Як гаварыць з бацькамі пра дзіцячыя траўмы — каб без новых крыўд і папрокаў

11/07/2024 - 16:31

Мама ўсё разумее / unsplash.com

Пагаварыўшы з беларусамі пра прапрацоўванне дзіцячых траўмаў, Еўрарадыё звярнула ўвагу, што многія таты і мамы не гатовыя абмяркоўваць са сваімі ўжо дарослымі дзецьмі свае памылкі. "Ты ўсё прыдумала" і "нічога падобнага не было" — даволі частыя рэакцыі на спробы пагаварыць пра непрыемныя сітуацыі з мінулага і разабрацца ў дзіцячых траўмах.

Яшчэ горш, калі бацькі ў адказ на жаданне пагаварыць пра важнае пачынаюць крыўдзіцца, пасля чаго адносіны ў сям'і становяцца напружанымі. Можа быць, сапраўды не варта варушыць мінулае? Можа быць, правільней праглынуць дзіцячыя крыўды і жыць сваім жыццём?

Чаму размовы па душах з бацькамі не заўсёды складаюцца, расказвае псіхолаг і спецыяліст па метадзе КПТ Лілія Хедзіна.

Как говорить с родителями про детские травмы — чтобы без новых обид и упрёков

Лілія Хедзіна / Персанальны архіў

— Давайце зазірнем рэальнасці ў вочы: не ўсім бацькам важна выбудоўваць даверлівыя і блізкія адносіны з дзецьмі. Нават тым, у каго дзеці былі жаданымі, доўгачаканымі, можа быць незразумелы запыт на блізкасць — а значыць, і на ўразлівасць. Да гэтага трэба быць гатовым.

Я заклікаю да спагадлівасці: мы рыхтуемся ў кабінеце псіхолага да гэтай самай уразлівасці, але хто да яе рыхтуе нашых значных дарослых? Ці пытаем мы іх, ці гатовыя яны да яе? Ці патрэбная яна ім? Аднабаковае жаданне і гатоўнасць да блізкасці працуе так жа сама, як секс без згоды — успрымаецца як гвалт і выклікае жаданне абараняцца.

— Ці заўсёды і ці з усімі бацькамі трэба прагаворваць старыя крыўды-траўмы?

— Я б тут прапанавала падзяліць бацькоў на дзве групы:
1. Тыя, для якіх адносіны з дзецьмі каштоўныя, якімі б складанымі яны ні былі.
2. Тыя, для каго кантакт з дзецьмі — лішні клопат і напруга.

Што тычыцца першай групы, тут ёсць сэнс у падобнай размове. Але трэба ўлічыць, што ў іх напэўна ёсць сваё бачанне ролі "добрага" бацькі ці маці, ці таго з бацькоў, якім яны спрабавалі стаць для сваіх дзяцей. І калі ім паведамляюць, што яны такімі для нас не былі, ім балюча і хочацца абараняцца.

У псіхалагічных кабінетах вучаць абыходзіць нашыя прыродныя абарончыя рэакцыі на пагрозу ("бі/бяжы/замры") і трымаць курс на каштоўнасць адносін, і таму мы становімся здольныя не апускацца ў хвілінную эмацыйную рэакцыю. У нашых бацькоў такіх навыкаў часцяком проста няма, ім альбо няма адкуль было ўзяцца, альбо гэта даецца ім цяжка — і яны абараняюцца як могуць. Адрачэннем ("не падабаецца — не кантактуй"), абясцэньваннем ("Мне б твае праблемы"), перакладаннем адказнасці ("Зноў гэты твой псіхолаг..."), а то і прамой агрэсіяй.

Размовы могуць быць рознымі / unsplash.com

Гэта адбываецца не таму, што яны не любяць, а таму што ім страшна і балюча. Таму я заклікаю да клапатлівасці і спагадлівасці, калі вы пачынаеце падобную складаную размову.

Што тычыцца другой групы — дамагчыся паразумення там будзе складана. Гэта не значыць, што размаўляць не трэба. Магчыма, размову варта перавесці ў рэчышча не пошуку супрацоўніцтва і паразумення, а прамога адстойвання сваіх межаў, сваіх правоў. Гэта прамая канфрантацыя, таму адносіны лепшымі наўрад ці стануць, але гэта дасць вам адчуванне, што вы абаранілі сябе.
І гэта адчуванне зможа стаць вашай апорай у жыцці ў далейшым.

— Як лепей пачынаць размовы з блізкімі і весці іх, каб не пагоршыць адносіны?
— Я рэкамендую вельмі добра для сябе зразумець:
1. Навошта нам патрэбная гэтая размова?
2. Якой рэакцыі мы хочам дамагчыся, якіх змяненняў у адносінах мы хочам?
3. Ці здольныя на гэта нашыя бацькі?

Ці трэба ім самім гэта?

Калі мы адказалі сабе на першыя два пытанні, то з высвятлення апошняга можна і пачаць дзейнічаць. Гэта можа быць падобнае да асцярожнай прэлюдыі, калі мы пазначаем важнасць і каштоўнасць кантакту для нас і сочым уважліва за рэакцыяй.

Важны настрой для такіх размоў — гэта рэжым супрацоўніцтва з вашага боку нягледзячы ні на што. Казаць пра свой боль, трымаючы пры гэтым за руку, метафарычна кажучы ці нават літаральна. Акрамя гэтага, вашаму суразмоўцу павінна быць зразумела, навошта гэтая размова патрэбная вам, што яна зменіць, нават калі мінулага не вярнуць, і чаго вы б чакалі ад вашага значнага дарослага цяпер, каб вам стала лягчэй.

Магчыма, у размове вам так і не ўдасца дамагчыся поўнага паразумення, але яна дакладна наблізіць вашую свядомасць да прыняцця рэальнасці такой, якая яна ёсць. Гутарка дапаможа вам усвядоміць тыя абмежаванні кантакту з роднымі, якія вы ніяк не маглі пераадолець — а значыць, зняць з сябе адказнасць за гэтыя адносіны.