"Дакладна выклічуць паніку сярод бізнесу": эксперты пра барацьбу з пасярэднікамі

Лукашэнка зноў запатрабаваў разабрацца з гандлёвымі пасярэднікамі. Нібыта праз іх у краіне занадта высокія цэны. Такія размовы працягваюцца ўжо амаль два дзесяцігоддзі. З пасярэдніцтвам у Беларусі спрабавалі змагацца нават з дапамогай спецыяльных указаў, але нічога так і не выйшла.

Еўрарадыё разабралася, чаму без гандлёвых пасярэднікаў працаваць немагчыма, а заявы Лукашэнкі пра іх гучаць як папулісцкія.

Карупцыя ці безадказнасць?

— Я падняла неяк архіў "Экономической газеты". У 2000 годзе ў іх быў артыкул пра тое, што з усімі пасярэднікамі вядзецца барацьба. Але ёсць розныя пасярэднікі. Усё залежыць ад тых здзелак і ад тых мэт, якія яны пераследуюць, — кажа дырэктарка аўдытарскай кампаніі "БелАўдытАльянс" Алена Жугер.

Тэарэтычна пасярэднікі сапраўды могуць выкарыстоўвацца для несумленных схем. На гэтым настойвае старшыня Камітэта дзяржаўнага кантролю Васіль Герасімаў:

— Толькі летась мы распачалі каля ста крымінальных спраў, якія датычыліся пасярэдніцтва ў розных галінах. Выпадкі бываюць казусные. Напрыклад, пасярэднік купляў тавары ў рознічнай сетцы Брэста, перапрадаваў — і яны ішлі на бюджэтную будоўлю з 230-працэнтнай надбаўкай, — заяўляе ён у праграме "Размова ў прэзідэнта" 1 сакавіка.

У гэтым выпадку і праўда можна гаварыць пра злачынства. Але не чыста эканамічнае, а карупцыйнае. Бо калі пакупнік і прадавец і праўда падзялілі надбаўку паміж сабой, рэч не толькі ў пасярэдніку. Зрэшты, не выключана, што гаворка ідзе пра банальную безадказнасць. Каб вырашаць падобныя пытанні, у Беларусі ўжо ёсць закон аб закупках, ды і Крымінальна-працэсуальны кодэкс і Крымінальны кодэкс прынятыя не проста так.

А без пасярэднікаў эканоміка застацца проста не можа 

— Пасярэднікі працуюць ва ўсім свеце. Калі б вытворца заўсёды мог напрамую прадаваць, іх не было б. Ні гандлёвых, ні лагістычных сетак. Тым больш ніхто ж не перашкаджае нашым дзяржпрадпрыемствам купляць наўпрост, у тым ліку ў замежных вытворцаў. На гэта ёсць аб'ектыўныя прычыны, — кажа сябра праўлення, эксперт Асацыяцыі падаткаплацельшчыкаў, дарадца адвакацкага бюро "Гарэцкі і партнёры" Наталля Зварано.

Нават пры правядзенні тэндараў на дзяржзакупках не абысціся без пасярэднікаў.

— Калі наша дзяржпрадпрыемства праводзіць закупку, яно чакае, што да яго прыйдуць. Але для замежных вытворцаў наш рынак занадта маленькі і малацікавы. Таму ў дзяржзакупках з боку замежных вытворцаў у асноўным выступаюць пасярэднікі.

Гандлёвыя сеткі — таксама пасярэднікі

Прасоўванне тавару — складаны механізм. Па сутнасці, пасярэднікі робяць гэта за вытворцаў.

— Яны высвятляюць патрэбы кліентаў, як прадаць. Гандлёвыя сеткі — гэта, між іншым, таксама пасярэднікі. Немагчыма прынесці кожнаму ў кватэру, напрыклад, мікрахвалевыя печы.

Наталля Зварано расказвае, што для барацьбы з пасярэднікамі ўжо ўводзілі асобны ўказ №117 "Аб некаторых захадах па ўпарадкаванні пасярэдніцкай дзейнасці пры продажы тавараў". У выніку нічога не выйшла, але пацярпелі канкрэтныя бізнесы.

Кіраўнік праекта Open Tenders Уладзімір Кавалкін адзначае, што ў некаторых заходніх краінах буйным вытворцам медпрэпаратаў зусім забаронена заканадаўствам гандляваць без пасярэднікаў.

— Гэта вядзе да манапалізацыі рынку і павышэння цаны. Гэта значыць раздрабленне бізнесу адбываецца не таму, што пасярэднікі нажываюцца. Калі ўсё належыць адной кампаніі, цэны растуць праз тое, што яна выкарыстоўвае сваё манапольнае становішча.

Рэзкія заявы выклікаюць паніку на рынку

У нармальным рынкавым бізнесе без пасярэднікаў немагчыма працаваць і таму, што не ўсім прадпрыемствам выгадна адкрываць сваё прадстаўніцтва на знешнім рынку. Нашмат зручней працаваць з мясцовымі кампаніямі, якія ўжо ведаюць асяроддзе.

— Яшчэ адна вельмі важная функцыя пасярэднікаў — гэта, як правіла, ператварэнне буйных партый у дробнааптовыя. Прасцей кажучы, замест таго, каб пайсці ў краму па малако і хлеб [без пасярэднікаў. — Еўрарадыё], вы былі б вымушаныя самі з'ездзіць на хлебазавод і малаказавод.

Наталля Зварано падкрэслівае, што змагацца з пасярэдніцтвам эканамічна неабгрунтавана.

— Такія рэзкія рухі ў дачыненні да ўсяго механізма пасярэдніцтва — гэта ўзрушэнне для рынку, для эканамічнай структуры краіны, і яны дакладна выклічуць паніку сярод бізнесу. Яна і так узмацняецца. Пасярэднікі будуць спрабаваць мінімізаваць рызыкі. Частка з іх будзе сыходзіць. Паслугі пасярэднікаў, без якіх немагчыма працаваць, будуць каштаваць утрая даражэй. Гэта вынік, якога мы даможамся.

Каб сачыць за галоўнымі навінамі, падпішыцеся на канал Еўрарадыё ў Telegram.

Мы штодня публікуем відэа пра жыццё ў Беларусі на Youtube-канале. Падпісацца можна тут.