Што такое лічбавы рубель і навошта ён беларусам? Спыталі эканамістаў

16/02/2024 - 16:19

У беларусаў можа з'явіцца яшчэ адзін від грошай

У беларусаў можа з'явіцца яшчэ адзін від грошай / @rubanau_collage

Нацбанк плануе ўвесці ў Беларусі лічбавы рубель. Чыноўнікі кажуць, што ім можна будзе расплачвацца нароўні з наяўнымі і безнаяўнымі грашыма. Праект плануецца запусціць да 2026 года.

Што такое лічбавы рубель і чым ён адрозніваецца ад рубля, які ляжыць на нашых банкаўскіх рахунках? А ад з самага пачатку лічбавага біткоіна? А інфляцыя праз "дадрук" лічбавых грошай не разгоніцца?

Еўрарадыё распытала пра гэта эканамістаў.

“Абсалютна безнадзейнае пачынанне”

Старшы навуковы супрацоўнік эканамічнага цэнтра BEROC Дзмітрый Крук кажа, што ўвядзенне лічбавых валют — гэта новая сусветная тэндэнцыя цэнтральных банкаў і іх рэакцыя на з'яўленне крыптавалют.

— Можна сказаць, гэта спроба зрабіць "мікс" паміж перавагамі крыптавалют і захаваннем вартасцяў грашовага абароту. Звычайныя людзі патэнцыйна змогуць здзяйсняць хуткія і танныя разлікі, пазбягаючы камерцыйных банкаў у ролі пасярэднікаў. То-бок з'яўляецца дадатковая магчымасць трымаць свае грошы ў новай форме.

Крук сцвярджае, што лічбавы рубель можна лічыць канкурэнтам цяперашніх крыптавалют.

— Сама ідэя CBDC (лічбавых валют цэнтральных банкаў) узнікае менавіта з прыкладу крыптавалют. У свой час яны далі людзям магчымасць ананімна здзяйсняць плацяжы без пасярэдніцтва банкаў. Адпаведна, частка стандартных механізмаў разлікаў замяшчаецца выкарыстаннем крыптавалют. Фактычна, у доўгай перспектыве гэта можа прывесці да таго, што значная частка грашовага абароту зробіцца нікому не падкантрольнай. А гэта ставіць пад пытанне само існаванне цэнтральных банкаў, якія ў XVII стагоддзі і з'явіліся з мэтай кантролю грашовага абароту. Таму, адчуваючы пагрозу з боку крыптавалют, банкі імкнуцца стварыць нешта вельмі падобнае.

Лічбавая валюта — з'ява новая і цяпер выкарыстоўваецца ў 10-15 краінах свету. Тэхнічна гэта софт, які нагадвае крыптавалютны кашалёк, прывязаны да мабільнага тэлефона. Патэнцыйна чалавеку можа паступаць туды заробак.

— Ва ўсіх развітых краінах увядзенне лічбавай валюты знаходзіцца ў працэсе распрацоўкі, і сказаць, што ў іх у гэтым кірунку ёсць вялікі досвед, нельга. Хутчэй, свет цяпер на пілотным этапе ўкаранення.

На гэты момант эканаміст вельмі скептычна ставіцца да рэалізацыі ў Беларусі лічбавых грошай, бо беларускі рубель як валюта не выклікае даверу і не можа надзейна выкарыстоўвацца для міжнародных разлікаў.

— Нацбанк лічыць, што дзякуючы лічбаваму рублю міжнародныя пераводы з замежнымі кампаніямі стануць больш даступнымі. Асабіста я ў гэтым вельмі сумняваюся. Думаю, гэта проста фікцыя і спроба выдаць жаданае за сапраўднае. У цэлым, дапускаю, што для простых беларусаў і юрыдычных асоб унутры краіны перавагі лічбавага рубля могуць быць актуальныя, але на гэта спатрэбяцца гады.

Адна з галоўных прычын, чаму Нацбанк адважыўся на гэты крок, — паказаць, што яны ў трэндзе.

— Практычнай карысці для цяперашняй Беларусі проста няма. На сучасным этапе гэта абсалютна безнадзейнае пачынанне.

“Чыста фізічна сілавікам будзе прасцей адсочваць рух сродкаў на рахунку”

Эканаміст Валянцін Сакалоўскі тлумачыць, што лічбавы рубель — яшчэ адна форма грошай, якая абслугоўваецца цэнтральным банкам або ў акрэдытаваным дзяржаўным органе.

— Лічбавыя грошы мяркуюць збавенне ад цяганіны і бюракратычных працэдур. Па ідэі, яны павінны працаваць па прынцыпе асабістых кабінетаў на біржах або карт лаяльнасці ў рознічных сетках. У тэорыі "крыптагрошы" мусяць быць нашмат надзейнейшыя за простыя безнаяўныя грошы, бо рахункі будуць адкрываць не ў камерцыйных банках, якія, напрыклад, могуць збанкрутаваць, сысці з рынку, змяніць уласніка або весці рызыкоўную палітыку, а ў Нацбанку, дзе бяспека гарантуецца дзяржавай.

Адна з прычын, з якой беларускі Нацбанк хоча ўвесці новы від грошай, — гэта прыклад Расіі, якая да 2025 года таксама плануе ўкараніць лічбавы рубель.