія ўносяцца, накіраваны на сістэмнае і комплекснае рэгуляванне прававых адносін у сферы нацыянальнай бяспекі і абараназдольнасці, стварэнне неабходных умоў для ўстойлівага функцыянавання ваеннай арганізацыі дзяржавы, у тым ліку шляхам аптымальнага выкарыстання наяўных у краіне прызыўных рэсурсаў для забеспячэння імі Узброеных сіл, іншых войскаў і воінскіх фарміраванняў, што адпавядае палажэнням Канстытуцыі".

24 ліпеня з'явілася інфармацыя аб тым, што закон "Аб змяненні законаў па пытаннях эфектыўнага функцыянавання ваеннай арганізацыі дзяржавы" падпісаны Аляксандрам Лукашэнкам. Калі гэта так, то восеньскі прызыў цалкам пройдзе па новых правілах і спешка, з якой Міністэрства абароны прасоўвала закон праз Палату прадстаўнікоў у апошнія дні сесіі, акажацца апраўданай. З дапамогай "закона аб адтэрміноўках" беларуская армія спадзяецца выйграць вайну з "ухілістамі". Дакумент дае толькі адну адтэрміноўку на адукацыю, па ім прызыўныя камісіі могуць абмежаваць прызыўніку выезд з Беларусі, ваенкаматы будуць атрымліваць асабістыя даныя прызыўнікоў, а за "ўхіленне" ад службы могуць забараніць працаваць на дзяржаўнай службе і ў сілавых ведамствах.