Біч XXI стагоддзя. Атлусценне як праблема для падлеткаў і для грамадства

“Мне падабаюцца стройныя дзяўчаты, якія займаюцца сабой, сочаць за сабой, бо дзяўчына — гэта, у першую чаргу, працяг роду. Як можа быць дзяўчына працягам роду, калі яна за сабой не сочыць? Атрымліваецца, у яе будуць такія ж дзеці". Гэтую пячорную ерась нясе госць ток-шоу "Да!Но…" на дзяржаўным беларускім тэлеканале — кіраўнік з Беларускага рэспубліканскага саюза моладзі Уладзімір Гутнік.

Заявы гэтага спікера цалкам можна назваць аб'ектывацыяй — жаночую прыгажосць ён успрымае як функцыю, неабходную для ўзнаўлення насельніцтва. Фактычна ён дзеліць жанчын на "прыдатных" і "непрыдатных" — а ў апошніх і дзеці будуць "такія ж". Надаваць яму па шчоках за такую тыраду маюць права 100% беларускіх жанчын. Бо Гутнік залічвае ў "непрыдатныя" каля 60% з іх: менавіта такая доля жыхароў і жыхарак Беларусі, якія жывуць з лішняй вагой.

Што ж да "непрыдатных" дзяцей, то афіцыйная статыстыка кажа, што на атлусценне ў нашай краіне пакутуе кожны чацвёрты/чацвёртая. Дзяцей і падлеткаў з лішняй вагой у Беларусі таксама дражняць. Але не па тэлевізары. Крыўдныя мянушкі, выспяткі, байкоты і іншыя формы булінгу — гэта далёка не ўсе беды, якія суправаджаюць хлопцаў і дзяўчат, што адрозніваюцца ад іншых. Важна разумець, што атлусценне — гэта не толькі медыцынская, але і сацыяльная праблема.
 

Жыццё як скрынка шакаладных цукерак

— Я б сказала, што гэта цывілізацыйная хвароба, ці хвароба змены ладу жыцця людзей, — разважае пра атлусценне доктарка-педыятр Мая Церакулава. — Эвалюцыйна мы створаныя для таго, каб хадзіць вялікую колькасць гадзін у дзень. То-бок, каб захоўваць здароўе, чалавечаму арганізму неабходная фізічная нагрузка. Сёння многія яе недаатрымліваюць, у тым ліку дзеці.

Атлусценне — гэта залішняя канцэнтрацыя тлушчавай тканікі ў арганізме чалавека. Ёсць такі паказчык — індэкс масы цела. Гэта велічыня, якая дазваляе ацаніць ступень адпаведнасці масы чалавека і яго росту і тым самым ўскосна меркаваць пра тое, з'яўляецца маса недастатковай, нармальнай ці лішняй. Каб вылічыць яе, трэба вагу чалавека падзяліць на яго рост у метрах, узведзены ў квадрат.

Нармальны індэкс масы цела ў дарослага чалавека складае ад 20 да 25 кг/м2. Да 30 — гэта яшчэ не хвароба, але адхіленні, якія патэнцыйна могуць да яе прывесці. Атлусценнем называюць сітуацыю, калі індэкс масы цела большы за 30.

Што да дзяцей, то ёсць спецыяльныя табліцы, дзякуючы якім можна даведацца стандарты ў залежнасці ад узросту і вагава-роставых паказчыкаў дзіцяці. У нейкі момант дзеці растуць хутка, у нейкі — павольна. Адпаведнасць вагі і росту павінная быць гарманічнай. Калі вага вышэй за норму па ўзросце дзіцяці, глядзяць на рост. Яго рост можа быць таксама вышэйшы за норму па ўзросце, і тады гэта проста буйное дзіця.

Педыятры штогод запаўняюць гэтыя антрапаметрычныя дадзеныя, калі вымяраюць вагу і рост дзіцяці перад пачаткам навучальнага года. Дзякуючы гэтаму можна хутка заўважыць, калі раптам нешта ідзе не так.

— Самая распаўсюджаная прычына атлусцення звязаная з ладам жыцця і пераяданнем. Яно праяўляецца паступова, — працягвае Мая Церакулава. — Калі вага дзіцяці значна павялічылася за год, варта шукаць нейкія арганічныя прычыны.

Многія людзі любяць звязваць лішнюю вагу з эндакрыналагічнымі праблемамі. Маўляў, уся рэч у іх. Насамрэч гэта даволі рэдкая з'ява.

Напрыклад, гіпатэрыёз, або дэфіцыт гармонаў шчытападобнай залозы, можа выклікаць атлусценне па кушынгоідным тыпе. Пры такім тыпе захворвання чалавек набывае круглы твар, жывот робіцца вельмі вялікім, пры гэтым канцавіны худыя. Такое непрапарцыйнае атлусценне. Гэты тып атлусцення часцей сустракаецца ў дарослых, і рашэннем такіх праблем сапраўды займаецца эндакрынолаг.

Людзі баяцца прызнацца сабе, што яны пераядаюць. Але ў гэтым няма нічога страшнага. Трэба проста заняцца вырашэннем праблемы. Многія ходзяць у дарагія спартыўныя залы і пераплачваюць, але часцей за ўсё хапае звычайнага доктара ЛФК, які дакладна падбярэ вам практыкаванні.

Лячыць атлусценне не так і проста. Каб дапамагчы чалавеку змяніць лад жыцця, патрэбныя не толькі дактары, але і псіхолагі.

Важны момант: дактары павінныя быць вельмі асцярожныя падчас зносін з дзіцем, у якога ёсць атлусценне. Нельга секчы з пляча, трэба проста акуратна тлумачыць, чаму важна весці здаровы лад жыцця.

За мяжой атлусценне нярэдка лечаць хірургічным метадам, у тым ліку ў дзяцей. Часам гэта лепш, чым альтэрнатыва развіцця захворвання і пабочных эфектаў.
 

Буліць — значыць любіць?

Каб разабрацца, з якімі праблемамі сутыкаецца беларускае дзіця з атлусценнем і што з гэтым рабіць, ідзём да дзіцячага і сямейнага псіхолага Святланы Карнеевай (імя змененае з меркаванняў бяспекі).

— Многія бацькі самі ж стыгматызуюць гэтае пытанне. У выніку бедныя дзеці наогул нідзе не атрымліваюць падтрымкі, — кажа наша суразмоўніца. — У ідэале мы ўсе любім сваіх дзяцей і хочам для іх лепшага. Але часам, калі дзіця не адпавядае чаканням, не ўсе таты і мамы могуць з сабой справіцца. Атрымліваецца, што тыя бацькі, якія больш-менш спраўляюцца, могуць быць апорай свайму дзіцяці, іншыя — пазбаўляюць яе.

Калі гаворка ідзе пра здароўе, калі бацькі не могуць ніяк паўплываць на сітуацыю, то ім трэба спыніцца і сказаць сабе: так, вось гэта адбываецца, гэта наша дзіця і мы не можам гэта кантраляваць. Паколькі я не магу паўплываць на гэта, мне давядзецца прымаць дзіця такім, якім яно ёсць. Тое, што я яго буду крытыкаваць або гнабіць, толькі пагоршыць яго самаацэнку. Вядома, бацькам трэба працаваць. Можа, ён будзе чытаць сабе раніцай заспакаяльныя мантры альбо пойдзе да псіхолага. Працаваць з прыняццем вельмі складана.

Калі бацькі настроеныя дапамагаць дзіцяці, яны могуць натхніць яго на перамены. Трэба заразіць дзіця ідэяй, што яно можа ачуняць і выглядаць добра. Можна займацца дома, можна наведваць нейкую секцыю. Добра рабіць нешта разам.

— Як грамадства ставіцца да людзей, якія нейкім чынам адрозніваюцца ад іншых па вазе, росту, колеры скуры і гэтак далей?

— Жывучы цяпер у Еўропе, я заўважаю, што тут зусім розныя дзеці ходзяць разам, сябруюць і нічога ім не перашкаджае. Такой вострай праблемы, як у Беларусі, калі адрозныя ад іншых дзеці трапляюць у самую сапраўдную ізаляцыю, я тут не бачу. А ў нас дзеці часцей за ўсё саромеюцца свайго цела і сыходзяць у сябе. На жаль, гэта праўда і вялікая праблема.    

У такой сітуацыі дзіця знаходзіцца ў стрэсе, і ў яго спрацоўвае ахоўная функцыя арганізма, ад чаго яно можа пачаць есці яшчэ больш. Прыём ежы — гэта наогул досыць важная, першарадная частка нашага жыцця. Мы нараджаемся і адразу атрымліваем малако ад маці. Таму і далей мы звязваем працэс харчавання не толькі з насычэннем, але і з задавальненнем, заспакаеннем і бяспекай.

У дзіцяці могуць быць парушаныя харчовыя паводзіны. Гэта можа быць звязана і са здароўем, але і ў тым ліку з тым, што яно адчувае стрэс, а таксама калі ў сям'і прынята ўсё заядаць.

— Як змагацца з булінгам?

— Бацькі павінныя разумець, што дзіця будзе сутыкацца з рознымі рэакцыямі навакольных. І тут таксама важна быць вельмі моцнымі і ўстойлівымі.

Дзеці вельмі ўразлівыя, асабліва меншыя. Калі дзіця чымсьці адрозніваецца ад іншых, то гэта працуе як стрэльба, якая калі-небудзь, але стрэліць.

СААЗ хоча ўнесці прэпараты супраць атлусцення ў "спіс асноўных лекаў"
Мы павінныя быць да гэтага гатовыя — кантраляваць сітуацыю і быць у кантакце з настаўнікамі, па магчымасці — быць у бацькоўскім камітэце, падтрымліваць зносіны. Гэта трэба рабіць, каб, калі раптам дзіця падасць нейкі сігнал пра тое, што яго не прымаюць, мы змаглі знайсці яму апору ў вонкавым свеце.

Настаўнікі могуць дапамагаць, але падтрымка бацькоў вельмі важная. Пакуль дзіця не можа абараніць сябе само, гэтую функцыю выконваюць дарослыя.

— Дапусцім, дзіця ўсё зразумела. А як быць з навакольнымі дзецьмі, якія працягваюць здзекавацца?

— У выпадку, калі гэта адбываецца гвалтоўна, раскажыце, што яно заўсёды можа паклікаць настаўніка ці іншага чалавека на дапамогу. Дзіця мусіць зразумець, што маўчаць нельга.

Калі мы гаворым пра абзыванні і да таго падобнае, праз што дзіця прыходзіць дадому сумнае і замкнёнае, растлумачце, што вельмі б хацелі дапамагчы, але не можаце паўплываць на ўсіх дзяцей. Спытайце, што трэба зрабіць, каб яно адчувала сябе камфортна. Паразважайце. Нагадайце, што чалавек — гэта не толькі яго выгляд, але яшчэ куча нейкіх талентаў, кампетэнцый, асабістых якасцяў.

Можна выглядаць па-рознаму, але многае ўмець, як, напрыклад, гэты чароўны поўны хлопчык, які так цудоўна спявае джаз. Развіваючы таленты свайго дзіцяці, мы дапамагаем яму справіцца з цяжкім уяўленнем пра сябе.  

Ваша дзіця нарадзілася, і ў яго ёсць месца ў гэтым свеце. Яно мае на яго поўнае права, як і ўсе астатнія, і ніхто не мае права яго ў чымсьці абмяжоўваць.
 

Не дыетай адной

У барацьбе з атлусценнем у дзяцей дыеты, якіх прытрымліваюцца дарослыя, не падыходзяць. Акцэнт трэба рабіць на здаровым харчаванні. Але цалкам прыбраць, да прыкладу, прысмакі немагчыма, бо дзяцей немагчыма ўявіць без цукерак. Цалкам пазбаўленыя шкоднай ежы — фастфуду, салодкай газіроўкі, чыпсаў — дзеці будуць адчуваць моцны стрэс.