Украінскі палітолаг: Калі трэба, Расія і Захад хутка знаходзяць паразуменне

Цалкам размова з Уладзімірам Фясенкам:

Еўрарадыё: Якім можа быць выйсце з той сітуацыі, якая склалася сёння ў Кіеве і ва ўсёй Украіне?

Уладзімір Фясенка: Выйсця, якое б задаволіла усе бакі, не існуе ў прыродзе. Працытую вам словы, якія я чуў шмат ад каго на Майдане: “Нельга прымірыць Майдан і Януковіча”. Яны могуць пэўны час суіснаваць ў рэжыме “халоднай вайны”, халоднага супрацьстаяння, як гэта было да сярэдзіны студзеня. Але мы бачым, што любая спроба прымянення сілы правакуе прымяненні сілы ў адказ. І з кожным новым вітком сілавога супрацьстаяння знайсці кампраміс будзе ўсё больш складана.

У прынцыпе, алгарытм дзеянняў зразумелы, але рэалізаваць яго будзе вельмі складана цяпер — гэта перамір’е. Але вось учора ноччу нібыта дамовіліся пра перамір’е на сустрэчы лідараў апазіцыі з прэзідэнтам. Раніцай усё сарвалася. Чаму, што там здарылася? Абодва бакі абвінавачваюць адзін другога, што ёсць снайперы. Я не выключаю, бо ў часткі пратэстоўцаў ёсць вогнестрэльная зброя. Дзейнічаюць яны на свой страх і рызыку, ці гэта прадстаўнікі груповак, на якія можна паўплываць, пакуль сказаць немагчыма. Сітуацыя развіваецца стыхійна і, на мой погляд, Майдану цяпер не хапае звычайнай каардынацыі. І таму першае, што цяпер трэба зрабіць — паспрабаваць спыніць гэтыя сутычкі паміж праваахоўнікамі і пратэстоўцамі. Калі цяпер гэтага не паспрабаваць зрабіць, то сітуацыя стане некантралюемай.

Еўрарадыё: Перамір’е вырашыць сітуацыю?

Уладзімір Фясенка: А калі ўдасца дасягнуць перамір’я, то трэба будзе тэрмінова прымаць палітычныя рашэнні, якія разрадзілі б палітычную сітуацыю. Без адпаведных палітычных рашэнняў сам факт перамір’я нічога не дасць.

Еўрарадыё: Цяпер ёсць нейкія спробы дамовіцца наконт перамір’я?

Уладзімір Фясенка: Пакуль сітуацыя некантралюемая і пакуль абодва бакі спадзяюцца выключна на сілу.

Еўрарадыё: У такім выпадку, хто можа дабіцца перамір’я, выступіць яго гарантам?

Уладзімір Фясенка: Гарантамі павінны выступіць міжнародныя пасярэднікі. А з улікам таго, што Расія падтрымлівае Януковіча, сярод пасярэднікаў павінны быць і расіяне. Захад спрабуе ўплываць на Януковіча, але той падазрае Захад у тым, што ён спачувае апазіцыі, дапамагае апазіцыі. Тут павінна быць шматбаковая пасярэдніцкая місія. Якая б магла пасадзіць за стол перамоваў абодва бакі і паспрабаваць дапамагчы выпрацаваць формулу кампрамісу.

Еўрарадыё: А тое, што 20 лютага ў Кіеве знаходзяцца міністры замежных спраў Нямеччыны, Францыі і Польшчы — гэта не пачатак спробы стварэння міжнароднай пасярэдніцкай місіі?

Уладзімір Фясенка: Функцыя гэтай місіі міністраў — паспрабаваць спыніць эскалацыю канфлікта. А перамовы і так ідуць — паміж лідарамі апазіцыі і Януковічам. Але ў чым праблема і базавая прычына ўсіх канфліктаў і ў студзені, і цяпер, калі няма палітычных рашэнняў, якія могуць разрадзіць сітуацыю, то канфлікт наноў разгараецца. Адзіную сур’ёзную саступку Януковіч зрабіў — сыход прэм’ер-міністра Азарава. У той жа час, формула кампрамісу вядомая, была заяўленая, але ніякіх крокаў у бок кампрамісу не было зроблена. У аўторак, 18 лютага, можна было прыняць рашэнне па канстытуцыйным пытанні ў парламенце (аб вяртанні да Канстытуцыі 2004 года — Еўрарадыё), але праект рашэння нават не зарэгістравалі ў Радзе. Няўменне ўлады саступаць і выкарыстанне перамоў, як тактыкі зацягвання, і ў той жа час — падцягванне сіл у Кіеў, таксама спрыяе аднаўленню канфлікта.

Еўрарадыё: Хто можа ініцыяваць стварэнне такой міжнароднай міратворчай місіі па Украіне?

Уладзімір Фясенка: Учора была тэлефонная размова Меркель і Пуціна — я думаю, што ідэя ўжо абмяркоўваецца. Іншая справа, што бакі маюць супрацьлеглыя інтарэсы, розны погляд на сітуацыю, розныя сімпатыі. І таму вельмі складана будзе дабіцца такіх дамоўленасцяў. Тут ролю пасярэдніка могуць адыграць міжнародныя арганізацыі: ААН, АБСЕ. Але, па вялікім рахунку, у Еўрасаюза, у амерыканцаў ёсць прамыя кантакты з расіянамі — было б жаданне, і можна дамовіцца пра стварэнне такой місіі.

Ад міністраў, якія цяпер у Кіеве, можна чакаць спробы дамовіцца, каб не было дадатковых правакацыйных дзеянняў. Бо і ўчора, і сёння такія дзеянні з боку ўлады былі — я маю на ўвазе заяву СБУ пра пачатак антытэрарыстычнай аперацыі. Тэрору няма — у краіне ідзе стыхійная грамадзянская вайна. Які гэта тэрор?! У нас, у адрозненні ад Расіі, тэрарысты не падрываюць бомбы і ад іх не гіне мірнае насельніцтва. Ідуць сутыкненні паміж спецпадраздзяленнямі міліцыі і ўнутранымі войскамі з аднаго боку і пратэстоўцамі. Дэ факта гэта грамадзянская вайна, але тэрорам тут і не пахне. Але дэ факта ў Кіеве ўжо ўвялі надзвычайнае становішча. На вуліцах сёння з’явіліся даішнікі з аўтаматамі, якія спрабавалі блакаваць цэнтр Кіева. Гэта выклікала дадатковае напружанне. У Кіеў прывозяць крымінальныя элементы, якія выступаюць на баку міліцыі. Ужо ёсць забітыя гэтымі крымінальнікамі. Гэта выклікае гвалт у адказ.

Еўрарадыё: У тым, што адбываецца ва Украіне, Пуцін абвінавачвае Захад, тое ж робіць і беларускі МЗС — ці змогуць у адной міратворчай місіі працаваць прадстаўнікі Масквы і Бруселя?

Уладзімір Фясенка: Інтарэсы Захаду і Расіі ў дачыненні да Украіны розныя — гэта аб’ектыўны факт. Канкурэнцыя, геапалітычная барацьба за Украіну ідзе не першы год. Мінулы год быў драматычнай праявай гэтай барацьбы. Януковіч адмовіўся ад падпісання Дамовы аб асацыяцыі з ЕС пад ціскам менавіта Расіі. І гэта стала адной з прычын пачатку канфлікту. Што да розніцы інтарэсаў Усходу і Захаду, то я вам прывяду такі прыклад: інтарэсы Захаду і Расіі былі супрацьлеглыя ў “сірыйскім пытанні”. Узаемнае блакаванне дзеянняў аднаго другім прывяло да таго, што канфлікт у Сірыі перарос у сапраўдную грамадзянскую вайну. І толькі пасля гэтага Расія і ЗША дамовіліся паміж сабой і дасягнулі дамоўленасцяў і па хімічнай зброі, і па аднаўленні перамоў. Калі “падпірае” і калі ўзнікае небяспека для інтарэсаў абодвух бакоў, яны пачынаюць дамаўляцца. Так і тут. Я думаю, што лёгка, і адразу гэта не адбудзецца. Ёсць узаемны недавер, інтарэсы ўнутры Украіны адрозніваюцца, бакі падтрымліваюць супрацьлеглыя палітычныя лагеры, але з пункту гледжання рацыянальнай палітыкі, давядзецца дамаўляцца. Бо калі Захад і Расія будуць расцягваць Украіну ў розныя бакі, то Украіна проста разваліцца. І ва Украіне можа распачацца сапраўдная грамадзянская вайна. Гэта не задавальняе ні Еўрасаюз, ні Расію. Бо гэта рызыка для ўсіх — і для Беларусі ў тым ліку. Гэта галоўная рызыка, якой неабходна пазбегнуць. Забыцца пра жаданне стаць пераможцам у гэтай геапалітычнай барацьбе і паспрабаваць стаць міратворцам.

Еўрарадыё: Колкі часу ў палітыкаў на тое, каб стварыць такую місію і пачаць вырашаць сітуацыю, пакуль Украіна не стала Сірыяй?

Уладзімір Фясенка: Няма адказу на гэта пытанне. Вось, колькі яны дамаўляліся па Сірыі? Два гады амаль спатрэбілася на тое, каб дасягнуць хаця б нейкага кампрамісу. У выпадку з Украінай могуць дамовіцца і цягам некалькіх тыдняў, а могуць працягваць гэтае супрацьстаянне вакол Украіны і далей. Падзеі ва Украіне развіваюцца вельмі імкліва і можа так здарыцца, што сітуацыя зменіцца ў адзін ці другі бок у бліжэйшыя дні. Але калі нават адзін бок у бліжэйшы час пераможа ў Кіеве, то гэта не азначае, што крызіс спыніцца. Бо ёсць яшчэ факт міжрэгіянальнага супрацьстаяння. І тут толькі абодва бакі падключацца, каб абараніць інтарэсы сваіх, і каб не дапусціць бойкі паміж двума часткамі Украіны. Усё залежыць ад добрай волі і дыпламатычных высілкаў і Захаду, і Расіі. Калі Расія адмовіцца ад сваіх стэрэатыпаў і зразумее ўсе рызыкі, якія цяпер узнікаюць, то можна на нешта спадзявацца. Большасць афіцыйных асоб у Расіі ўпэўненыя, што пратэсты можна спыніць сілай. Так, будуць ахвяры, але пратэсты так можна спыніць. Яны сыходзяць са сваіх рэалій, а псіхалогія ўкраінцаў зусім іншая — гэты крызіс гэта даказаў. Калі расіяне ўсвядомяць, што гэты канфлікт сілай не зламіць, а ў Януковічы яны ўжо расчараваліся, тады яны, можа быць, пойдуць на перамовы з Захадам.

Еўрарадыё: Ці можа кіраўнік Беларусі стаць мостам, які з’яднае Брусель і Маскву па ўкраінскім пытанні?

Уладзімір Фясенка: Што, Лукашэнка прыймальная фігура для Еўрапейскага саюза? Гэта проста несур’ёзна!

Еўрарадыё: А ён дзеля такой місіі вызваліць усіх беларускіх палітвязняў!

Уладзімір Фясенка: Ён, канешне, можа зрабіць усё, што заўгодна, але ўсур’ёз яго ў Бруселі з-за ўспрымаць не пачнуць — для гэтага мала вызваліць палітвязняў. Партнёрам тут для Захаду можа быць толькі Расія таму, што Расія ўплывае больш сур’ёзна, чым Захад, не толькі на Януковіча і Партыю рэгіёнаў, але і на эліту рускамоўных рэгіёнаў. У Беларусі такога ўплыву няма. Беларусь ніяк не можа паўплываць на Януковіча, а тым больш, на кіраўнікоў Луганска, Харкава ці Крыма. А Расія не толькі можа, яна ўжо цяпер уплывае.

Еўрарадыё: Пратэсты, грамадзянская вайна і санкцыі ЕС і ЗША вельмі шкодзяць бізнесу – чаму світа не прынясе галаву свайго цара на Майдан?

Уладзімір Фясенка: Світа за апошні час стала вельмі залежнай ад цара. У свіце, сярод сяброў фракцыі правячай партыі шмат незадаволенасці дзеяннямі Януковіча, дзеяннямі “сям’і”. Бо “сям’я”, група бізнес-палітычная, да якой адносяцца і сілавікі, эканамічны блок урада, звязаныя са старэйшым сынам прэзідэнта і з самім прэзідэнтам. Яны абклалі данінай не толькі чужых, але і сваіх. Світа незадаволеная, але баіцца стаць ахвярай. Псіхалогія большасці світы, у тым ліку, і алігархаў, асобных дэпутатаў Партыі рэгіёнаў такая, што яна чакае, хто пераможа. Вось тады яны пяройдуць на бок пераможцы. Ці застануцца на яго баку.

Фота: joinfo.com, www.facenews.ua, www.unian.net