Femen: Мы прымусілі слухаць голую жанчыну. Не трахаць, а слухаць!

Штаб-кватэра зачынальнікаў топлес-пратэсту ў самым сэрцы “памаранчавага” Кіева — на невялічкай і вузкай вулачцы ў двух кроках ад Плошчы Незалежнасці. Замест “партыйнай” шыльды — намаляваны фарбай на фундаменце дома сімвал мясцовых феміністак.

Адпаведны рэльефны ўказальнік упрыгожвае і металічныя дзверы ў паўпадвальнае памяшканне. За дзвярыма журналіста Еўрарадыё сустракаюць цалкам апранутыя, нягледзячы на досыць спякотны травеньскі вечар, лідаркі жаночага руху Ганна Гуцол і Аляксандра Шаўчэнка.

Еўрарадыё: Я сапраўды трапіў у офіс топлес-актывістак? Дзе натоўп аголеных дзяўчат?!

Аляксандра Шаўчэнка: Натоўп аголеных дзяўчат у офісе знаходзіцца ў дакладна вызначаны час — калі ў нас трэніроўкі, а не цягам усяго дня. Працуем мы ў звычайным выглядзе і адрозніць нас ад іншых дзяўчат у штодзённым жыцці, асабліва спецслужбам, вельмі складана. Мы не бегаем пастаянна па вуліцах аголенымі — мы не вар’яткі, аголенымі мы пратэстуем.

Еўрарадыё: Як выглядаюць вашы трэніроўкі?

Аляксандра Шаўчэнка: Трэніруемся хутка распранацца і хутка бегаць. Дакладней — хутка дабягаць да сваёй мэты. Да прыкладу, да Пуціна. Трэніруемся залазіць на розныя канструкцыі — будынкі, машыны, пералазіць і пераскокваць платы. Карацей, прапрацоўваем усё тое, што нам неабходна для ажыццяўлення нашых ідэй. Схема трэніровак залежыць ад таго, якую ідэю мы плануем рэалізаваць.

Еўрарадыё: А якая схема трэніровак была напярэдадні паездкі ў Беларусь?

Ганна Гуцол: Галоўнай напярэдадні той паездкі была псіхалагічная падрыхтоўка. Мы ведаем, што такое Беларусь, хто такі Лукашэнка і нам важна было псіхалагічна падрыхтавацца да таго, каб правесці акцыю на прыступках КДБ супраць Лукашэнкі. Мы ведалі, што без наступстваў для ўдзельніц акцыя не пройдзе і разлічвалі адсядзець 15 ці 25 сутак. І з разлікам на гэта мы падрыхтаваліся, я лічу, добра. Відэааператар ведаў, як будзе хаваць карткі, падрыхтавалі шляхі адыходу, былі людзі, якія павінны былі затрыманым актывісткам дапамагаць перадачамі з ежай і адзеннем. Але на такія бандыцкія наступствы мы ніяк не разлічвалі! Праўда, як паказала сітуацыя, мы былі гатовыя і да таго, што адбылося — дзяўчаты не толькі вытрымалі гэты прэсінг, але і засталіся актывісткамі Femen. Больш за тое, яны сталі больш моцнымі і агрэсіўнымі. Тым часам, пасля таго, што з імі адбылося ў Беларусі, мы гатовыя былі прыняць любое іх рашэнне, нават: “Ды ну, гэта ўсё!”.

Аляксандра Шаўчэнка: Мы ўбачылі: усё, што расказваюць пра Беларусь — не міф і не заходняя прапаганда, не прыдумкі Дзярждэпа. Пасля нашых “прыгод” пра тое, што адбываецца ў Беларусі, пачаў казаць увесь свет. У СМІ пачалі з’яўляцца словы пра тое, што, магчыма, неабходна байкатаваць Чэмпіянат свету па хакеі ў 2014 годзе ў Мінску.

Ганна Гуцол: …Бо нельга супрацоўнічаць з дыктатарамі, сябраваць з імі, гуляць з імі ў хакей і футбол. Тая ж Ангела Меркель спачатку называе Пуціна дыктатарам, а потым выходзіць з ім пад ручку на Гановерскай выставе і разглядае разам з ім машыны. Гэта — абсурд нашага свету. Аднаго кіраўніка прызнаюць дыктатарам, як таго ж Пуціна, але з-за пэўных выгод з ім сябруюць. А Лукашэнку, прызнаючы дыктатарам, ігнаруюць — бо ў Беларусі няма нафты, газу і гэта нецікавая эканамічна тэрыторыя. Вось яна — сапраўдная еўрапейская дэмакратыя!

Еўрарадыё: Вы абяцалі працяг “беларускіх акцый”….

Аляксандра Шаўчэнка: Чым бліжэй хакейны чэмпіянат 2014 года, тым часцей у Google будуць на запыт “Беларусь” і “хакей” сустракацца цыцкі Femen. Мы гатовыя туды ехаць і мы гэта зробім.

Ганна Гуцол: Цяпер не трэба адкрываць сакрэты — дзе і калі мы з’явімся. Але тое, што мы будзем байкатаваць Чэмпіянат па хакеі ў Беларусі — гэта факт. Справа не ў беларусах, якія не сходзяць на хакей — справа ў Лукашэнку. У гэта мерапрыемства будуць улівацца грошы, якія дазволяць Лукашэнку пратрымацца яшчэ год-два.

Еўрарадыё: Пасля такіх грунтоўна-філасофскіх разваг цікава: для чаго ж ад пачатку ствараўся рух Femen?

Ганна Гуцол: Каб аб’яднаць цыцкі! Пачыналася ўсё з жадання аб’яднаць усіх жанчын ва Украіне. Каму, як не вам, беларусам, ведаць, што, калі аб’яднацца супраць нейкай праблемы, толькі тады вы моцныя. Толькі тады вы ўяўляеце з сябе сілу, здольную супраціўляцца і змагацца. Нам, жанчынам, неабходна было аб’яднацца, каб змагацца за сябе, свае правы, станавіцца грамадзянскімі актывістамі, у рэшце рэшт! Хопіць быць лялькамі і нейкімі дурніцамі — час станавіцца таварыствам грамадзянскіх актывістаў.

Еўрарадыё: Няўжо немагчыма адстойваць правы жанчын ў межах нейкай дзеючай партыі? Я ведаю, што ў нашых партыях ёсць нават адмысловыя “гендарныя” накірункі і праграмы?

Аляксандра Шаўчэнка: Усе жаночыя “крылы” гэтым партыям патрэбныя для “галачкі” — каб еўрапейскай праверцы яны маглі прадэманстраваць наяўнасць “гендарнага аддзела”. Мы гэта зразумелі, імітацыяй дзейнасці займацца не збіраліся, і таму паставілі за мэту стварэнне прынцыпова новага для нас феміністычнага руху.

Ганна Гуцол: Сёння мы сталі рэальнай палітычнай сілай з дакладнай ідэалогіяй — у нас няма такога глупства, як, да прыкладу, праваслаўныя камуністы. Нават аб’ядноўвацца з кімсьці з нашай псеўдаапазіцыі мы на бачым патрэбы. Хаця б таму, што ў нас ўвогуле няма палітычных партый у іх класічным разуменні — гэта ўсё бандыцкія групоўкі. Толькі адных узначальвае Януковіч, і другіх — Турчынаў-Цімашэнка-Клічко. Нічога агульнага з палітычнай, сацыяльнай і грамадскай ідэяй гэтыя структуры не маюць.

Еўрарадыё: Ад самага пачатку галоўнае — аб’яднанне жанчын… А “цыцкі” калі з’явіліся?!

Ганна Гуцол: Вы толькі што ўзялі, і адарвалі адно ад другога: цыцкі ад самой структуры, ад цела і ад таго, хто мы ёсць на самой справе! Няма такога, што нешта аднекуль з’явілася — само жаночае аб’яднанне дыктавала нам пэўныя правілы гульні, правілы змагання і задавала нам формы пратэсту. Ды і што за фармулёўка: цыцкі?! У нас – топлес-пратэст! Ён падкрэслівае нашу жаночасць, ён нарадзіўся з нас — не таму, што выпадкова майка зляцела, а вынікае з логікі нашага руху і нашай ідэалогіі. Як паказвае практыка — гэта вельмі дзейсная форма пратэсту. Упершыню ў свеце мы прымусілі слухаць голую жанчыну. Не трахаць, а слухаць!

Аляксандра Шаўчэнка: Калі паспрабаваць разабрацца ў палітыцы, чытаць, слухаць палітыкаў, то ні храна ў выніку не зразумееш! А мы працуем у сферы эмацыйнага разумення. Калі выходзіць голая жанчына на вуліцу і крычыць: “Януковіч — г…но, а Цімашэнка — такая ж!”, а яе хапае міліцыя, ці тое, што адбылося ў Беларусі, то гэта людзі выдатна разумеюць. На эмацыйным узроўні. Тое, што яны не прымаюць такі пратэст з-за нейкай сваёй падвойнай маралі, пурытанскага ці “эсэсэсэраўскага” выхавання — магчыма. Але на эмацыйным узроўні нас чуюць. Бо калі б гэтага не было, то не было б і гэтых войнаў, калі адны кажуць: “Зарубіць і павесіць!” Іну Шаўчэнку, якая спілавала крыж, а другія крычаць: “Малайца, даеш атэізм!” Усе нашы мэсаджы да людзей даходзяць. А пра што кажуць тыя, хто выходзіць на трыбуны? Ды і дзе яны, хто гэта?! Магчыма, я дрэнна адукаваная, але я не ведаю іх.

Еўрарадыё: Вы ўпэўненыя, што на фоне, выбачайце, цыцак чуваць тое, пра што вы кажаце?

Ганна Гуцол: Для глухіх мы пішам на гэтых грудзях тое, што хочам данесці. Хтосьці прачытае, хтосьці — пачуе, хтосьці — будзе потым фотаздымкі разглядаць — так паступова і адбываецца. А калі нехта толькі цыцкі і ўбачыць — ну, і бог з ім, з яго ўзроўнем разумення!

Еўрарадыё: На якім “падмурку” базуецца ваша ідэалогія?

Ганна Гуцол: Як гэта ні дзіўна, але мы шмат узялі ад “левай” ідэалогіі. У падмурку ў нас закладзеныя Маркс, Ленін, Аўгуст Бебель ды яго “Жанчына і сацыялізм” — гэта фундаментальная праца, якая першыя цагліны ў нашу ідэалогію паклала. Алё ўсё астатняе — нашы напрацоўкі. І яны ўжо вынікаюць найперш з нашых практычных дзеянняў. А таксама — з рэакцыі грамадства на іх.

Еўрарадыё: Нездарма мне ўзгадваліся “голыя маршы”, якія праходзілі ў Маскве ў 20-х гадах мінулага стагоддзя!

Аляксандра Шаўчэнка: Нам іх часта прыгадваюць, кажучы, што не мы тут першыя. Але ж гэта не былі жаночыя маршы! Усе рэвалюцыі, якія толькі адбываліся, гэта былі мужчынскія рэвалюцыі дзеля іх мужчынскіх зменаў у іх мужчынскім свеце — жанчыны падчас гэтых рэвалюцый былі пушачным мясам. Мы не лічым тых голых таварышаў прашчурамі Femen. Адзінае, што яны паказалі: апошні крытэрый свабоды — чалавечае цела, права ім распараджацца. Але голы мужчына гэта не тое, што шакуе грамадства. А нам права ўласнасці на ўласнае цела, права ім распараджацца, пастаянна даводзіцца адстойваць.

Еўрарадыё: І вас не цікавіць, якімі вачыма вас праводзяць бабулі ля вашага пад’езду?

Ганна Гуцол: Адкуль вы ведаеце, якімі вачыма яны нас праводзяць?! Ёсць бабулі, якія нас абдымаюць, цалуюць і адбіваюць ад міліцыянтаў. А ёсць тыя, якія плююць услед са словамі: “Прастытуткі!”. І яны плюнуць наўздагон вашай сяброўцы, якая ў міні-спадніцы пройдзе! Бабулі бываюць розныя. У любым выпадку, галоўнае, каб людзі спрачаліся, абмяркоўвалі, разважалі, а не тупа маўчалі ў адказ на пытанні: “Нармальна, калі жанчына аголеная ці гэта — бессаромнасць?”, “Жаночае цела — гэта грэх, які трэба схаваць, перахрысціць і паліць святой вадой?” Няхай грамадства абмяркоўвае, што такое жаночае цела, што такое жаночая сексуальнасць і што такое жанчына ўвогуле — што яна з сябе ўяўляе.

Еўрарадыё: Ці займаецца Femen палітыкай у яе звыклым выглядзе?

Ганна Гуцол: Не. Нам не патрэбныя месцы ў парламенце, мы можам мець уплыў у грамадстве і без рэгістрацыі сябе ў якасці палітычнай партыі. У нас тысячы палітычных партый, але дзе іх палітычная дзейнасць? Для нас не важная форма — важныя тыя палітычныя лозунгі, якія мы заяўляем. Мы рэальна ўжо ўяўляем пэўную сілу на міжнароднай арэне. Так, з’явіўшыся на выставе ў Гановеры і заявіўшы, што “Пуцін — дыктатар”, Femen ўмешваецца ў нямецка-расійскія адносіны. Пасля нашай акцыі нямецкая прэса задала пытанне: “А сапраўды, Ангела Меркель, як жа гэта ты сустракаешся з дыктатарам?!” Гэта — палітычная дзейнасць. Для яе не абавязкова мець паперы, якія зацвярджаюць нас у якасці палітычнай партыі, не абавязкова браць удзел у выбарах ва ўкраінскі парламент, каб уплываць на сітуацыі ва Украіне, Расіі, свеце.

Еўрарадыё: Што ў жыцці звычайнай украінскай, да прыкладу, прадавачкі ў краме змяніла дзейнасць Femen?

Ганна Гуцол: Для супрацоўніцы крамы наша дзейнасць нічога не дала. І, мяркую, у бліжэйшыя гадоў 10 нічога і не дасць. Але, магчыма, нешта з нашай дзейнасці, лозунгаў адклалася ў яе падсвядомасці. Цяпер яна не гатовая пайсці бараніць правы жанчын, людзей увогуле — для большасці гэта вельмі абстрактная рэч. Але заўтра ў яе асабіста нешта здарыцца і яна падумае: “Калі гэтыя голыя не саромеліся выходзіць пратэставаць, то чаму я не магу апранутая, але выйсці і — пратэставаць?!”.  Хай не канкрэтнай прадавачцы ці шахцёру, але грамадству наша дзейнасць дапаможа. Не сёння і не заўтра, але… Калі ў вас змагаюцца супраць Лукашэнкі, то не паўстае пытанне, як ваша змаганне дапамагае канкрэтнаму калгасніку. Тое, што вы сёння выйшлі на мітынг. Але вы ведаеце, што калі вы здабудзеце свабоду, то і гэты калгаснік зажыве нармальна. Ці яго дзеці.

Еўрарадыё: Чэргі стаяць з жадаючых запісацца ў Femen?

Ганна Гуцол: У Еўропе — стаяць. А ў нас даводзіцца бегаць, агітаваць — тут усё складаней. Справа ў тым, што тыя рэпрэсіі, якімі заканчваюцца нашы акцыі, яны не для слабых духам. Таму — адбор пэўны ўсё адно ёсць. Не бяром баязлівак і слабых духам. Памер цыцак, рост, колер скуры, нацыянальнасць і гэтак далей ролі не іграюць. Адзінае — не ўсіх па пэўных параметрах далучаем да акцый. Ну, калі ў цябе вялікая срака і ты не можаш пералезці праз плот — то пра якія акцыі можна казаць?! Безумоўна, мы б хацелі, каб ва ўсіх быў 5 памер цыцак, і ў нас у тым ліку. Але не заўсёды атрымліваецца такое шчасце!

Аляксандра Шаўчэнка: Калі па нейкіх фізічных паказчыках ты не здольны выконваць задачы, што ставіць перад сабой Femen, то давядзецца патраціць час на фізпадрыхтоўку, а пасля ўжо браць удзел у акцыях, але гнаць з руху ніхто не будзе.

Еўрарадыё: Часам чуеш пасля вашай акцыі: “Асабліва і глядзець не было на што”…

Ганна Гуцол: Ды ладна — у нашай Сашкі ёсць на што паглядзець! Стандартны падыход мужыкоў: звесці ўвесь сэнс акцыі, увесь гераізм падзеі да таго, ёсць там на што паглядзець ці няма. Такім чынам яны спрабуюць знізіць узровень здзейсненага да памеру цыцак.

Аляксандра Шаўчэнка: Гэта сведчанне таго, што яны абражаныя фактам такога пратэсту. Адна справа калі на цябе бяжыць тэрарыст — вядома як яму супрацьстаяць. Калі такога ў выніку пасадзяць у турму ці адвязуць у лес, ніхто асабліва і супраць не будзе. А калі акт здзяйсняюць аголеныя дзяўчаты, гэта абражае значна мацней — яны не ведаюць, як рэагаваць: на іх напалі голыя бабы! Тыя, каго яны нават за людзей не лічаць.

Еўрарадыё: Як з асабістым жыццём?

Аляксандра Шаўчэнка: Тое, што я ў Femen, ніяк не перашкаджае асабістаму жыццю. Больш скажу — цяпер я адчуваю сябе паўнавартасным удзельнікам грамадства, і гэта вельмі важны аспект для таго, каб жанчыне палепшыць сваё асабістае жыццё. Бо калі ты не Femen, то ты знойдзеш толькі такога мужыка, які будзе цябе ўспрымаць выключна як…

Еўрарадыё: …жанчыну!

Аляксандра Шаўчэнка: Ага! А як партнёра цябе будуць успрымаць толькі калі ты Femen, калі ты феміністка. Пад партнёрствам я маю на ўвазе такія адносіны, калі няма такога, што адзін нешта кажа, загадвае ці дазваляе.

Еўрарадыё: Пакуль яшчэ не сутыкаліся з сітуацыяй, калі ваш мужчына кажа: “Усё ўсім даказала, а цяпер — нагулялася і хопіць!”?

Ганна Гуцол: Чаму мужчына павінен вырашаць і вызначаць маё асабістае жыццё і грамадзянскую пазіцыю?! Хлопца-актывіста беларускай апазіцыі вы не станеце пытацца: “Як яго Маша ставіцца да таго, што ён сцягам на барыкадах махае?” У лепшым выпадку, гэты будзе пытанне з падтэкстам: “Ці носіць яму Маша перадачы ў спецпрыёмнік?” А тут пытанне: “Дазваляе табе Сярожа жыць тваім жыццём ці не?” Мы ні ў якога Сярожы не пытаемся, як нам жыць — нам Сярожы носяць у спецпрыёмнік катлеткі і салаты. Мы не памяняліся ролямі: мы не сталі хлопцамі, а яны — дзяўчатамі. Гэта — нармальныя адносіны дарослых і разумных людзей.

Еўрарадыё: Тады ці можа хлопец стаць сябрам Femen?

Ганна Гуцол: У нас жаночы пратэст. Можаце лічыць гэта дыскрымінацыяй! Вы можаце нам дапамагаць: быць фатографам, відэааператарм, дызайнерам — нам шмат мужчын дапамагае. Гэта сэкстрэмісцкая атака, дыверсія, напад. Жаночая атака. Хочаце і вы так? Стварыце свой рух, са сваёй ідэалогіяй. Але давайце не будзем псаваць вашымі валасатымі нагамі ды рукамі тое, што было створана намі!

Еўрарадыё: Як прымаецца рашэнне, куды і калі ехаць, і супраць чаго і як пратэставаць?

Ганна Гуцол: У нас тры ідэалагічныя ворагі: дыктатура, рэлігія і сэкс-індустрыя. Ёсць група, якая маніторыць сітуацыю ў свеце. Вось вы пытаецеся: “Дзе натоўп голых дзяўчат?!”. А гэтыя дзяўчаты апранаюцца і сядзяць за камп’ютарам і высвятляюць: дзе сёння ёсць гарачая кропка. Выбіраем сабе цэль. Як толькі цэль абраная, адразу вырашаем: дзе будзе пляцоўка для пратэсту, як туды дабрацца, як туды прабрацца, хто будзе здзяйсняць сэкстрэмісцкі акт. Акцыя можа і два месяцы рыхтавацца, і за дзве гадзіны быць арганізаванай і зробленай. Мы дастаткова мабільныя і аператыўныя.

Еўрарадыё: Сярод актывістак ёсць “засланцы” спецслужбаў?

Ганна Гуцол: Не. У нас офіс праслухоўваецца, тэлефоны — мы працуем у партызанскім рэжыме некалькі гадоў. Мы пра гэта ведаем і стараемся, каб яны альбо як мага пазней даведаліся пра нашы планы, ці атрымалі ілжывую інфармацыю.

Аляксандра Шаўчэнка: Нас, хутчэй, журналісты здадуць, чым нехта з актывістаў. Здавалася, мы з журналістамі павінны быць партнёрамі: мы здзяйсняем акцыю — яны асвятляюць. І яны разумеюць, што інфармацыя павінна трымацца ў сакрэце — інакш мы нічога не здолеем правесці. Але ўсё адно знаходзяцца тыя, хто патэлефануе куды трэба. Тут мы і спрабуем знайсці “пацука”. Ва Украіне ў нас дакладна абмежаваны “пул”.

Еўрарадыё: Адкуль грошы на вашы акцыі?

Ганна Гуцол: Часам, гэта абыходзіцца ў тры рублі — на ватман. Калі трэба аплаціць пераезды-пералёты — звяртаемся да нашых актывістаў ва ўсім свеце па дапамогу. Большасць нашых сродкаў — дабрачынная дапамога. Таксама працуе крама Femen-шоп — майкі з сімволікай феміністычнай, з палітычнымі слоганамі. Самая папулярная цяпер майка з надпісам: “Путин, иди на х..!” Гэта дазваляе нам быць незалежнымі ад розных палітычных структур, рэлігійных — усіх тых, хто кіруе гэтым балем. Мы незалежныя і можам сабе дазволіць выступіць і супраць Януковіча, і супраць Пуіцна, і супраць Лукашэнкі, і супраць Ангелы Меркель.

Еўрарадыё: Ці спрабаваў хтосьці “набыць” вашу топлес-акцыю?

Аляксандра Шаўчэнка: Неаднаразова! І — “мы вам заплацім”, і — “адмовіцеся, мы вас пасадзім”. Розныя варыянты былі. Але калі сумняваецеся, што мы так і не прадаліся, то можаце прааналізаваць нашы акцыі: мы супраць усіх палітычных сіл, якія сядзяць у Вярхоўнай радзе, а гэта азначае, што мы не можам выступаць за некага з іх.

Ганна Гуцол: Але мне падабаюцца журналісцкія расследаванні, якія высвятляюць: “Дзе ж тая валасатая рука, якая кіруе дзейнасцю Femen?!” Цяпер на нас наязджаюць пракрамлёўскія СМІ, а яшчэ два гады таму ўкраінскія СМІ даказвалі, што насамрэч Пуцін з’яўляецца спонсарам Femen. Ужо ў спонсарах былі і Масад, і Дзярждэп.

Еўрарадыё: Пытанне, якое не давала мне спакою падчас усёй размовы: а навошта ў вас у суседнім пакоі ляжыць надзіманы матрац?
 

Ганна Гуцол: Ну, канечне, для сексу! (Смяецца.) У нас тут не толькі матрац — мы тут і душ абсталявалі! У нас тут і зала для прагляду фільмаў, і трэнажорная зала, і месца каб пераначаваць — гэта штаб. Часам здараецца, што адначасова нашы акцыі праходзяць у розных краінах, іх неабходна каардынаваць, гэта вымагае шмат часу і сіл. Трэба мець месца, дзе можна проста паваліцца і паспаць. Часам мы нават спім!

Еўрарадыё: А хто тут прыбіраецца?

Аляксандра Шаўчэнка: Па чарзе — як у піянерскім лагеры, арміі альбо турме. Прыблізна… раз на тыдзень.

Еўрарадыё: Не прадэманструеце на развітанне вынікі трэніроўкі на хуткасць распранання?

Ганна Гуцол: На жаль — не. Зразумейце — гэта не цырк. Гэта сапраўды пратэст, акт, дзеянне.

Аляксандра Шаўчэнка: Вось, трапіце на акцыю, тады і пабачыце ўсё падчас дзеяння. Насамрэч, гэта вельмі важна, патрэбная спецыяльная вопратка, якая хутчэй здымаецца. І кожная вопратка па-свойму здымаецца. Распранацца — гэта вельмі складаны працэс!

Фота і відэа Змітра Лукашука