"У мяне ёсць сябра — аддзелачнік. Апошнім часам яго толькі айцішнікі і кормяць"
Аляксандр Лукашэнка нечакана наведаў офісы двух айці-кампаній, каб абмеркаваць з іх стваральнікамі будучыню айчыннага IT. Памочнік кіраўніка краіны Усевалад Янчэўскі заявіў, што Беларусь рухаецца да таго, каб стаць "IT-краінай". Як гэта разумець, як можа выглядаць "IT-краіна"? Пра гэта мы пагутарым з праектным менеджарам Сяргеем Лаўрыненкам.
Еўрарадыё: Якія сэнсы могуць хавацца за словазлучэннем "IT-краіна"?
Сяргей Лаўрыненка: У традыцыйных галінах эканомікі ў нас зараз сітуацыя не вельмі добрая, а станоўчы брэнд, з якім магла б асацыявацца краіна, патрэбны. І з'явілася адчуванне, што IT — гэта брэнд, які можна фармуляваць і прасоўваць. Як у краіне, так і за яе межамі. Ну, а па-другое, грошы фарміруюць вобраз мары для маладых беларусаў, што вось можна зарабляць добрыя грошы ўласным розумам у сябе ў краіне. То бок, гэта сур'ёзны сацыяльны ліфт.
Еўрарадыё: Калі праводзіць паралелі, ёсць Салігорск — горад шахцёраў. Траціна яго насельніцтва працуе ў шахтах і атрымлівае добрыя грошы. І ўсе кошты там арыентаваныя на гэты прыбытак. Астатнія жыхары Салігорска ад гэтага пакутуюць. Ці не будзе тое самае з "IT-краінай" Беларуссю?
Сяргей Лаўрыненка: Я не сказаў бы, што ў Салігорску людзі скардзяцца на жыццё. Нават тыя, хто не працуе ў шахтах. Бо ў іх ёсць сваякі, якія там працуюць. А нават калі і не — шахцёр прыйдзе, набудзе ў мясцовай краме прадукты, набудзе паслугі. І ў яго не будзе праблем з тым, каб зрабіць камфортныя ўмовы для адукацыі сваіх дзяцей. То бок, грошы застануцца ў горадзе. Так што пытанне не ў высокіх заробках праграмістаў, а ў нізкіх заробках ва ўсіх астатніх. Я прывяду прыклад Швейцарыі, дзе і ў настаўнікаў, і ў сантэхнікаў заробкі такія ж, як у праграмістаў. І там праграмісты не глядзяць на ўсіх ганарліва, яны проста ездзяць на працу на такіх жа роварах, як і ўсе іншыя. Але гэта ўжо развітая краіна, а мы толькі ідзём да такога стану справаў. Яшчэ адзін прыклад. У мяне ёсць сябра — будаўнік, аддзелачнік. Ён кажа, што апошнім часам у яго кліенты — толькі праграмісты. Вось яны яго кормяць.
Еўрарадыё: Янчэўскі кажа, што дзяржава заўжды падтрымлівала айцішнікаў. А што было зроблена, акрамя падатковай ільготы?
Сяргей Лаўрыненка: Быў створаны ПВТ, і ніхто туды не лез і не ўказваў, як працаваць — далі працаваць кампаніям — ва ўмовах нашай рэчаіснасці. Гэта вельмі шмат. То бок, дастаткова было самастойнасці і спрыяльнага заканадаўства.
Еўрарадыё: А калі б дзяржава зрабіла такую лібералізацыю ў іншых сферах?
Сяргей Лаўрыненка: Калі гаворка ідзе пра нейкія рэчы, якія можна памацаць, у чыноўнікаў ёсць разуменне. А пра сустрэчу Лукашэнкі з айцішнікамі вось што Янчэўскі кажа: "Сёння адбыўся вельмі цікавы дыялог паміж кіраўніком краіны і тымі людзьмі — інвестарамі і праграмістамі...". Звяртаю ўвагу на словы "вельмі цікавы дыялог", і, мяркую, дыялог сапраўды быў вельмі цікавы для кіраўнікоў. IT-сфера — яна вельмі далёкая ад тых праблем, якімі займаюцца Лукашэнка і Янчэўскі. Спроба знайсці масты адкрывае новыя погляды на свет. Так, відаць, нельга слепа капіраваць умовы, у якіх працуе сфера IT. Але, вядома, эканоміцы патрэбныя паслабленні, паляпшэнне ўмоваў вядзення бізнесу. Я думаю, што паніжэнне падаткаў прывяло б да павышэння іх збіральнасці. Але, як Кірыл Руды пісаў у сваёй кніжцы, такія рэформы ў кароткай перспектыве абавязкова прыводзяць да пагаршэння ўзроўню жыцця.
Еўрарадыё: У справаздачы з сустрэчы распавядаецца, што, каб у Беларусь прыйшлі венчурныя фонды і каб развівалася прадуктовая мадэль, трэба прымаць прынцыповыя рашэнні. Найхутчэй, гаворка пра змены ў заканадаўстве. З венчурнымі фондамі ўсё зразумела, а што за "прадуктовая мадэль"?
Сяргей Лаўрыненка: Гістарычна беларускі IT-сектар развіваўся па сервіснай мадэлі. Гэта выкананне работ на замову. У 1990-я гэта было вельмі выгадна за кошт розніцы ў цэнах. Калі параўноўваць са звыклымі рэчамі, гэта як замовіць сабе будаўніцтва дома. Ты плаціш грошы за гадзіны працы ці за аб'ём працы, які трэба выканаць. На 90% кліенты былі з Заходняй Еўропы і ЗША. Яны плацілі беларускім IT-кампаніям грошы, а тыя наймалі тут праграмістаў, здымалі офісы, плацілі падаткі і пакідалі сабе невялікую маржу. Але з прадукта, які робіцца на замову, прыбытак атрымлівае той, хто яго замовіў. Прадуктовая мадэль нашмат цікавейшая. Просты прыклад: сесці і зрабіць гульню. Яна будзе прадавацца па ўсім свеце, праз Google Play Market ды AppStore. Па долары з мільёна карыстальнікаў — гэта $1 млн, і ўвесь ён прыходзіць сюды, на рахункі распрацоўшчыкаў.
Еўрарадыё: Але заўжды вядуцца размовы пра тое, што беларускія IT-кампаніі — не зусім беларускія.
Сяргей Лаўрыненка: Ёсць, па-першае, агульныя пытанні бізнес-клімату, і па-другое, спецыфічныя заканадаўчыя абмежаванні. IT — гэта такі анклаў, які працуе не на эканоміку Беларусі (адзінкі працэнтаў) і не на Мытны саюз, а на ўвесь свет. А ў свеце зараз усё складана. І, каб рухацца далей, трэба мець крыху іншыя законы. Бо тыя, што ёсць, — яны не тое каб дрэнныя, але... распрацаваныя для іншага тэхналагічнага ўкладу.
Еўрарадыё: А ці "абцяжарваюць" беларускіх айцішнікаў сацыяльнымі праектамі? Маўляў, добра зарабілі? Пабудуйце побач з офісам дзіцячы садок.
Сяргей Лаўрыненка: Я пра такое не чуў. Можа, гэта неяк кулуарна адбываецца... Але нашы IT-кампаніі шмат укладаюць, напрыклад, у адукацыю. Бо ўжо зараз ёсць разуменне, што дзяржаўная сістэма адукацыі стагніруе на ўсіх узроўнях. І для таго, каб былі новыя праграмісты заўтра і паслязаўтра, трэба ўкладацца ў адукацыю па фізіцы, па матэматыцы. Для падтрымкі настаўнікаў ствараюцца фонды, а ёсць кампаніі, якія ўводзяць стыпендыі для студэнтаў. Што да дзіцячых садкоў, дык стаўленне да нашай галіны з боку дзяржавы, хутчэй, асцярожна-паважлівае. Мы не нахабнічаем, і дзяржава нас не чапае.
Еўрарадыё: Калі б вы не былі айцішнікам — вы зайздросцілі б айцішнікам?
Сяргей Лаўрыненка: Я думаю, колькасць негатыву перабольшваецца. Але гэта хто што бачыць. Асабіста я бачу пазітыў.
