Чаму ўспыхнула Грузія і што будзе далей. Меркаванне медыяэксперта

09/03/2023 - 17:14

Разгон пратэстаў у Грузіі / Медуза

"Улады Грузіі хочуць падарваць грамадзянскую супольнасць і знішчыць сапраўды моцны няўрадавы сектар", — так каментуе законапраект аб "замежных агентах", супраць якога выступілі тысячы грамадзян, галоўная рэдактарка "Медиасети", грузінская журналістка Дыяна Петрыяшвілі.

Апазіцыянеры бачаць у ініцыятыве "руку Масквы", спробу пераймання крамлёўскага досведу ў стварэнні "рэпрэсіўнага механізму", а таксама перашкоду для ўступлення Грузіі ў Еўрапейскі саюз і NATO. Нягледзячы на жорсткія разгоны з выкарыстаннем вадамётаў і слезацечнага газу, праз тры дні пратэстаў удзельнікі дэманстрацый дамагліся ад уладаў абяцання адклікаць законапраект. Але ці варта гэтаму абяцанню верыць?

У інтэрв'ю Еўрарадыё Дыяна Петрыяшвілі расказвае пра тое, як грузінскія ўлады настройваюць супраць сябе грамадзянскую супольнасць і даводзяць людзей да вулічных дэманстрацый.

Почему вспыхнула Грузия и что будет дальше. Мнение медиаэксперта

Дыяна Петрыяшвілі: Грузінскаму ўраду ўдалося знішчыць судовую ўладу і падмяць пад сябе парламент. Сёння ўлады кантралююць практычна ўсе сферы жыцця, акрамя вось гэтага трэцяга сектару грамадзянскай супольнасці, які па-ранейшаму застаецца моцным і аўтарытэтным.

Да яго адносяцца і СМІ. Законапраектам аб "замежных агентах" улады абвясцілі паляванне на невялікія свабодныя няўрадавыя медыя.

Еўрарадыё: Адкуль ён наогул узнік?

Дыяна Петрыяшвілі: Не так даўно ў Грузіі з'явіўся грамадскі рух, які нібыта адкалоўся ад кіраўнічай партыі. Па сутнасці гэта тыя ж людзі з урада, якія хочуць зрабіць выгляд, што яны таксама трошкі апазіцыя. Паўгода свайго існавання яны займаюцца тым, што на поўным сур'ёзе прасоўваюць тэорыі змовы.

Напрыклад, яны кажуць, што ўся Еўропа і Амерыка ставяць сваёй галоўнай мэтай зладзіць у Грузіі дзяржаўны пераварот, знішчыць дзейную ўладу, уцягнуць Грузію ў вайну і гэтак далей.

І вось гэтымі страшылкамі яны займаюцца паўгода, прасоўваючы ідэю таго, што атрымальнікі заходніх грантаў у Грузіі — насамрэч здраднікі. Маўляў, яны таксама хочуць зладзіць пераварот і вайну з Расіяй.

Еўрарадыё: Чаму грузінскае грамадства так востра ўсё ўспрымае?

Дыяна Петрыяшвілі: Людзі даўно падазравалі, што грузінскія ўлады насамрэч скачуць пад дудку Крамля, пры гэтым робячы выгляд, што выступаюць за еўраінтэграцыю, еўрапейскія каштоўнасці, за тое, каб Грузія развівалася. А насамрэч яны падтрымліваюць Расію.

Гэта трымалася на ўзроўні падазрэнняў даволі доўга, але стала відавочным летась, калі пачалася вайна. Грузіны ўбачылі, што ўлады адрэагавалі на яе стрымана, не асабліва імкнуліся выказваць салідарнасць і падтрымліваць Украіну.

Тут важна разумець, што пераважная большасць насельніцтва Грузіі імкнецца ў Еўропу. Пра гэта сведчаць апытанні грузінаў, якія праводзіліся ў апошнія гады. Больш за тое, імкненне да еўраінтэграцыі Грузіі замацаванае ў Канстытуцыі. Летась улады змянілі свой вектар, і Грузіі адмовілі ў наданні кандыдацкага статусу ў ЕС.

Існуе дакумент, які складаецца з 12 пунктаў, на які краіна мусіць раўняцца, калі хоча, каб яе разглядалі як кандыдата ў чальцы ЕС. Законапраект аб "замежных агентаў" цалкам яму супярэчыць. Ён не адпавядае таму, да чаго імкнецца большасць грузінскага насельніцтва.

Еўрарадыё: А да чаго вы імкняцеся?

Дыяна Петрыяшвілі: Грузінскі народ па-ранейшаму бачыць сябе ў еўрапейскай кампаніі. Сярэднестатыстычны выбаршчык можа баяцца вайны з Расіяй, але не бачыць сябе пад Крамлём. Людзі імкнуцца жыць у адпаведнасці з еўрапейскімі каштоўнасцямі. Гэта сапраўды так, як бы патэтычна ні гучала.

Еўрарадыё: Сілавыя разгоны ў Грузіі не ўпершыню. Наколькі шакавалі людзей на вуліцах вадамёты і ўжыванне слезацечнага газу?

Дыяна Петрыяшвілі: Сілавы разгон не шакаваў, але моцна раззлаваў людзей, якія выйшлі. Гэта была сапраўды мірная акцыя. Ва ўладаў не было відавочных падставаў ладзіць разгон дэманстрацыі. Гэта абурыла і вывела на вуліцы яшчэ больш людзей.

Людзі ўспрынялі гэта як своеасаблівую "гульню мускулаў". Такое ў нас ужо было некалькі гадоў таму падчас "гаўрылаўскай ночы". Былі пацярпелыя, людзі страцілі вочы на той акцыі.

Сілавыя разгоны арганізуюцца, каб паказаць, што ўлада не збіраецца дараваць пратэсты і гатовая ўжываць сілу, каб усё заглушыць.

Мне здаецца, гэтым разам яны не разлічылі, што пратэст будзе маштабным і што хутка здушыць яго не атрымаецца, а ўжыванне сілы толькі яшчэ больш раззлуе людзей.

Еўрарадыё: Як вы лічыце, законапраект сапраўды адклічуць ці ўладам проста патрэбная паўза, каб сабрацца з духам і потым усё роўна зрабіць па-свойму?

Дыяна Петрыяшвілі: Чытаючы меркаванні людзей, якія разбіраюцца ў працэдурных пытаннях, я лічу, што ва ўрадзе адназначна цягнуць час. Улады не могуць проста перадумаць і зрабіць так, каб гэты закон не існаваў. Працэдура няпростая, каб вырашыць усе канчаткова, законапраект мусіць быць вынесены на другое чытанне, дзе ўсе прагаласуюць супраць. Проста так адклікаць яго не могуць.

Але ў нас у дзяржаве ёсць досвед трукаў з боку алігархаў, які дае падставу падазраваць, што, калі будзе праходзіць галасаванне, законапраект усё ж прымуць.

Проста нехта з кіраўнічай партыі ўзбунтуецца — і ўсё. Гэта вельмі падобна да почырку нашых уладаў. Я лічу, што так можа быць. Калі ўлады Грузіі не прымуць гэты закон, у іх няма ніякага шанцу перамагчы на выбарах у 2024 годзе.

Еўрарадыё: Многія беларусы, якія назіралі збоку або трапілі на пратэсты ў Тбілісі, адчуваюць флэшбэкі. А як грузіны рэагавалі на тое, што адбывалася ў Беларусі пасля выбараў у 2020 годзе?

Дыяна Петрыяшвілі: Мы вельмі ўважліва сачылі за вашымі падзеямі і спадзяваліся, што пратэсты прывядуць да таго, пра што мараць беларусы.