Без смецця: хто ў свеце навучыўся жыць без адходаў
Штогод чалавецтва вырабляе больш за 2 мільярды тон смецця. Гэта ў сярэднім 200 кілаграмаў на чалавека. У краінах актыўнага спажывання гэтая лічба дасягае 2 тоны ў год на чалавека. Гэта значыць кожны прадстаўнік "сярэдняга класа" вырабляе штогод маленькі грузавік смецця. Адходы гніюць на звалках, забруджваюць акіяны і руйнуюць экасістэмы.
Грамадскае аналізуе найбольш паспяховыя сусветныя прыклады разумнага абыходжання з адходамі.
ШВЕЦЫЯ: СМЕЦЦЕ СТАНОВІЦЦА ЭНЕРГІЯЙ
Швецыя з'яўляецца адным з сусветных лідэраў, якія выкарыстоўваюць тэхналогію "энергія-з-смецця" (waste-to-energy). Каля 2500000 тон смецця штогод спальваецца для выпрацоўкі электрычнасці і цяпла.
У краіне - дзясяткі смеццеперапрацоўчых заводаў і "смеццевых" электрастанцый. Яны забяспечваюць энергіяй каля мільёна сем'яў — шмат для дзесяцімільённай краіны. Такі горад як Мальме 60% сваёй энергіі бярэ з адходаў.
99% смецця ў краіне выкарыстоўваецца або як паліва для электрастанцый, або як сыравіна для вытворчасці.
Швецыя настолькі паспяховая ў перапрацоўцы ўласнага смецця, што ёй яго не хапае. Таму яна пачала яго завозіць з-за мяжы. Краіна імпартуе смецце з Нарвегіі, Вялікабрытаніі, Германіі і іншых краін.
Пры гэтым шведы зусім не "купляюць" гэты хлам: наадварот, іншыя краіны даплочваюць ім за выкарыстанне сваіх адходаў.
АЎСТРЫЯ: расшчапленне пластыка
У Вене, сталіцы Аўстрыі, смеццявы завод стаў цеплаэлектрастанцый — і адначасова мастацкім аб'ектам.
У 1989 годзе новы будынак завода Шпітэляў ў Вене даручылі пабудаваць Фрыдэнсрайху Хундэртвасэру — аднаму з геніяльных архітэктараў ХХ стагоддзя.
Атрымаўся сапраўды шэдэўр: будынак з каляровымі жоўтымі плямамі, няроўнымі лініямі, "жывой" мастацкай энергіяй.
На ім сёння ў цеплавую энергію ператвараецца 265 000 тон смецця ў год, што дазваляе ацяпляць цэлыя раёны Вены.
Але аўстрыйцы навучыліся і іншаму мастацтву: ператварэнне адходаў у рэсурс. Яны нядрэнна адчуваюць сябе ў канцэпцыі "цыркулярнай эканомікі" — калі смецце становіцца сыравінай для вытворчасці новых рэчаў.
Сёння, напрыклад, яны актыўна ўжываюць біятэхналогіі, што дазваляе расшчапляць пластык. Для гэтага выкарыстоўваецца адмысловы грыбковых фермент, які здольны расшчапляць палімеры на простыя монамерныя элементы. Так забяспечваецца "кругазварот пластыка": сыход ад аднаго прадукту выкарыстоўваецца для стварэння іншага.
З дапамогай гэтага фермента можна расшчапляць, напрыклад, пластыкавыя бутэлькі. Або поліэстэр, які сёння масава выкарыстоўваецца ў тэкстылі.
ВЯЛІКАБРЫТАНІЯ: ЭНЕРГІЯ З АБ'ЕДКАЎ
Вялікабрытанія з'яўляецца адным з сусветных лідэраў у іншай тэхналогіі: пераўтварэнні харчовых адходаў у энергію.
Для гэтага ўжываецца так званае "анаэробнае расшчапленне". Папросту кажучы — выкарыстанне бактэрый для перапрацоўкі харчовых адходаў і атрымання біягазу і біяўгнаенняў.
На спецыяльным заводзе перакрываецца доступ кіслароду, у выніку чаго размнажаюцца бактэрыі, расшчапляюць рэшткі ежы.
Паводле ацэнак брытанскага ўрада, у сярэднім падобны завод можа вырабляць энергіі ў памеры 200 кВт-гадзіну з адной тоны смецця.
У Брытаніі гэтую тэхналогію ўжываюць некалькі сотняў заводаў. Яны здольныя забяспечваць энергіяй больш за паўмільёна дамоў.
СІНГАПУР: НЯМА ЗЯМЛІ — НЯМА СМЕЦЦЯ
Сінгапур з'яўляецца адным з прыкладаў краін, якія ператварылі свае праблемы ў перавагі. Маленькая краіна з недахопам зямлі проста не магла сабе дазволіць вялікіх звалак.
Таму яна пачала будаваць энергаблокі на смецці. Сёння яны спальваюць больш за 8000 тон смецця ў дзень, што дазваляе паменшыць яго аб'ёмы на 90%. Тое, што не спальваецца (напрыклад, металы) — прадаецца.
Дзякуючы "смеццевай энергіі" Сінгапур вырабляе 2500 МВт-гадзін электрычнасці ў дзень.
ПАЎДНЁВАЯ КАРЭЯ: ПАДЗЕМНЫЯ МАШЫНЫ
Іншая азіяцкая краіна, Паўднёвая Карэя, пайшла яшчэ далей. Горад Сонгдо (60 км ад Сеула) — адзін з самых яркіх прыкладаў "смарт-горада" — ці нават "горада будучыні". Створаны фактычна "з нуля", каля найбуйнейшага ў краіне аэрапорта, горад ўводзіць нябачаныя раней новыя тэхналогіі.
Адна з іх тычыцца смецця. Замест смеццяўборачных машын, за адходы адпавядае падземная сістэма. Спецыяльная пнеўматычная каналізацыя забірае смецце непасрэдна з кватэр. Праз падземныя трубы яно транспартуецца да сартавальных механізмаў. У будучыні яно будзе пастаўляцца на завод, які будзе вырабляць з гэтага смецця газ.
ІНДЫЯ: ДАРОГІ З ПЛАСТЫКА
Індыя вядомая сваёй складанай сітуацыяй з адходамі, асабліва пластыкам. Амаль палова смецця проста не збіраецца. Яшчэ менш сартуецца і перапрацоўваецца.
Магчыма, менавіта таму ў краіне нараджаюцца нечаканыя ідэі. Індыйскі прафесар хіміі вынайшаў новы спосаб выкарыстання пластыка.
Поліэтыленавыя пакеты, абгорткі шакаладак, упакоўкі ад печыва - усё гэта цяпер выкарыстоўваецца для ... будаўніцтва дарог.
Пластык становіцца частковай заменай бітуму - вуглевадароду, які выкарыстоўваецца для вытворчасці асфальту. Па індыйскай тэхналогіі, з пластыкавых адходаў у канструкцыі дарогі можна замяніць каля 15% бітуму.
Гэта мела свае вынікі: ужо пабудаваныя тысячы кіламетраў дарог, а пластык паступова становіцца таварам. Урад яго купляе ў грамадзян для будаўніцтва дарог, што можа дапамагчы вырашыць праблему смецця.
БЕЛЬГІЯ: КАЛЬКУЛЯТАР ЗАБРУДЖВАННЯ
Яшчэ адна цікавая інавацыя нарадзілася ў Бельгіі.
Краіна ўтылізуе 75% свайго смецця. Бельгійцы ператвараюць яго ў энергію, ўгнаенні або сыравіну для вытворчасці.
Але адмысловым бельгійская інавацыя называецца Ecolizer. Яна дазваляе ацэньваць вытворчыя або спажывецкія ідэі ў самым пачатку. Вы можаце вызначыць, колькі адходаў яны могуць выдаць, ці будуць яны забруджваць атмасферу ці глебу, колькі рэсурсаў сыдзе на транспарціроўку, энергетычнае забеспячэнне, ўтылізацыю смецця.
Напрыклад, купляючы сабе электрапліту вы можаце палічыць яе ўплыў на экалогію — і параўнаць з іншымі таварамі.
СМЕЦЦЕ ЯК РЭСУРС
Усе гэтыя гісторыі сведчаць аб тым, наколькі ўважліва вядучыя краіны свету ставяцца да смецця. І наколькі важна сёння забяспечваць цыркуляцыю адходаў: не выкідваць адходы далей з вачэй, а перапрацоўваць іх і зноў выкарыстоўваць.
Гэта важна і з пункту гледжання эканомікі, з пункту гледжання экалогіі, і з пункту гледжання элементарнай гігіены.
