З чыстага аркуша: як беларусы пачынаюць сваю справу ў Варшаве

Пасля прэзідэнцкіх выбараў 2020 года ў Польшчу пераехала больш за 23 тысячы грамадзян Беларусі. Некаторыя з іх адразу ж адкрылі сваю справу. Паводле інфармацыі праекта By_Mapka, на цяперашні момант у краіне налічваецца амаль 400 бізнесаў з паслугамі беларусаў. Прадпрымальнікі, якія прыехалі, наносяць на карту пункты, каб іншыя беларусы, якія хочуць, каб іх абслугоўвалі як дома, ведалі, куды ісці і каго падтрымаць.

Беларусы, якія пачынаюць свой бізнес у Варшаве, расказалі Еўрарадыё пра поспехі, цяжкасці, з якімі сутыкнуліся, і перавагі перад мясцовымі. А яшчэ пра дапамогу, кліентаў і надзеі.

Першы кліент прыйшоў у часе сумоўя з цырульніцай

Сёстры Кацярына і Яўгенія Сцягар з'ехалі з Беларусі ў сярэдзіне 2021 года. У Варшаве адкрылі салон прыгажосці. Пачаць бізнес было спантанным рашэннем. У Мінску Яўгенія працавала супервайзерам у буйной кампаніі. Без ведання польскай знайсці падобную працу на новым месцы было б праблематычна.

"Раптам сястра з татам даслалі мне аб'яву: "Глядзі, прадаецца бізнес: салон прыгажосці. Можа, давай паспрабуем, там не такія вялікія грошы". З'ездзілі, паглядзелі, выявілася, бізнес прадавалі беларусы. Падумалі і вырашылі купіць".

Салон Esta Studio займае 48 квадратаў і размяшчаецца ў спальным раёне Варшавы. У яго сёстры ўклалі ўсе свае сабраныя грошы. Жэня перад ад'ездам з Беларусі якраз прадала машыну. Значную частку сумы пазычылі ў бацькі.

Па словах дзяўчат, з афармленнем бізнесу складанасцяў не было. Юрыста і бухгалтара знайшлі сярод сваіх — на фэйсбуку, у суполцы "Беларусы в Варшаве". Высветлілася, што ў Польшчы працэдура адкрыцця ІП патрабуе значна менш часу і сіл, чым у Беларусі.

"Нікуды ісці не трэба. У інтэрнэце заяву запаўняеш, і ўсё. Праўда, гэта толькі для тых беларусаў, у якіх ёсць карта паляка. Лёгка і хутка: раніцай падалі заяву, што хочам адкрыць ІП, падалі дакументы. Да вечара ўжо быў гатовы адказ: "Вось, калі ласка, на вас зарэгістраваная фірма..." — расказваюць дзяўчаты.

Малодшая сястра Каця прызнаецца: падзеі развіваліся імкліва.

"Ад куплі салона да першага кліента прайшло менш за месяц. Знайшлі цырульніцу. Праводзім з ёй сумоўе. У гэты час заходзіць першы кліент. Было вельмі ўзрушальна. Гэта быў паляк, які жыве недалёка. Яго абслужылі выдатна, мы зразумелі, што знайшлі цудоўнага майстра. Мужчыну ўсё спадабалася, і ён, натуральна, стаў пастаянным кліентам..."

Знаёмыя да бізнесу сясцёр паставіліся скептычна. Галоўны аргумент — жорсткая канкурэнцыя на рынку. У тым жа доме, дзе размяшчаецца салон дзяўчат, ужо ёсць барбершоп... Дзяўчаты не хаваюць: быў час, калі Esta Studio пуставала. Каця прызнаецца, што сумнявалася: "А можа, усё дарма?!" Але паступова людзей станавілася больш, салон абрастаў сталымі кліентамі, у асноўным палякамі. Але з'явіліся і свае, беларусы. Землякам сёстры робяць зніжку — 15%.

Уладальніцы Esta Studio упэўненыя: перавага іх салона ў майстрах. Беларускі і ўкраінкі выдатна разбіраюцца ў трэндах, умеюць выконваць самыя складаныя афарбоўванні, стрыжкі і манікюр... Шмат хто з рускамоўных кліентаў у Польшчы спецыяльна шукае "сваіх" майстроў, таму што перакананы: толькі ў іх атрымае паслугу высокай якасці. Цяпер у салоне працуе тры супрацоўнікі. Некаторыя працэдуры выконваюць самі сёстры. Жэня заканчвала ў Мінску курсы па манікюры, Каця вучылася на бравіста. Калі кліентаў стане больш — дзяўчаты пашыраць штат.

"Я мару, каб у наш салон хадзіла шмат беларусаў! Таму што яны ўсе неверагодныя. Я ўдзячная, што Польшча пазнаёміла нас з многімі беларусамі, з якімі наўрад ці пазнаёмілася б дома..."

Вяртацца ў Беларусь сёстры пакуль не плануюць. У лістападзе 2020 года быў затрыманы муж Каці. Толькі ў Варшаве сям'я адчула сябе ў бяспецы. Гаварыць пра гэта падрабязна дзяўчына адмаўляецца. Асцерагаецца за блізкіх, якія засталіся на радзіме.

"Краіна, у якой досыць хутка знаходзіш сябе"

58-гадовы архітэктар і музыка з Брэста Аляксандр Івачоў сустракае нас у кавалерцы ў цэнтры Варшавы. Ён любіць прымаць гасцей. У новай краіне яны для яго рэдкасць: мужчына яшчэ не аброс знаёмымі. Для нас ён спёк "Напалеон" і зварыў морс.

Аляксандр стаў музыкам пасля смерці жонкі: яна працавала выкладчыцай фартэпіяна. Каб захаваць памяць пра каханую, ён паставіў мэту годна авалодаць інструментам. Вучыўся без выкладчыкаў. Калі атрымалася — зразумеў, што можа навучыць і іншых. У Брэсце адкрыў музычную школу "Алегра".

Падзеі жніўня 2020-га разгортваліся проста пад вокнамі ў Аляксандра — на пешаходнай вуліцы Савецкай. Калі міма праходзілі калоны пратэстоўцаў, Аляксандр, выставіўшы калонку і ўзмацняльнік на балкон, граў на электронным фартэпіяна. "Муры", "Священная война", "Купалінка", "Белавежская пушча", "Перемен" разносіліся па ўсім цэнтры Брэста. Сілавікі не ацанілі "пратэставы рэпертуар" — піяніста затрымалі.

"Ветліва так заламалі рукі і павялі за фартэпіяна. Адвялі да сябе ва ўчастак. Пазневажалі, паздзекаваліся, паабражалі, на каленях паганялі ў куце. Злёгку дубінкай пастукалі. У такім стане болю не адчуваеш... " — будзённа, нібы гэта адбывалася не з ім, расказвае Івачоў.

Пасля "прафілактычнай гутаркі" музыка вярнуўся дадому і вывесіў на балконе плакат "Музыка з народам". Пачаліся пераследы. Каб выратавацца ад турмы, Аляксандр уцёк у Варшаву. Тут жывуць яго дзеці. З сабой забраў самае каштоўнае: "Ямаху" і дзве скрынкі з нотамі.

З аплатай жылля ў Варшаве піяністу часткова дапамагае яго нямецкі сябар Фолькер Янзэн. Раней Івачоў арганізоўваў з ім нямецка-беларускія фестывалі ў Брэсце. Музыка падаў дакументы на легалізацыю, потым збіраецца аформіць прадпрымальніцкую дзейнасць. А пакуль што дае ў Варшаве ўрокі фартэпіяна. Цяпер у Аляксандра дзве вучаніцы: беларуска і ўкраінка, іх ён вучыць граць па аўтарскай методыцы, а сам вучыцца быць прадпрымальнікам у новай краіне.

"Калі ў мяне ў Брэсце была свая музычная школа, няўжо я тут не змагу стварыць такую ж?! Я даў рэкламу ў фэйсбуку, што праводжу адкрытыя бясплатныя ўрокі для ўсіх ахвотных навучыцца ігры на фартэпіяна".

Музыка засмучаны, што пакуль яго прапанова не выклікала водгукаў. Улетку ён збіраецца граць канцэрты ў варшаўскіх парках разам са сваімі вучаніцамі. Аляксандр перакананы, што гэта паслужыць "жывой" рэкламай для яго музычнай школы.

"Польшча — краіна, у якой досыць хутка знаходзіш сябе. Тут нічога не шакуе, адрозненні паміж беларускай і польскай культурай неістотныя. У будучыні я мог бы навучаць музыцы і польскіх вучняў..."

Галоўнай перашкодай для адкрыцця музычнай школы Аляксандр лічыць няведанне польскай. Няма мовы — мала кліентаў. Вырашаць праблему будзе ў паліцэальнай школе, дзе мае намер загаварыць на польскай і асвоіць новую спецыяльнасць — адміністраванне. Юрыдычныя складанасці ў афармленні бізнесу музыканта не палохаюць, таму што беларускім прадпрымальнікам тут дапамагаюць. Таксама беларусы.

"Бізнес, які сёння знаходзіцца ў Беларусі, хоча з'ехаць. Яму брыдка ўтрымліваць рэжым"

Беларускім прадпрымальнікам, якія хочуць адкрыць сваю справу за мяжой або рэлакаваць ужо рабочы бізнес, абяцае дапамагчы Асацыяцыя беларускага бізнесу за мяжой. Прэзідэнт Асацыяцыі Яўген Буры расказвае, як гэта працуе.

"Наша задача — расказаць, з чым сутыкнецца гэты бізнес на тэрыторыі іншай краіны, якія будуць правілы гульні, як правільна плаціць падаткі, у якой форме лепш стварыць юрыдычную асобу альбо бізнес, як наймаць работнікаў, як весці бухгалтэрыю, і ўсе асноўныя фундаментальныя рэчы для адкрыцця бізнесу".

Па словах Яўгена, бізнес, які сёння знаходзіцца ў Беларусі, часта хоча з'ехаць, і Асацыяцыя гатовая яму дапамагчы:

"Бізнесменам брыдка плаціць падаткі і ўтрымліваць гэты рэжым. Прадпрымальнікі разумеюць, куды накіроўваюцца грошы ад іх падаткаў. А яшчэ ў іх ёсць сур'ёзныя апаскі, што бізнес у любы момант закрыюць, рэпрэсуюць, атакуюць праверкамі".

Галоўная мэта Асацыяцыі беларускага бізнесу — стварыць магутную беларускую бізнес-дыяспару, якая ў будучыні стане падмуркам для пабудовы свабоднай Беларусі. У Асацыяцыі ўпэўненыя: аднойчы прадпрымальнікі, якія сёння вымушана пакінулі дом, змогуць вярнуцца на радзіму разам з бізнесам або інвестыцыямі ў развіццё эканомікі краіны.

"Праект "Babulя" — гэта маё існаванне. Пяць з паловай гадоў мне трэба неяк жыць"

Гісторыю Ганны Канавалавай ведае нават прэзідэнт Польшчы Анджэй Дуда. Дачку і зяця пенсіянеркі асудзілі на пяць з паловай гадоў калоніі за ўдзел у пратэстах 2020 года. Жанчына пакінула Беларусь разам з унукамі, каб выратаваць іх ад дзіцячага дома, а блізкіх — ад ціску з боку ўладаў. Адправіліся ва Украіну.

"Ішлі тры кіламетры пешшу. Была ноч. Ніколі не думала, што гэта так доўга. Цёмна, няма ліхтароў, проста асфальт... Ішлі навобмацак, у мяне з сабой не было тэлефона. Расказвала ўнукам, што мы паедзем у іншую краіну, паглядзім, як там жывуць людзі, адпачнём. Пытанне Вані заспела мяне знянацку: "Бабуля, а ці праўда, што наша мама ў турме?" Я сказала яму праўду: "Так, Ванечка".

Тры месяцы ва Украіне Ганна спадзявалася на хуткае вяртанне дадому. Калі дапушчальны тэрмін знаходжання ў краіне скончыўся — яны з унукамі пераехалі ў Польшчу. Тут — новыя складанасці: праз суды прыйшлося даказваць, што бабуля законны апякун унукаў. Дапамагалі знаёмыя. І незнаёмыя людзі.

У часе нашай гутаркі ў пакой раз-пораз забягаюць унукі — Ваня і Насця: то з тэлефонам трэба дапамагчы, то памірыць, пашкадаваць, даць прысмакі... Ганна Анатолеўна не падобная да стэрэатыпнай бабулі. Ужо паўтара года яна выконвае для ўнукаў ролі мамы, таты і псіхолага.

Пад апеку сям'ю ўзяў фонд HUMANOSH. Кватэру аплачваюць беларусы са швейцарскай дыяспары. Грамадскія ініцыятывы дапамаглі з юрыдычнай дапамогай, легалізацыяй, уладкаваннем дзяцей у школу і дзіцячы сад.

Тым, хто адгукнуўся на яе бяду, Ганна Анатолеўна пачала дарыць рэчы ручной работы. Больш за трыццаць гадоў жанчына вяжа вырабы з казінага пуху.

"Я вельмі шмат падарыла ўсяго. "А вы хочаце гэтым далей займацца?" — спыталі мяне. І я зразумела: як гэтыя рэчы падабаліся ў Беларусі — гэтак жа сама яны падабаюцца і тут. Таму што казіны пух — гэта такі прыродны матэрыял, які калі паносіш — хочацца яшчэ. Ён сагравае, лечыць, прыбірае трывогу..."

Ініцыятыва "Партызанка" прапанавала Ганне адкрыць свой брэнд вязаных вырабаў пад назвай "Babulя". Лагатып малявалі ўнукі. Далей — фотасесія з вялікай камандай: візажыстам, стылістам, фатографам... Жанчына не адразу ацаніла ідэі, але калі ўбачыла вынік — зразумела: з маладымі працаваць крута!

Пасля рэкламы вырабаў у сацсетках пасыпаліся заказы на рукавіцы, шкарпэткі, паланціны, накідкі... Ганну клічуць паўдзельнічаць у выставах.

"Я не лічу сябе бізнесвумен, таму што шмат усяго трэба яшчэ прадумаць. Напрыклад, дзе браць матэрыял. Раней я ездзіла па яго сама, два-тры разы на год, на Урал. Гэта стэпы. Цяпер я звязаная па руках і нагах. У інтэрнэце таксама не закажаш. Казіны пух трэба мацаць..."

У Беларусі ў Ганны Анатолеўны была каманда такіх самых рукадзельніц. Разам вязалі на заказ, рыхтаваліся да выстаў, прыдумлялі новыя мадэлі. Пасля пераезду сувязь не знікла. Цяпер жанчына разлічвае, што зможа даць сяброўкам працу з Варшавы. У найбліжэйшы час Ганна Анатолеўна атрымае статус уцякачкі. Пасля гэтага зоймецца рэгістрацыяй "Бабулі".

"Калі б у мяне быў праект "Бабуля" ў Беларусі, то там гэта была б аддушына. А тут гэта маё існаванне. Таму што пяць з паловай гадоў мне трэба неяк жыць... Але гэта любімая і ўдзячная справа".

Пры падтрымцы "Медиасети"