Няма выбару — паднялася і ідзі далей: вялікае інтэрв’ю Ціханоўскай для Еўрарадыё | Навіны Беларусі

Акурат тады, калі чытачы Еўрарадыё падводзяць вынікі года, тое самае зрабіла Святлана Ціханоўская. Параўнайце свае вынікі — і вынікі лідаркі дэмсілаў.

А калі ў вас ёсць час паміж падвядзеннем вынікаў і падрыхтоўкай падарункаў — глядзіце поўнае інтэрв’ю на нашым Ютуб-канале.

Стома

— Вядома, стомленасць ёсць, і кожны дзень ёсць думкі пра тое, ці не кінуць усё, — прызнаецца Ціханоўская. — Але цяпер не час займацца асабістымі праблемамі. Ты кожны дзень павінны думаць, што зрабіць, каб наблізіць вызваленне нашых людзей. Тут не да адпачынку. Ну, стомленая і стомленая. Няма выбару — паднялася і ідзі далей.

Няма выбару — паднялася і ідзі далей: вялікае інтэрв’ю Ціханоўскай для Еўрарадыё

Святлана Ціханоўская / Еўрарадыё

Скандалы, канешне, не дадаюць моцы. Але я стараюся не ўнікаць ва ўсе скандалы, гэта ваш (журналісцкі — Еўрарадыё) прыярытэт. Бо калі ўнікаць ува ўсе скандалы, хто ж працаваць будзе?

Зміцер Лукашук не паверыў Святлане Ціханоўскай у тым, што толькі высокая мэта прымушае яе кожны дзень рухацца далей, і спытаў — мабыць, ёсць нешта вельмі асабістае, што дае моцы?

— Боль і людзі. Кожны канкрэтны чалавек у турме. Боль, які адчуваеш за кожнага чалавека ў турме. Гэта боль, які ператвараецца ў тваю дзейнасць. А таксама мяне натхняюць маленькія перамогі беларускіх супольнасцяў.

Вынікі года

Структуры, якія збудавалі беларускія дэмсілы, не разваліліся, нягледзячы на спробы прапаганды — і гэта добры вынік. Ціханоўская заўважае і крыўду з боку беларусаў, ёсць непаразуменне — але і з гэтым беларусы спраўляюцца дзеля агульнай мэты.

— Але ўсе дасягненні перакрэсліваюцца тым, што нашыя родныя — у турмах, а мы — не дома.

Лідарка беларускіх дэмсіл прызнае, што ўсе перамогі гэтага года адбываліся не ўнутры Беларусі, а на міжнароднай арэне.

— Тут можна шмат чаго зрабіць, беларусы, якія выехалі, могуць зрабіць нашмат больш за тых, хто застаўся.

Тое, што мы фармалізуем адносіны з краінамі — гэта вялікае дасягненне. Палітыкі прыходзяць і сыходзяць, але калі ты ўжо фармалізаваў адносіны, гэта значыць, што хто б потым не прыйшоў, гэтая платформа застанецца, і Беларусь будуць у гэтай краіне абмяркоўваць.

Святлана Ціханоўская / Еўрарадыё

Сярод перамогаў гэтага году — паляпшэнне адносінаў з Украінай.

— Сёлета прайшла вялікая канферэнцыя з палком Каліноўскага, а на канферэнцыі 9 жніўня мы вырашылі свой геапалітычны лёс: наша будучыня — ў Еўропе.

А можа беларусам у Беларусі не патрэбны еўрапейскі шлях?

Зміцер Лукашук пытаецца ў Ціханоўскай — ці не зашмат бярэ на сябе Офіс, абіраючы еўрапейскі шлях для Беларусі? Ніхто не праводзіў рэферэндум — адкуль нам ведаць, куды насамрэч хочуць беларусы?

— А ці не зашмат бярэ на сябе нелегітымная ўлада, калі зрабіла з нашай краіны суагрэсара? — перапытвае Ціханоўская. — Мы выбіраем свабодную, дэмакратычную краіну. Я ўпэўненая, што шмат беларусаў за еўрапейскі шлях, за Еўропу, хоць не ўсе могуць аб гэтым сказаць.

Казаць пра далучэнне да NATO рана, бо гэта не геапалітычны, а ваенны выбар.

Беларуская мова

Чым для Ціханоўскай з’яўляецца беларуская мова? Перайсці на беларускую параілі “шэрыя кардыналы”?

— Параіць можна што заўгодна, але калі не можаш і не хочаш — не будзеш рабіць. У мяне павялічылася беларускамоўнае атачэнне. Але больш за ўсё паўплывала тое, што знік сорам, які быў у дзяцінстве, калі табе казалі, што беларуская мова — вясковая.

І прыйшло разуменне, што такое мова для нацыі. Гэта аснова, гэта падмурак. Без мовы мы можам забыць аб нацыянальнай ідэнтычнасці. І прыйшоў гонар за тое, што мова ў нас ёсць.

Ціханоўская кажа, што яе дачка паміж кніжкай на рускай і беларускай мовах абярэ беларускую.

Калі б у Ціханоўскай быў бюджэт, на што б пайшлі грошы?

На адукацыю і культуру, ці на сілавы сцэнар звяржэння рэжыму Лукашэнкі? Пра гэта пытаюцца чытачы Еўрарадыё. А Зміцер Лукашук дадае пытанне ад сябе: ці ёсць у Святланы “чароўная тумбачка”, дзе ляжаць грошы ад донараў?

— Не выдаецца дапамога аднаму чалавеку ці адной арганізацыі. Мы як Офіс можа і апошнія ў чарзе на дапамогу. Калі мы тлумачым партнёрам неабходнасць дапамагаць беларусам, мы кажам пра медыя, культуру, адукацыю. А палітычнай структуры даволі цяжка атрымаць дапамогу.

А пытанне пра “тое ці тое” стварае фальшывую дылему. Важна ўсё. Важна падтрымліваць нацыянальную ідэнтычнасць, бо без яе не будзе Беларусі. Без культуры, без моцнай нацыі ў выніку гвалтоўнай змены ўлады на змену Лукашэнку прыйдзе такі ж узурпатар, які будзе катаваць людзей.

І калі выдзяляюцца грошы на культурныя праекты, ты не можаш накіраваць гэтыя грошы на нашых добраахвотнікаў.

Расчараванне і натхненне года

Ціханоўская кажа, што расчараванні ў людзях таксама яе напаткалі, але імёны называць адмаўляецца. Але ж унутры яе каманды расчараванняў не было.

А вось імёны тых, хто Ціханоўскую натхняе, лідарка дэмсілаў называе ахвотна:

— Мяне натхняюць шмат людзей. Перш за ўсё людзі, што працуюць з палітзняволенымі і іх сем’ямі. І тыя, хто займаецца культурнымі праектамі. І тое, што ўпершыню будуць выдзеленыя сродкі менавіта на культуру — вялікае дасягненне. Для нашых партнёраў таксама стала зразумела, што без культуры не будзе нацыі.

А таксама нашыя нябачныя героі ўнутры Беларусі. Яны тут, яны працуюць — пад вельмі вялікімі рэпрэсіямі. Гэтых герояў не бачна, але яны ёсць.

А таксама героі з сістэмы, якія даюць нам інфармацыю.

На што гатовая Ціханоўская дзеля палітвязняў?

— Якія прапановы? — пытаецца Святлана. — Я гатовая працаваць з ранку да позняга вечара, каб прыцягнуць увагу да праблемы. Ключы ад турмаў не ў нас — яны ў рэжыму.

А калі б да Ціханоўскай прыйшлі “кур’еры” ад рэжыму і прапанавалі дыялог у абмен на саступкі?

— А якія ўмовы? А колькі чалавек адпусцяць? Калі гэта перамовы аб будучыні Беларусі — яны могуць быць. А “заткніцеся, а мы тут зробім пацяпленне” — гэта не перамовы.