Сусветны банк: да фінансавага крызісу Беларусі застаўся адзін крок

Беларусь стаіць за крок ад фінансавага крызісу, сёння яе можна параўнаць з сям'ёй, якая траціць больш, чым зарабляе. Пра гэта заявіў 3 верасня кіраўнік прадстаўніцтва Сусветнага банка ў Беларусі Алекс Крэмер.

Ён растлумачыў, што крызіс узнікае тады, калі з'яўляюцца праблемы ва ўзаемаадносінах з крэдыторамі. Каб яго пазбегнуць, патрэбныя рэформы, а пачаць лепш з незалежнай ацэнкі дзяржаўных прадпрыемстваў.

"Калі сям'я траціць больш, чым зарабляе, яна праходзіць праз тры этапы, — кажа Алекс Крэмер. — Першы — этап стагнацыі. Перспектывы росту даходаў будуць нізкімі, калі не рэструктураваць эканоміку, пра што Сусветны банк казаў яшчэ два гады таму. Наступны этап — уразлівасць да запазычанасці, якая ўтварылася. Беларусь знаходзіцца якраз на гэтым этапе. Трэцяя фаза — фінансавы крызіс".

Чаму Беларусь стала ўразлівай да запазычанасцяў і чым яна рызыкуе

Перш чым вырашаць праблему, трэба разабрацца ў яе прычынах. Алекс Крэмер кажа, што Беларусь стала ўразлівай з прычыны запазычанняў у замежнай валюце. У першую чаргу праз дзяржпрадпрыемствы, якія набралі даўгоў у валюце, каб пакрыць страты мінулых перыядаў. Акрамя таго, Беларусь брала дзяржаўныя знешнія крэдыты ў валюце.

"Дзяржпрадпрыемствы могуць аказацца ў сітуацыі, калі яны не змогуць выплачваць свае даўгі, — лічыць прадстаўнік Сусветнага банка. — Другая рызыка звязаная з тым, што фінансавы банкаўскі сектар можа аказацца ў сітуацыі, калі не зможа больш кіраваць сваім балансам. Яшчэ адна рызыка, з якой можа сутыкнуцца Нацбанк: у сілу знешняга ціску ён не зможа стрымліваць страту сваіх валютных рэзерваў".

Рэцэсія ў сусветнай эканоміцы, пра якую сёння кажуць усё больш, негатыўна адаб'ецца на паступленні валюты ў эканоміку Беларусі.

"Як паказаў досвед 2008 года, рэцэсія ў сусветнай эканоміцы можа мець яшчэ адзін эфект, — тлумачыць Алекс Крэмер. — Міжнародныя крэдыторы схільныя выводзіць свае сродкі з краін з рынкам, які фарміруецца, пераводзячы іх у больш надзейныя актывы, напрыклад, у золата і ў фінансавыя актывы развітых краін".

Спецыяліст заўважае, што эканамічныя рознагалоссі Беларусі і Расіі ўплываюць не толькі на плацёжны баланс, але і на фінансаванне. З 2018 па 2022 год больш за 65% пагашэння даўгоў Беларуссю будзе тычыцца пагашэння запазычанасцяў альбо перад Расіяй, або перад Еўразійскім банкам развіцця.

"Траціць менш, зарабляць больш"

"Траціць менш, зарабляць больш", — такую ​​параду Сусветны банк дае беларусам.

Алекс Крэмер нагадвае, што грашова-крэдытная і бюджэтна-падатковая палітыка Беларусі сталі істотна больш жорсткімі ў адказ на рэцэсію 2015-2016 гадоў. У выніку істотна скараціліся запазычанні прыватнага сектара: нашмат менш прадпрыемстваў бяруць банкаўскія крэдыты, каб фінансаваць свае інвестыцыі. Таму, з аднаго боку, Нацбанку жыццёва важна працягваць стрымліваць рост крэдытавання, а з другога — магчымасці далейшага ўзмацнення жорсткасці даволі абмежаваныя.

Што тычыцца бюджэтна-падатковай часткі, Алекс Крэмер павіншаваў Міністэрства фінансаў з тым, што "яму ўдалося стабілізаваць дэфіцыт бюджэту ў даволі складанай сітуацыі".

Спецыяліст перакананы, што цяпер непрыдатны час, каб змякчаць бюджэтна-падатковую палітыку. "Сям'і [Беларусі] не варта прыцягваць новыя пазыковыя сродкі ў той час, калі запазычанасць ужо вялікая", — кажа ён.

Час разабрацца з дзяржпрадпрыемствамі і дапамагчы беспрацоўным

Прадстаўнік Сусветнага банка запэўнівае, што магчымасці для аптымізацыі дзяржаўных расходаў у Беларусі ёсць. "Што тычыцца "менш траціць", у нашых рэкамендацыях мы гаворым пра субсідыяванне цеплазабеспячэння і аб падатковых ільготах, — прыводзіць прыклад Алекс Крэмер. — Кажучы пра неабходнасць "больш зарабляць", мы маем на ўвазе структурныя рэформы, якія вызваляць патэнцыял росту краіны".

На думку Сусветнага банка, Беларусі перш за ўсё патрэбная рэструктурызацыя сектара дзяржаўных прадпрыемстваў. Ён мае вялікую вагу ў эканоміцы, але часта выкарыстоўвае працоўныя рэсурсы непрадуктыўна. Пачынаць варта з класіфікацыі дзяржпрадпрыемстваў і дзялення іх на групы: прадпрыемствы, якія працуюць нармальна; прадпрыемствы, сітуацыя на якіх можа быць выпраўленая вельмі хутка ў выпадку фінансавай рэструктурызацыі; прадпрыемствы, у якіх няма камерцыйнай будучыні і якія неабходна ліквідаваць; прадпрыемствы, у якіх можа быць камерцыйная будучыня ў выпадку іх прыватызацыі.

"Рэкамендацыі Сусветнага банка часта прадстаўляюць у карыкатурным выглядзе, як рэкамендацыі усё прыватызаваць альбо ліквідаваць, — скардзіцца эксперт. — Але гэта не тое, што мы маем на ўвазе. Такую класіфікацыю дзяржпрадпрыемстваў павінен ажыццявіць нейкі аб'ектыўны незалежны суб'ект, таму што калі гэта будуць рабіць установы, якія маюць стратэгічны інтарэс, вынікаў ад такой працы не будзе".

Эканаміст усведамляе, што рэструктурызацыя дзяржпрадпрыемстваў прывядзе да скарачэння працоўных месцаў. Але гэта не мусіць спыняць, таму што людзі павінны мець рэальную працу і атрымліваць за яе зарплату, а не дапамагаць дзяржаве ствараць бачнасць адсутнасці беспрацоўя. Сусветны банк рэкамендуе ўмацаваць нацыянальныя праграмы сацыяльнай дапамогі за кошт стварэння надзейнай праграмы дапамогі беспрацоўным.

Алекс Крэмер выступіў на медыясняданку "Рэформы на 100 мільярдаў", які арганізаваў Даследчы цэнтр ІПМ пры фінансавай падтрымцы ЕС.