Праваабаронца: “Карысна паглядзець, як судзяць вінаватых за разгон Майдана"

Еўрарадыё: Вы былі ў Кіеве адразу пасля разгону Майдана — ці спатрэбілася ўкраінскім праваабаронцам ваша прафесійная дапамога?

Аляксей Казлюк:  Мы дапамаглі ўкраінскім праваабарончым арганізацыям і грамадскім ініцыятывам наладзіць працу па зборы інфармацыі, па дапамозе пацярпелым падчас разгону Майдана.

Еўрарадыё: Вашы ўкраінскія калегі апынуліся неабазнанымі і непадрыхтаванымі да такой сітуацыі?

Аляксей Казлюк: Грамадскія ініцыятывы там актыўныя і вельмі зладжаныя. Паўстаюць новыя ініцыятывы і вельмі хутка становяцца папулярнымі і ўплывовымі. Але ў іх няма такога горкага вопыту, як у беларусаў. Тое, што мы бачылі і з чым мы працавалі пасля 19 снежня 2010 года, апынулася вельмі дарэчы ўкраінцам. Да прыкладу, наладзіць нейкія працэсы тэхнічныя, пра якія мы ведаем толькі таму, што ў нас была Плошча і былі яе наступствы. Увечары напярэдадні разгону Майдана ніхто з маіх украінскіх калег не верыў, што ў іх магчыма паўтарэнне беларускай Плошчы. Яны разумелі, што магчымыя правакацыі пераапранутых людзей, якія ўвязваюцца ў спрэчкі з дэманстрантамі, што можа стаць нагодай для ўмяшальніцтва міліцыі, але паколькі настрой быў цалкам мірны, то ніхто разгону не чакаў. Адпаведна, гэта стала для іх такім жа шокам, як і для беларусаў у свой час.

Еўрарадыё: Але ж ва Украіне не адна і не дзве праваабарончыя арганізацыі — нават у нас іх ажно 28. Няўжо ўсе адразу аказаліся непадрыхтаванымі аказаць дапамогу пацярпелым людзям?

Аляксей Казлюк:  Там імгненна паўсталі свежыя ініцыятывы, гэта не былі старыя праваабарончыя арганізацыі ці звязаныя з палітычнымі рухамі ініцыятывы — гэта былі простыя грамадзянскія ініцыятывы. Якія адразу заняліся тым, чым займаліся ў першыя дні пасля Плошчы беларускія праваабаронцы — збор інфармацыі пра пацярпелых, зніклых, збітых, арганізацыя для іх юрыдычнай і медычнай дапамогі. І гэты наш вопыт быў вельмі дарэчы. Я патрапіў у офіс ініцыятывы “Еўрамайдан-SOS”, якая на той момант толькі пачынала сваю дзейнасць. У іх было веданне — што трэба рабіць, але мы дапамаглі з тэхнічнымі момантамі, што тычыцца “Твітара”, табліцы для збору сведчанняў пра пацярпелых. Дарэчы, двое з арганізатараў гэтай ініцыятывы мелі досвед працы ў Беларусі — яны былі ў складзе Міжнароднай назіральнай місіі. Гэта ім вельмі дапамагло.

Еўрарадыё: Цікава: паўсталі “свежыя” ініцыятывы, і ў іх адразу — свой офіс, тэхнічныя і матэрыяльныя магчымасці для аказання дапамогі, людзі… Адкуль ўсё гэта?!
 

Аляксей Казлюк: І ў нас нешта такое было! Пасля Плошчы былі валанцёры, якія прыходзілі на Управу БНФ і працавалі не дзеля мэтаў партыі ці нейкіх праваабарончых арганізацый — а дзеля таго, каб дапамагчы людзям. І рабілі вельмі шмат — нават каардынавалі дзейнасць па зборы рэчаў і аказанні дапамогі людзям. Гэта натуральны працэс — калі людзі не спадзяюцца на нейкія існуючыя арганізацыі, што гэта нехта зробіць за іх, а робяць усё самі. Ва Украіне валанцёры прыйшлі ў офісы існуючых арганізацый і тыя, хоць самі апынуліся не гатовымі для такога развіцця падзей, дапамаглі ім і памяшканнем, і парадамі.

Еўрарадыё: Вы маеце вопыт працы ў судах — былі кіраўніком маніторынгавай групы праваабаронцаў падчас судовых працэсаў над удзельнікамі Плошчы ды іншых акцый пратэсту. Як лічыце, гэты ваш вопыт украінцам спатрэбіцца, будуць суды над удзельнікамі Майдана?

Аляксей Казлюк: Гэта цалкам магчыма. Хаця тут у мяне ёсць пэўны аптымізм, таму што я бачу, як працуе юрыдычная супольнасць з наступствамі Майдана. Найперш, юрысты, у тым ліку — адвакаты, заявілі пра тое, што яны будуць юрыдычна падтрымліваць удзельнікаў падзей, аказваць ім бясплатную прававую дапамогу. І зараз мы бачым, што “Еўрамайдан-SOS” мае вельмі шмат прапаноў з боку адвакатаў, каб весці справы пацярпелых падчас Майдана. Таму магчымае нават змяшчэнне акцэнтаў: не дзяржава будзе прыцягваць да адказнасці людзей за ўдзел у Майдане, а, хутчэй, людзі будуць прыцягваць службоўцаў да адказнасці за той крывавы разгон Майдана. У адрозненне ад беларускай сітуацыі, калі мы не бачылі такой падтрымкі з боку адвакацкай супольнасці.

Еўрарадыё: Няўжо ты думаеш, што праз суды будуць прыцягнутыя да адказнасці байцы “Беркута”?!

Аляксей Казлюк: Цалкам верагодна. Ужо ёсць дастаткова заяў афіцыйных асоб пра тое, што павінна быць праведзенае аб’ектыўнае расследаванне падзей. І не з тым, каб пакараць дэманстрантаў, а менавіта з тым, каб разабрацца: ці былі адпаведныя сітуацыі дзеяння службоўцаў — спецназа і міліцыі. Ведаю, што Генпракуратура Украіны распачала адпаведную справу, начальнік кіеўскай міліцыі сышоў у адстаўку. З іншага боку, ва ўкраінскай судовай сістэме таксама ёсць вельмі сур’ёзныя праблемы. Тое ж выбарчае правасуддзе. Калі ёсць нейкі палітычны заказ і адны і тыя ж дзеянні могуць кваліфікавацца па-рознаму: па нейкіх дзеяннях можа быць судовая рэакцыя, а па нейкіх — не. І тут шмат залежыць ад палітыкаў. Але разглядаю варыянт, калі службовыя асобы будуць адказваць за свае дзеянні на Майдане.

Еўрарадыё: У такім выпадку вам ізноў давядзецца ехаць у Кіеў — набірацца вопыту іншых судовых працэсаў!

Аляксей Казлюк: Сапраўды. І тут важна, каб праваабарончыя арганізацыі рабілі маніторынг такіх спраў. Для нас не важна, судзяць дэманстрантаў ці міліцыянтаў — павінна адбыцца аб’ектыўнае судовае разбіральніцтва. Беларусам будзе вельмі важна паглядзець, як такія працэсы адбываюцца. Каб потым, я гэтага не выключаю, выкарыстоўваць гэты вопыт у Беларусі.

Еўрарадыё: Чым яшчэ адрозніваюцца прынцыпы працы беларускіх і украінскіх праваабаронцаў?

Аляксей Казлюк:  Увогуле, адрозненняў шмат. І найперш гэта звязана з тымі прававымі механізмамі, якія дзейнічаюць ва Украіне. Тыя ж збітыя на Майдане людзі могуць у далейшым дзейнічаць па-рознаму. Найперш, яны могуць разлічваць на нейкую дапамогу ва ўкраінскіх судах і заканчваючы тым, што Украіна прызнае кампетэнцыю Еўрапейскага суда па правах чалавека. У адрозненне ад Беларусі. І таму ў іх ёсць магчымасць у індывідуальным парадку шукаць справядлівасці ў міжнародных структурах. У Беларусі прававыя механізмы працы з наступствамі вельмі абмежаваныя — мы можам звяртацца толькі ў Камітэт па правах чалавека ААН, ніводнае з рашэнняў якога Беларусь за шмат гадоў не рэалізавала. Прыгадайце Маю Абромчык, якая падчас разгону Плошчы атрымала траўмы, пералом нагі. З гэтай нагоды беларускія праваахоўнікі нават распачалі крымінальную справу, але яна нічым не скончылася — вінаватых у збіванні дзяўчыны не знайшлі. Яна нават выбачэнняў ад кіраўніцтва міліцыі не дачакалася. Зараз яе справа знаходзіцца на разглядзе ў Камітэце па правах чалавека ААН, але гэты механізм недастаткова эфектыўны. Украінцы ж могуць спадзявацца, што іх справа будзе даведзеная да канца і яны могуць атрымаць, да прыкладу, кампенсацыю.

Фота: Змітра Лукашука