Аляксандр Сапега: Я зайздрошчу маладым беларускім бубначам

8 снежня ўсе барабаншчыкі краіны святкуюць 10-годдзе адзінага ў Беларусі профільнага фестывалю “Барабанны Біт”. Напярэдадні падзеі ідэйны натхняльнік і арганізатар “Біту”, знакаміты бубнач Аляксандр Сапега прызнаецца, што фэст возьме паўзу на некалькі гадоў, тлумачыць, чаму бубначу трэба займацца з выкладчыкам, і ўзгадвае ліхія 80-я. Святочны канцэрт з нагоды Дня нараджэння фэсту пройдзе 8 снежня ў мінскім ПК МТЗ.

Еўрарадыё: Сёлета "Барабаннаму Біту" спаўняецца 10 гадоў. Ці не шкадуеш , што аднойчы вырашыўся на гэтую авантуру?

Аляксандр Сапега: Я сёння акурат пра гэта думаў. Зразумела, што калі задаюць такія пытанні, хочацца адказаць: “Што вы?! Усё ж класна!” Але насамрэч, ёсць шмат складанасцяў, якія ніхто не бачыць. Напрыклад, я сам бегаю-распаўсюджваю квіткі на фэст, як 18-гадовы хлопчык, які ладзіць свае першыя канцэрты. Вельмі складана існаваць на адным энтузіязме — грошай жа няма! Якія могуць быць грошы са збораў, калі квіткі каштуюць 50, 70 і 90 тысяч, і людзі ў асноўным набываюць таннейшыя? Добра, што музыкі ўсе гэтыя 10 гадоў выступаюць бясплатна, за што ім вялікі дзякуй.

А яшчэ сумна, што беларуская публіка — інфантыльная. Ёй трэба пастаянна разжоўваць інфармацыю. Натуральна, што “Барабанны Біт” — мерапрыемства вузкамэтавае, прызначанае для падрыхтаваных людзей. Як правіла, туды прыходзяць бубначы і людзі, звязаныя з імі і падобнай музыкай. І вось пасля мерапрыемства стоадсоткава знойдзецца некалькі чалавек, якія будуць стукацца да мяне ў Фэйсбук і казаць: “А мы не ведалі. Чаму не было ніякай рэкламы? Зноў ты, Саня, кепска спрацаваў”. Сябры, у мяне няма вялікіх магчымасцяў апроч сваіх асабістых ашчаджэнняў. Адпаведна, я не магу праводзіць фэст на грандыёзным узроўні, калі афішы вісяць на кожнай тумбе і заклікаюць на канцэрт! То бок, ёсць нотка суму з-за таго, што мы, беларусы, — спакойныя, акуратныя, мы ўсё ведаем, сёлета не схаджу — пайду ў наступным годзе, а нічога ж не зменіцца. І пры гэтым, людзі ведаюць, што кожны год у лістападзе, ну, сёлета ў снежні, праходзіць “Барабанны Біт”!

І вось, шчыра кажучы, я пагляджу, як атрымаецца спрацаваць гэтым разам, як прададуцца квіткі. І калі зала зноў будзе напаўпустой, а я ўсё ж хачу, каб зала была забітая пад завязку, як гэта было раней, магчыма, вазьму паўзу на два гады. Відаць, што публіцы крыху надакучыла… Але ў кожным выпадку, у наступным годзе я зраблю конкурс. Конкурс у нас адбываецца раз на два гады. І конкурс я не хачу адкладаць. Бо многія маладыя хлопцы ўжо займаюцца падрыхтоўкай да яго. І я не магу пазбавіць іх такой магчымасці.

Еўрарадыё: То бок, калі б былі грошы ў фэсту, была б іншая сітуацыя. Ці спрабаваў ты размаўляць з Мінкультам? Ці былі прапановы падтрымаць фэст ад чыноўнікаў?

Аляксандр Сапега: Калі я рабіў першы конкурс, я быў наіўны і, зразумела, пайшоў да чыноўнікаў. Як выкладчык Універсітэта культуры, я звярнуўся да рэктара. Рэктар мяне адправіла да прарэктара па выхаваўчай працы. Ён у сваю чаргу — у канцэртнае агенцтва. І калі мы сустрэліся з яго кіраўніком, я зразумеў, што лепш мне займацца гэтым самастойна. Таму што мяне адразу запыталі пра рэжысуру. Я тлумачу, што сам нічога не прыдумляў, а “зняў” конкурс з амерыканскага шоў, і што асабліва не трэба нічога прыдумляць, бо і так ёсць добры сцэнарый. А мне кажуць: “Ой, Аляксандр, вы ж не рэжысёр. Мы да вас накіруем маладога рэжысёра, які ўсё зробіць выдатна”. Я ўсё зразумеў і адмовіўся ад прапановы. Потым некалькі гадоў запар я насіў запрашальнікі міністру культуры, тады на пасадзе быў Павел Латушка. Не ведаю. Самога міністра я не бачыў, а ад міністэрства наўрад ці нехта ходзіць на падобныя мерапрыемствы. Яны робяць толькі тое, што ім кажуць — прымаць самастойныя рашэнні яны не будуць.

Еўрарадыё: Якім бы мог быць фестываль, калі б дзяржава выдзяляла грошы на яго падтрымку?

Аляксандр Сапега: Мне шмат грошай не трэба. Хацелася б дапамогі менавіта ў рэкламнай кампаніі, каб была 100-адсоткавая запаўняльнасць залы.

Еўрарадыё: А як жа замежныя зоркі, які прыязджалі на першыя фэсты?

Аляксандр Сапега: У той час фэст падтрымлівалі спонсары ў асобе сусветных брэндаў. Таму, напрыклад, двойчы з Лондана да нас прыязджаў Крэйг Бландал. Ён у той час граў на барабанах Mapex і на талерках Pаіstе, і яны аплачвалі яму праезд і невялікі ганарар. А мы, у сваю чаргу, адказвалі за гатэль і пражыванне. Гэта было вельмі выгаднае супрацоўніцтва. Але спонсары ад мяне адвярнуліся, таму што надышлі складаныя часы, ды і рынак у нас цяпер даволі насычаны: не так добра прадаецца гэта ўсё, як было раней.

Пераможца "Барабаннага Біту-2011" Ілля Сцяпанаў

Еўрарадыё: "Барабанны біт" — адзіны конкурс у Беларусі для бубначоў. Што дае маладым музыкам яго наяўнасць?

Аляксандр Сапега: Наш конкурс — гэта як кірмаш, як біржа працы для далейшай прафесійнай дзейнасці маладога бубнача. То бок, калі паглядзець на фіналістаў, ну, я веру, што за кошт таго, што яны ўдзельнічалі ў конкурсе, яны маюць цяпер вельмі добрыя прафесійныя пазіцыі. Бадай кожны знайшоў сябе. Прычым, часам — у вядомых калектывах.

Еўрарадыё: Напрыклад?

Аляксандр Сапега: Ну, напрыклад, Аляксандр Ліпніцкі, які ва ўсіх на слыху і які адбыўся не толькі, як бубнач, дырыжор і аранжыроўшчык, а як і арганізатар! Гэта ж якія сілы трэба мець, каб кіраваць аркестрам, знаходзіць сродкі на яго ўтрыманне ў нашай няпростай сітуацыі!? Потым. Ягор Даронкін працуе ў “Без Білета”, Лёша Хайчук граў адзін час ў J:морс. Пра джазавыя калектывы я не кажу — там вельмі шмат нашых. Ёсць людзі, якія з’ехалі за мяжу. І што самае галоўнае, яны там граюць! Вось Дзіма Габрусеў паехаў у Н’ю-Ёрк. Натуральна, ён мае там не адну працу — можа і афіцыянтам падпрацаваць, і знешняй рэкламай заняцца. Але асноўная яго праца — заняткі са студэнтамі! Да таго ж, ён яшчэ грае ў двух калектывах. Цімафей Бірукоў жыве ў Кёльне і таксама грае на ўстаноўцы і вібрафоне ў розных музычных гуртах. А Арам Бэкназаран стаў увогуле выкладчыкам Акадэміі музыкі!

Еўрарадыё: За гэтыя 10 гадоў вырас ўзровень беларускіх бубначоў? Ці спрыяе росту "Барабанны біт"?

Аляксандр Сапега: Вельмі! Натуральна, не ўсе музыкі, якія ўдзельнічаюць у “Барабанным Біце” хочуць спрабаваць сябе ў іншых конкурсах, маўляў, і гэтай перамогі дастаткова. З іншага боку, ёсць такія, як Ілля Сцяпанаў, якія, пасля атрымання першага месца на нашым конкурсе не спыняюцца. Праз год пасля “Барабаннага Біту-2011” ён выйграў конкурс бубначоў на фэсце Saulkrasti у Латвіі, а летась ўзяў першае месца на міжнародным конкурсе ў Італіі, а яго вучань таксама атрымаў перамогу ў тым жа конкурсе, толькі ў іншай узроставай катэгорыі. І гэта не адзін доказ таго, што беларускія бубначы вельмі добрыя.

Еўрарадыё: Дарэчы, твой сын Ян скончыў Мінскі музычны каледж імя Глінкі па класе бубнаў. Але замест працягу сваёй вучобы ў барабанным рэчышчы, ён пайшоў вучыцца на гукарэжысёра ў Акадэмію мастацтваў. Чаму?

Аляксандр Сапега: Я спачатку быў таксама ўражаны гэтым, але потым ён мне ўсё растлумачыў. Ён кажа: “Тата, а навошта мне паступаць ва Універсітэт культуры, калі я і так усё граю”. Гэта праўда. Цяпер Ян грае з хлопцамі-аднадумцамі, яны пішуць свае п’есы. Дарэчы, яны таксама будуць выступаць сёлета на “Барабанным Біце”. У гурта, аднак, вельмі кепская назва — “Postсriptum Jazz” — ну абы што! Хаця ў такім узросце заўсёды ўзнікаюць такія назвы! А ў Акадэмію мастацтваў ён пайшоў каб, насамрэч, набыць яшчэ адну патрэбную прафесію. Для музыкі — гэта супер, ведаць, як там усё падключаецца. Я нават яму зайздрошчу! У нас у савецкія часы такога не было. Мы ўсе працавалі ў адным кірунку. Але, можа, гэта таксама добра — лупіш-лупіш, затое Apple Tea не разваліліся (смяецца). Але ў кожным выпадку, мне падабаецца сучасная моладзь. Яны не бачаць сэнсу займацца з-за “корачкі” — гэта проста чароўна!

Аляксандр Сапега з сынам Янам

Еўрарадыё: Як ты лічыш, калі лягчэй быць барабаншчыкам — у гады тваёй маладосці ці цяпер?

Аляксандр Сапега: Тады было лягчэй, бо было шмат працы. Вельмі шмат працы! Уяві сабе, што ў Мінску было каля 60 рэстаранаў, і ў кожным з іх сядзеў барабаншчык! Былі рэстараны як “Журавінка”, дзе гралі два калектывы — на першым і другім паверхах. Было мора працы! Прычым, я часам трапляў у рэстаран на ўскрайку горада, а там, глядзіш, проста інвалід грае на барабанах! Думаеш, Божа, і нават гэты мае працу! То бок, запатрабаванасць была каласальная. І грошы, “парнас” ці “хворы”, якія плаціліся зверх заробка за замову песні, былі сэнсам існавання. І вось калі гэта жыццё скончылася — многіх музыкаў майго пакалення ламала як наркаманаў. Яны не маглі сябе знайсці. Штодзень яны хадзілі на працу! Кожны вечар цягам 20-25 гадоў! Кожны дзень апроч панядзелкаў. І калі, са з’яўленнем новых клубаў і закрыццём старых рэстаранаў гэта скончылася, яны проста не ведалі, куды сябе падзець.

Еўрарадыё: Але з іншага боку, цяпер таксама шмат клубаў, дзе граюць розныя кавер-бэнды…

Аляксандр Сапега: Так, цяпер таксама ёсць праца, але яна не так добра аплачваецца, як гэта было тады. Працы цяпер стала менш. Са з’яўленнем гэтых кавер-бэндаў у нас, маю на ўвазе кавер-бэнд Apple Tea, таксама стала менш працы. Праўда, магло б быць і меней. Апынулася, што рынак устойлівы да добрых супрацоўнікаў (смяецца).

Увогуле, я гляджу на хлопцаў, якія ходзяць з гітарамі і бубнамі, яны малайцы. Раней гэта называлася самадзейнасцю, калі людзі збіраліся не для таго, каб зарабляць, а пайграць для сябе. Было вельмі шмат добрых самадзейных ансамбляў, напрыклад, пры Віцебскім палацы прафсаюзаў, ці розныя цікавыя ВІА. Ды і гэтыя цяперашнія хлопцы таксама для сябе граюць. І гэта вельмі добра. Чалавек пры справе. Гэта, як казаў Фінберг, лепш, чым з мінакоў шапкі зрываць.

Аляксандр і Viki Fates

Еўрарадыё: Цяпер нават невядомыя музыкі могуць стаць эндорсерамі вядомых кампаній, праяўляючы проста актыўнасць у сацыяльных сетках і пры гэтым не з'яўляючыся бліскучымі бубначамі. Як ты ставішся да гэтага?

Аляксандр Сапега: Гэта бізнес! Да музыкі гэта не мае ніякага дачынення. Праўда, ёсць і выключэнні. Напрыклад, у мінулым годзе ў якасці зоркі на “Барабанным Біце” выступала Viki Fates — вельмі прыемная дзяўчына, мы з ёй пасябравалі. Яна эндорсер талерак Pаіste і бабарабаў Pearl. Я вось эндорсер толькі Piaste, а Pearl да мяне не дайшоў, а дайшоў да яе, і вось чаму. Яна выкладвае свае кавер-версіі партый вядомых рок-бубначоў. На яе канал на YouTube падпісаныя сотні тысяч чалавек. І зразумела, што для вытворцы такі факт не толькі прыемны. Гэта яшчэ кажа пра тое, што такім чынам яна рэальна прасоўвае прадукт. То бок, любы хлопец з якой-небудзь Бразіліі, які бачыць Віку і гатовы з ёй ажаніцца, думае: “Так, набуду такія ж барабаны і талеркі, як у яе, і паеду ў Мінск”. Вось так яна рэальна працуе на гэтую фірму, але часам да музыкі гэта не мае ніякага дачынення. Гэта маркетынг — яны ж там прадуманыя, хітрыя, яны ж усё ведаюць. І вось маладым пацанам, якія не асабліва ўмеюць граць, яны даюць такую магчымасць. А нам, старым… (смяецца). А мы граем. Як нехта нядаўна запытаў: “А вось што лепш выбраць майму сыну, музыку ці нешта сур’ёзнае?” А я кажу: “Усё ж жыццё з музыкай — гэта больш камфортна”. Пагадзіся?!

Еўрарадыё: Ці бываюць бубначы-самавучкі, якія граюць лепш за прафесіяналаў? Ці абавязкова бубначу мець адукацыю?

Аляксандр Сапега: Цяпер можна адкрыць Youtube і глядзець урок нават у жывым эфіры — і цябе там нібыта навучаць граць. Але ўсё адно лепш сесці і пасядзець побач з выкладчыкам, які і ручку падправіць, і пальчык падверне. Я так ўпэўнена пра гэта кажу, бо нядаўна адбыліся майстар-класы, якія ішлі цягам месяца.

Займацца з выкладчыкам трэба абавязкова. Я ж пацярпеў з-за гэтага! Калі я пачаў займацца на барабанах, мяне навучылі граць класіку на вібрафоне, паставілі рукі на малым барабане, але ніхто не ведаў, як трэба вучыць граць на барабанах! Гэта былі 1974-76 гады, калі з’явіліся ВІА, з Захаду ішла рок-музыка, а джазмены старой хвалі зніклі. У рэстаранах іх замянілі Пугачовай. Мне не было ў каго ўзяць урокі! Я не ведаў, як свінгаваць! Правільнаму свінгу я навучыўся толькі ў 10-11 класе, калі мне патрапілася кніга Джыма Чапіна, і я пачаў па ёй займацца. А калі б мне далі ўсё гэта ў 5 класе — усё было б цалкам па-іншаму. І такіх рэчаў было шмат. Было яшчэ смешна, што ў СССР бубначы не любілі выдаваць сакрэты. Я вучыўся ў Парнаце і хадзіў займацца ў кансерваторыю, мой старэйшы таварыш паступіў туды і там была добрая ўстаноўка. І вось я граю, а ў суседнім класе сядзіць Валодзя Бяляеў, якога літаральна напярэдадні запрасілі ў “Песняры”. Ён выдатна граў, і некаторыя тэхнічныя моманты мне падаваліся неверагоднымі. Я забягаю да яго і крычу: “Як ты гэта сыграў толькі што?”. А ён: “Пра што ты? А-а-а, гэта лухта. Гэта ўсё проста — двойкі, адзінкі”… Хавалі. Прытарможвалі развіццё мастацтва ігры на барабанах.

Сябры журы "Барабаннага Біту": Аляксандр Старажук, Кірыл Шывандо і Аляксандр Сапега

Еўрарадыё: Ці часта здараюцца моманты, калі цябе здзіўляе чыя-небудзь ігра на барабанах?

Аляксандр Сапега: Гэта як Кірыл Шавандо прыйшоў у журы “Барабаннага Біта” і кажа: “Саня, а як ацэньваць?” А ў нас 10-бальная сістэма. Я кажу: “Ну, да 9-кі можаш ацэньваць як хочаш. А 10-ку трэба ставіць тады, калі ты зайздросціш”. І ў нас штогод здараюцца гэтыя 10-кі, і мы зайздросцім нашым канкурсантам, што яны ў такім юным узросце так добра граюць.

Загалоўнае фота: Ultra-Music, з сацыяльных сетак і з архіва Аляксандра Сапегі