Мінздароўя збіраецца закупіць незарэгістраваныя лекі для людзей з ВІЧ

Мінздароўя Беларусі перазапусціла закупку лекаў для ВІЧ-пазітыўных людзей на новых умовах. 10 красавіка 2019 года на біржы размешчана запрашэнне да ўдзелу ў электронным аўкцыёне 19/07-5 "Супрацьвірусныя лекавыя сродкі для сістэмнага прымянення (зарэгістраваныя/незарэгістраваныя)". Папярэдні тэндэр на лекі для людзей з ВІЧ, створаны 4 студзеня, меў на ўвазе, што закупляцца могуць выключна зарэгістраваныя лекавыя сродкі. Аднак ён не адбыўся.

Змяненне ўмоваў тэндэра павінна прывесці да істотнай эканоміі. Арыентыровачны кошт закупкі пасля допуску да яе незарэгістраваных лекаў скарацўася з 8 577 725,02 рубля (адмененая закупка) да 3 695 687,82 рубля (новы электронны аўкцыён). Закупка фінансуецца адначасова з дзяржбюджэта і за кошт міжнароднай тэхнічнай дапамогі.

"Незразумела што і незразумела за якія грошы"

Крыніца Еўрарадыё, знаёмая з сітуацыяй, паведамляе, што мэтай змены умоваў электроннага аўкцыёна якраз і была эканомія бюджэтных сродкаў: "Чакаецца, што на гэтую закупку яны [Міністэрства аховы здароўя. — Еўрарадыё] запросяць індусаў — канкрэтных вытворцаў — якія могуць даць цэны [на незарэгістраваныя ў Беларусі прэпараты. — Еўрарадыё] ніжэйшыя за тыя, якія прапануюць вытворцы, зарэгістраваныя ў Беларусі".

"Агульнасусветная практыка складаецца ў тым, што вытворца, прыходзячы на ​​рынак, рэгіструе прэпараты, траціць на гэта сродкі. Так пацвярджаецца бяспека і якасць гэтых прэпаратаў,  — працягвае крыніца. — А Міністэрства аховы здароўя хоча закупіць незразумела што і незразумела за якія грошы. Сярэднія цэны рынкаў сумежных краін і краін свету ў цэлым на гэтыя прэпараты вядомыя. А індусы прапануюць іх у тры разы танней".

Гаворка ідзе пра зідавудзін, ламівудзін, абакавір і іншыя лекавыя сродкі, якія выкарыстоўваюцца ў супрацьвіруснай тэрапіі. У Беларусі ёсць некалькі кампаній, як дзяржаўных, так і прыватных, якія правялі працэдуры рэгістрацыі гэтых прэпаратаў. Напрыклад, калі казаць пра ламівудзін, дык такіх кампаній чатыры: беларускія ЗАТ "Фармтэх", дзяржпрадпрыемства "АКАДЭМФАРМ", ТАА "Белалек" і брытанская GlaxoSmithKline Export Ltd. Тры з чатырох гэтых кампаній, па звестках Еўрарадыё, рыхтуюць скаргі на дзеянні чыноўнікаў з Міністэрства аховы здароўя.

Мінздароўя папярэдзіла

Перад тым, як арганізаваць закупку лекаў для ВІЧ-пазітыўных людзей на ўмовах допуску незарэгістраваных сродкаў, Міністэрства аховы здароўя праводзіла з пастаўшчыкамі дадатковыя перамовы. 26 сакавіка першы намеснік міністра Дзмітрый Піневіч сустракаўся з пералічанымі вышэй беларускімі пастаўшчыкамі лекавых сродкаў. Таксама на сустрэчы прысутнічалі супрацоўнікі беларуска-індыйскага завода медпрэпаратаў "Навалок", чыноўнікі, лекары-інфекцыяністы, прадстаўнікі грамадскага аб'яднання "Людзі ПЛЮС" і ААН.

Пазіцыя чыноўнікаў складалася ў тым, што беларускія пастаўшчыкі павінны знізіць цэны да ўзроўню 2018 года. Міністэрства аховы здароўя папярэдзіла, што калі яны не зробяць гэтага, дык працэдура закупкі будзе адмененая, пасля чаго тэндар будзе размешчаны зноў на ўмовах допуска незарэгістраваных лекавых сродкаў. Адзін з удзельнікаў сустрэчы, ТАА "Навалок", пацвердзіў магчымасць пастаўкі незарэгістраваных лекавых сродкаў на ўмовах Мінздароўя.

Чыноўнікі не ў першы раз закупляюць для лячэння ВІЧ-пазітыўных людзей лекавыя сродкі, якія не маюць у Беларусі дзяржаўнай рэгістрацыі. Дзеля справядлівасці, у гэтым годзе да іх патэнцыйных пастаўшчыкоў прад'яўляюцца сур'ёзныя патрабаванні:

Крыніца ў структуры Мінздароўя распавяла Еўрарадыё, што ведамства мае намер рабыць антырэтравірусныя прэпараты індыйскай кампаніі Lok-Beta Pharmaceuticals. Іх закуплялі і ў 2018 годзе. Lok-Beta ўжо лакалізавала сваю вытворчасць у Беларусі — гаворка якраз пра завод "Навалок" у Скідзелі. 

Прэпараты, пра якія ідзе гаворка, пададзеныя на рэгістрацыю ў Беларусі. Завяршыць яе да закупкі не паспеюць, але наша крыніца не бачыць у гэтым праблемы — маўляў, лекавыя сродкі якасныя і зарэкамендавалі сябе добра.

Тым не менш, пастаўшчыкі зарэгістраваных прэпаратаў лічаць, што такая арганізацыя дзяржзакупкі, па-першае, незаконная, а па-другое, пагражае здароўю і парушае правы людзей з ВІЧ.

Як гэта выглядае з гледзішча закона?

Згодна з артыкулам 8 закона Рэспублікі Беларусь "Аб лекавых сродках", лекавыя сродкі могуць вырабляцца, рэалізоўвацца і прымяняцца на тэрыторыі Беларусі пасля дзяржаўнай рэгістрацыі (пацвярджэння дзяржаўнай рэгістрацыі). Частка 2 артыкула 19 таго ж закона забараняе рэалізацыю лекавых сродкаў, не ўключаных у Дзяржаўны рэестр лекавых сродкаў Рэспублікі Беларусь.

Праўда, ёсць выключэнні. Напрыклад, незарэгістраванымі прэпаратамі можна лячыць "абмежаваныя кантынгенты пацыентаў з паталогіямі, што рэдка сустракаюцца": звычайна такіх лекаў трэба мала, таму вытворцы не бачаць сэнсу марнавацца на іх рэгістрацыю.

Таксама прэпараты без дзяржрэгістрацыі могуць вырабляцца, рэалізоўвацца і прымяняцца на тэрыторыі Беларусі для ліквідацыі наступстваў надзвычайных сітуацый прыроднага і тэхнагеннага характару, эпідэмічных захворванняў. Менавіта надзвычайнай сітуацыяй з пастаўкамі расійскай вакцыны АКДС Міністэрства аховы здароўя тлумачыла закупку незарэгістраванай карэйскай вакцыны "Эупента", пасля прышчэпкі якой ад анафілактіческій шоку памёр двухмесячны хлопчык ў Ганцавіцкім раёне.

Нарэшце, закон не супраць незарэгістраваных прэпаратаў, што ўвозяцца ў якасці замежнай бязвыплатнай дапамогі.

Зноў надзвычайная сітуацыя?

Чым Міністэрства аховы здароўя патлумачыць неабходнасць закупіць незарэгістраваны прэпарат на гэты раз? Ёсць некалькі варыянтаў.

Варыянт з дабрачыннай замежнай дапамогай адпадае адразу — закупка, хай і часткова, але ажыццяўляецца за кошт сродкаў бюджэту.

Верагоднасць, што ў чыноўнікаў атрымаецца абгрунтаваць, што ВІЧ-пазітыўныя людзі належаць да абмежаванага кантынгенту пацыентаў з паталогіяй, якая рэдка сустракаецца, таксама невялікая. Беларускае заканадаўства не змяшчае ні крытэрыяў, па якіх захворванне можа быць аднесена да рэдкіх, ні пераліку такіх захворванняў. Але ў суседняй Расіі, напрыклад, захворванне лічыцца рэдкім, калі сустракаецца не больш як у 10 выпадках на 100 тысяч чалавек. А ў Беларусі па стане на пачатак года гэты паказчык па ВІЧ складаў каля 200 на 100 тысяч чалавек.

Больш за тое: той жа ламівудзін, які з'яўляецца адным з прадметаў закупкі, ўваходзіць у лік "асноўных лекавых сродкаў", якія задавальняюць жыццёва важныя патрэбы насельніцтва Беларусі і выкарыстоўваюцца для ільготнага (у тым ліку і бясплатнага) забеспячэння лекавымі сродкамі пры аказанні медыцынскай дапамогі ў амбулаторных умовах . А асноўнымі лекавымі сродкамі лечаць распаўсюджаныя захворванні.

Застаецца надзвычайная сітуацыя. Трэба сказаць, з пастаўкамі ў Беларусь лекаў для ВІЧ-пазітыўных людзей у гэтым годзе сапраўды не ўсё было гладка. Толькі 19 сакавіка Савет міністраў ухваліў праекты фінансавай падтрымкі з боку Глабальнага фонду па барацьбе са СНІДам, туберкулёзам і малярыяй, у лік якіх уваходзіць і грант на стрымліванне эпідэміі ВІЧ. На пунктах прафілактыкі для спажыўцоў ін'екцыйных наркотыкаў адчуваўся недахоп шпрыцаў, прэзерватываў і экспрэс-тэстаў на ВІЧ.

Зрэшты, па словах старшыні БГА "Пазітыўны рух" Ірыны Статкевіч, прадстаўнікі Мінздароўя запэўнілі, што сітуацыя з пастаўкамі АРВ-тэрапіі ў Беларусі стабільная, а запасаў павінна хапіць да чэрвеня 2019 года. Гэта пацвярджаюць тэрміны пастаўкі, указаныя ў большасці лотаў электроннага аўкцыёну: партыямі згодна з графікам з II квартала 2019 года па IV квартал 2019 года.

Выкарыстанне незарэгістраваных лекавых сродкаў можа абярнуцца павелічэннем колькасці пабочных рэакцый у тых, хто прымае супрацьвірусную тэрапію. Нядаўна часопіс "Імёны" апублікаваў тэкст, у якім ВІЧ-пазітыўныя людзі распавядаюць аб перанесеных "пабочках".

"У Беларусі ўсё яшчэ ганарацца наяўнасцю тэрапіі і яе даступнасцю. Ніхто не памірае ад СНІДу, а якія ў людзей «пабочкі» — не важна", — кажа адзін з герояў гэтага тэксту.

Больш цікавых падзей за 16 красавіка  ў праграме "Еўразум"