Навуковец тлумачыць, навошта саджаць на лецішчы лаванду і… разводзіць паўлінаў

Часам навуковец-хімік Сяргей Бесараб дае сябрам і сваякам парады пра тое, як… аздобіць лецішча!

— Я заўсёды раю сваякам і знаёмым глядзець на сваё лецішча яшчэ з эстэтычнага боку. Каб радавала не толькі тое, што там расце бульба — а каб расліны, жывёлы, сама ландшафтная арганізацыя прыносіла радасць.

Тут мы гаворым і пра водары (разам з араматычнымі раслінамі, якія іх генеруюць). І пра колеры (то-бок пра расліны, якія ад сезону да сезону мяняюць колер лісця). Усё гэта разам уздзейнічае на псіхалагічны стан чалавека, і на захадзе людзі прыйшлі да разумення важнасці менавіта камбінацыі стымулаў ўжо дзесяцігоддзі таму.

Сваёй маці спадар Сяргей параіў завесці на падворку дэкаратыўныя віды хатніх птушак. Можна фазанаў, а можна — нават хатніх паўлінаў! А што навуковец параіць для вашага лецішча? Распыталі яго пра ідэі.

Наш суразмоўнік адразу папярэджвае: да гэтага пытання ён падыходзіць з навукова-тэхнічнага пункта погляду, і гаворка пойдзе пра функцыянальны ландшафтны дызайн ці нават функцыянальную фітаэрганоміку. То-бок расліны, якія мы вырошчваем, павінны несці дадатковы функцыянал.

1. Абараняем лецішча ад авадоў лавандай

— Па-першае, будуем так званыя асяродкавыя біялагічныя бар’еры. То-бок высаджваем расліны, якія з’яўляюцца генератарамі лятучых эфірных алеяў. І гэтыя выпарэнні ствараюць прасторавую сцяну паміж вашым лецішчам і наваколлем, як нейкае сілавое поле з фільма “Марскі бой”. Такія фітабарьеры не дазволяць завітваць у госці кляшчам ці камарам, якія летам акупуюць Беларусь.

Гэтыя фітаперыметры фармуюцца з раслін, якія не толькі ўтрымліваюць лятучыя эфірныя алеі, але могуць генераваць іх. Самы просты прыклад такіх раслінаў — лаванда, садовы чабор, лімонная трава (цымбапагон). Добры эфект таксама дадуць ландыш і чаромха, але нюанс у тым, што гэтыя расліны добра працуюць толькі падчас квітнення.

2. Баронім глебу ад шкодных чарвякоў з дапамогай экзатычных гасцей

— Ёсць і глебавыя біябар’еры: тая ж чаромха, календула ці аксаміткі. Гэтыя расліны сваёй карнявой сістэмай генеруюць рэчывы, якія знішчаюць падземных шкоднікаў (гэта звязана з так званым эфектам алелапатычнасці). Калі мы аточым свой участак календулай, дык чэрві і нематоды да нас не прыйдуць.

А яшчэ з-за павелічэння колькасці хвароб і шкоднікаў Бесараб раіць саджаць культуры, нетрадыцыйныя для нашага рэгіёна. Але — яны павінны мець харчовую карысць.

— Можна паспрабаваць выкарыстоўваць амарант — гэта наш госць з Паўднёвай Амерыкі. Ён мае вельмі буйное прыгожае лісце і спажыўнае насенне, багатае на мікраэлементы. Я раіў бы яго вырошчваць абсалютна усім — ну ці прынамсі пачаць з таго, каб набыць і паспрабаваць кашу з гэтага насення. Таксама добры варыянт — насенне кіноа і чыа.

Усе гэтыя расліны могуць расці ў нашым рэгіёне. І хоць яны выглядаюць не надта дэкаратыўна, але могуць прынесці вялікую карысць у якасці харчовых прадуктаў.

— Яшчэ адзін вельмі цікавы аб’ект — канна. Ведаю, што часам у Беларусі гэтую расліну саджаюць як дэкаратыўную з-за яе кветак.  Але мала хто ведае, што гэта блізкі сваяк банана, які мае вельмі буйныя карані, багатыя на крухмал. Жыхары Паўднёвай Амерыкі запякаюць іх, як мы — бульбу. А з самога крухмалу робяць лапшу фунчоза.

І яшчэ адна цікавая акалічнасць: гэтая кветка ўтрымлівае ў карэннях моцны сліміцыд — то-бок знішчае смаўжоў і слімакоў. Калі вам на ўчастку не патрэбныя смаўжы, можаце проста садзіць канну там, дзе яны канцэнтруюцца.

Таксама расліна з’яўляецца моцным рэмедыянтам глебаў. Калі хочаце пачысціць глебу ад цяжкіх металаў, ці таксічных арганічных рэчываў, трэба, каб некалькі гадоў там расла канна. У такім выпадку, праўда, карэнне ў ежу ўжываць не атрымаецца.

Яшчэ адным цікавым фітарэмедыянтам можа быць такая пазнавальная расліна як тамарыск. Яго асаблівасць у здольнасці забіраць з глебы хларыд натрыя і акумуляваць яго (нават гіперакумуляваць) у лісці. У Беларусі існуе праблема засалення глебаў, звязана яна ў тым ліку з безкантрольным выкарыстаннем зімой пяшчана-салявых сумесей. Тамарыск тут можа дапамагчы.

З яго асаблівасцю да гіперакумуляцыі соляў звязана і яшчэ адна карысная якасць. Солі выступаюць у якасці антыпірэнаў, то бок гэта расліна не падтрымлівае распаўсюджанне агню і можа выступаць як адмысловы супрацьпажарны барьер.

Жывыя кветкі

— Людзям сталага веку рэкамендаваў бы падумаць пра “жывыя кветкі”. То-бок пра дэкаратыўныя пароды хатніх птушак. Іх важная якасць — яны самаўзнаўлюцца, іх проста карміць, проста даглядаць. Яны маюць яскравыя колеры і упрыгожваюць участак. Першыя, хто прыходзіць у галаву — дэкаратыўныя пароды курэй, хатніх фазанаў ці нават… паўлінаў. Яны дакладна дапамогуць дасягнуць прыгажосці лецішча у любы сезон.