Падаўжальнік з акна: чаму праграма развіцця электрамабіляў не спрацуе

10 тысяч электрамабіляў у Беларусі да 2025 года і 1304 электразарадныя станцыі да 2030-га — такія планы беларускага ўрада па развіцці электратранспарту. Але ўладальнікі электрамабіляў ацэньваюць гэтыя планы скептычна. Інфраструктура, якую развівае дзяржава, не падштурхоўвае памяняць бензін на ток і не зробіць жыццё больш камфортным.

Чаму праграма развіцця ў Беларусі электрамабіляў у цяперашнім выглядзе не спрацуе, як трэба яе змяніць для атрымання эфекту, у чым галоўнае расчараванне першых беларускіх тэславодаў? На гэтыя тэмы Еўрарадыё пагутарыць з Вадзімам Шутам, даўнім прыхільнікам Tesla і іншых электрамабіляў.

Еўрарадыё: Як вы думаеце, Вадзім, праз 12 гадоў электрамабілі ўсё ж стануць звычайнай справай на дарогах Беларусі?

Вадзім Шут: Я думаю, калі наша дзяржава будзе так ставіцца да зарадных станцый, то нават я адмоўлюся ад электрамабіля. Прынамсі тыя зарадныя станцыі, якія яны хочуць усталяваць, — гэта не зарадныя станцыі, а проста разеткі. Наогул, у нас да 2030 года будзе 80 сапраўды зарадных станцый, з іх толькі 25 будуць суперхуткія. Так што праграма ўрада толькі пагаршае становішча.

Еўрарадыё: Чым хуткія станцыі адрозніваюцца ад павольных? Ну, акрамя таго, што адны павольныя, а іншыя хуткія?

Вадзім Шут: Зараджаць любы электрамабіль можна ад звычайнай электрасеткі — 220, 380 вольт. Я ведаю двух чалавек: адзін з трэцяга, іншы з другога паверха выкідваюць на двор падаўжальнікі. Тыя зарадныя станцыі, якія прапануе нам дзяржава да 2021 [431 ЭЗС тыпу Mode 3. — Еўрарадыё] — гэта не зарадныя станцыі, гэта проста падаўжальнікі, разеткі. Аўтамабіль ад гэтай зараднай прылады можа зараджацца толькі з той хуткасцю, на якую разлічаная ўнутраная зарадная станцыя самога аўтамабіля. Як правіла, гэта 3,5 кВт, ёсць 5 кВт максімальная магутнасць. Самая магутная Tesla, якая выпускаецца на дадзены момант, гэта 16 кВт.

 Еўрарадыё: Што гэта значыць у кіламетрах, у гадзінах?

Вадзім Шут: Калі Tesla мае батарэю 100 кВт⋅ч, то ад зараднай станцыі тыпу Mode 3 яна будзе зараджацца 8 гадзін. А калі ўзяць Nissan Leaf, які мае батарэю 20 кВт, а ў яго бартавая зарадная стаіць 3 кВт, то трэба 7 гадзін зарадкі, каб цалкам зарадзіць. То бок вось гэтыя зарадныя станцыі, якія будуць устаноўленыя — 1224 штукі Mode 3 да 2030 года — дазволяць нам зараджаць аўтамабіль за гадзіну прыкладна на 15 км паездкі. Павольныя зарадкі па эфектыўнасці — як разеткі. Але разеткі каштуюць значна танней. Гэтыя зарадныя станцыі не патрэбныя.

Паехаць на электрамабілі ў абласны цэнтр нерэальна

Еўрарадыё: А хуткіх зарадак Mode 4 на ўсіх асноўных трасах будзе 80. Гэта праз 50-70 км. І гэта значыць, што падарожжа па Беларусі на электрамабілі будзе выглядаць так: праязджаеш 300-400 км і павінен стаяць 8 гадзiн?

Вадзім Шут: 300-400 — гэта для Tesla. Калі ўзяць самы распаўсюджаны і даступны на сёння электрамабіль Nissan Leaf, то ў яго запас ходу летам — 140, зімой — 100 кіламетраў. 100 кіламетраў праехаць, потым трэба стаяць 4 гадзіны. Наогул, электрамабілі выпускаюцца з такім разлікам, што ўначы, калі вы спіце, ваша машына павінна зараджацца. Раніцай я саджуся ў машыну, яна ў мяне цалкам зараджаная, і еду. 300 кіламетраў праехаў, вечарам дадому вярнуўся, зноў на зарадку. Гэта значыць, разеткі павінны быць усюды у дварах, тады людзі будуць купляць машыны.

Еўрарадыё: Так атрымліваецца, што нават у Магілёў, самы блізкі да Мінска абласны цэнтр, не з'ездзіш...

Вадзім Шут: Ні на адным электрамабілі, акрамя Tesla, гэта не будзе камфортна. Таму што ў Nissan Leaf запас ходу 140 кіламетраў. Нават на хуткай зарадцы прыйдзецца стаяць паўгадзіны, потым праязджаць 100 кіламетраў і зноў стаяць паўгадзіны. Выходзіць, што на адлегласць у 300 кіламетраў ён патраціць 5 гадзін.

А яшчэ, як правіла, гэтыя зарадкі ставяцца так, што можна зараджаць толькі адну машыну. У мяне было некалькі момантаў, калі прыязджаеш на запраўку, а зарадная станцыя не працуе ці, напрыклад, занятая. Сутнасць у тым, што ЭЗС, якія збіраюцца паставіць, трэба ставіць хоць бы ў пары. Калі адна занятая, можна зарадзіцца на другой і паехаць далей.

У Францыі — разеткі на ліхтарных слупах, у нас — падаўжальнікі з акон

Еўрарадыё: Колькі цяпер у Беларусі электрамабіляў?

Вадзім Шут: Каля ста электрамабіляў, не лічачы гібрыдаў, у нас ёсць. Але ўрад плануе, што да 2025-м годзе ў нас будзе дзесяць тысяч электрамабіляў.

Еўрарадыё: Цяпер сто, а ў 2025-м — дзесяць тысяч? Рост у сто разоў за сем гадоў?

Вадзім Шут: Я лічу, што электрамабіляў у нас не стане столькі, колькі хоча дзяржава, да таго часу, пакуль у нас будуць такія мытныя пошліны і ўсё астатняе. Калі увозіць у краіну электрамабіль, то трэба заплаціць 15% мытнай пошліны, потым яшчэ 20% ПДВ за ўсю суму. Плюс яшчэ па дробязі — і атрымліваецца, што калі купіць машыну за дзесяць тысяч еўра, то трэба яшчэ 38% дадаць. Да таго часу, пакуль не зменіцца гэтая сітуацыя, мы можам казаць пра што заўгодна, але 10 тысяч аўтамабіляў не будзе.

Еўрарадыё: Ну а вось гэтых 1304 ЭЗС, пра якія гаворыцца ў планах па развіцці электратранспарту, хопіць, каб хоць сто электрамабіляў забяспечваць энергіяй?

Вадзім Шут: Я катэгарычна супраць тых палажэнняў, якія ёсць на сёння. Як правіла, днём у кожнага ўладальніка аўтамабіль альбо ездзіць, альбо стаіць каля офіса. Зараджаць яго каля офіса можна звычайнай разеткай — дакладна такой жа, як гэтыя 1224 зарадныя станцыі. Толькі вось кошт адной зараднай станцыі ў дзясяткі разоў вышэйшы за кошт адной разеткі [зарадныя станцыі: "звычайныя" Mode 3 і "хуткія" Mode 4 распрацоўваюцца і выпускаюцца на віцебскім заводзе "Віцязь". — Еўрарадыё].

Вы ведаеце, калі я еду на Tesla, то я на "звычайнай" зараднай станцыі магу за гадзіну ўзяць парадку 30 км ходу. Гэта значыць, каб даехаць з загараднага дома да Мінска, мне трэба гадзіну пастаяць. Калі на Nissan Leaf, то гэта паўтары-дзве гадзіны адстаяць. То бок, гэтая зарадная станцыя абсалютна не патрэбна. "Віцязю" я б параіў з'ездзіць у Францыю паглядзець, як у іх на ліхтарных слупах вісяць звычайныя кіраваныя разеткі.

Я быў уражаны. Недарагая гасцініца не ў самым лепшым раёне Парыжа. Каля паркоўкі гэтай гасцініцы стаяць два ліхтарныя слупы. На слупах вісяць скрыначкі 25х20 сантыметраў і таўшчынёй 15 см і маленькая вузкая дзірачка пад манеты. Кідаеш два еўра, разблакоўваецца нейкая прылада, адкрываецца вечка, пад якім стаяць разеткі на 220 і 380 Вольт. Прыехаў на стаянку, паставіў машыну, кінуў два еўра, уключыў сваю машыну на зарадку, і зараджаеш. Я думаю, што кошт прылады, якая там стаіць, —100, ну хай нават 200 еўра. Але гэта ніяк не параўнальна з тымі функцыямі, якія прапануе "Віцязь" у сваіх зарадных прыладах за 1500-2000 рублёў. Трэба проста рабіць такія недарагія "скрынкі", якія будуць даступныя ў любым двары, у любым доме, на любой паркоўцы. Каб чалавек прыйшоў, уключыў, і ўсё. Вось тады праблемы адразу адпадаюць.

1000 аўтамабіляў з РУЗ забіваюць аднаго чалавека ў год

Еўрарадыё: Але чыноўнікі скажуць на гэта: "Пакуль у нас у Беларусі сто электрамабіляў, няма сэнсу ствараць такую ​​інфраструктуру".

Вадзім Шут: Я думаю, так кажуць людзі, якія абсалютна не зацікаўленыя ў паляпшэнні ўзроўню нашага жыцця. Электрамабіль — гэта экалагічна чысты від транспарту. Недзе была інфармацыя, што за год у Беларусі мы губляем шэсць тысяч жыццяў ад хвароб, якія выкліканыя выхлапнымі газамі аўтамабіляў. У нас каля шасці мільёнаў аўтамабіляў. Выходзіць, тысяча аўтамабіляў забівае аднаго чалавека ў год.

Людзі спачатку купляюцца на тое, што на электрамабілі ездзіць танней, але потым яны прыходзяць да ўсведамлення таго, што ў двары чыста, няма выхлапаў, няма іржы ад тармазных калодак — гэта ўсё плюсы электрамабіляў. Але самы вялікі плюс электрамабіляў, і дзяржава павінна ўсведамляць, што мы перастанем губляць чалавечыя жыцці. Бо гэта самае дарагое.

Затраты, якія дзяржава плануе зрабіць, не вартыя жыццяў і здароўя людзей. Калі б я быў гаспадаром краіны, я развіваў бы гэтую тэму значна больш эфектыўна, хай і выдаткаваў бы больш. МТЗ, МАЗ маюць выдатныя тэхналогіі па шасі. Пастаўце электрарухавік! Ноччу зімой, калі трактар ​​едзе, чысціць снег, якім гул стаіць! А пастаўце электрарухавік — дык мы будзем нармальна спаць, будзе цішэй. Маршрутныя таксі пусціце на электрарухавіках. А хуткая дапамога? Вы ўявіце хуткую дапамогу з электрарухавіком? Гэта будзе сапраўды хуткая дапамога, таму што дынаміка ва электрамабіля ўражваючая. Гэта аўтамабіль, які хутка паскараецца, разганяецца. Аўтамабіль, які пры тармажэнні нічога не выкідвае.

Акрамя таго, рухавікі ўнутранага згарання — яны ж ламаюцца. Вось я як дырэктар СТА вам заяўляю, што электрамабілі прыязджаюць на рамонт проста памяняць алей у рэдуктары раз у 40 тысяч кіламетраў і замяніць антыфрыз раз у чатыры гады. Усё!

Еўрарадыё: Як вы думаеце, ці ёсць у Беларусі нейкае лобі супраць электрамабіляў?

Вадзім Шут: Да мяне дайшлі чуткі, што электраэнергія на зарадках будзе каштаваць каля 30 капеек за кВт. Гэта ў тры разы даражэй, чым калі б я зараджаўся дома! Пасля 22:00 кілават электраэнергіі каштуе 10 капеек, а яны будуць прадаваць па 30 капеек. Прычым, думаю, танней яны не зробяць, таму што хочуць хутка ўсё акупіць.

Дрэнны прыклад Польшчы. У іх электраэнергія каштуе каля 18-20 цэнтаў за кілават, а для электрамабіляў прадаюць за 70 цэнтаў. Палякі перасталі ездзіць на гэтыя запраўкі. Цяпер яны зараджаюцца каля крам (там хоць 20 хвілін, але бясплатна), таму што 70 цэнтаў за 1 кВт электраэнергіі — гэта атрымліваецца каля 11 еўра на 100 км. Гэта тое ж самае, што і бензін. А людзі, купляючы электрамабілі, разлічвалі на нечым эканоміць. Сам-та электрамабіль даражэйшы, чым звычайны.

Супрацьлеглы прыклад — Эстонія. Я часта раней там бываў. Кошт электраэнергіі для насельніцтва — 12 еўрацэнтаў за кілават. Калі я зараджаю электрамабіль на запраўцы, то плачу 10 цэнтаў за кілават. Атрымліваецца, што мне больш выгадна прыехаць на запраўку.

Еўрарадыё: То бок інфраструктура стымулюе чалавека да таго, каб ён купіў электрамабіль. Падказвае яму рэальнымі лічбамі: ты будзеш эканоміць.

Вадзім Шут: А справа ў тым, што там продажам электраэнергіі, і ў кватэры, і праз запраўкі, займаецца адна і тая ж арганізацыя. Там усё падлічана, каб не нагружаць мясцовыя сеткі. Я, калі ў вёсцы стаўлю адначасова тры машыны на зарадку, святло згасае. Каб такога не было, каб не перагружаць мясцовыя сеткі, у Эстоніі зрабілі таннейшы продаж электраэнергіі на ЭЗС. Так яны заадно зэканомілі на мадэрнізацыі сетак. Вось гэта правільны прынцып.

Еўрарадыё: АЭС, калі яе дабудуюць, зменіць сітуацыю? Бо пытанне, каму прадаваць энергію з яе, да гэтага часу да канца не вырашанае.

Вадзім Шут: Ад таго, што АЭС пабудуецца, я думаю, нам лягчэй не стане. Я інжынер-электрамеханік па спецыяльнасці. У нас сеткі настолькі старыя і настолькі непрыстасаваныя, што нават калі АЭС будзе даваць шмат энергіі, ад трансфарматарнай электрастанцыі ўсё роўна будуць страты, якія не дазволяць нам ёй карыстацца.

Лепшы спосаб — гэта даць магчымасць людзям зараджаць аўтамабілі ў даступным месцы, недзе каля дома, на паркоўках, і тады Мінэнерга будзе хоць бы эканоміць грошы на тым, што яно не проста падвяло да разеткі электрычнасць, і яна кудысьці прапала, а людзі яго купяць. Скажам так, калі б я вырашаў, я б нават бясплатна даваў [электраэнергію], таму што [яна] усё роўна губляецца. Што так прыйшло да разеткі і згубілася, што чалавек узяў. Як запрашэнне б працавала: маўляў, бяры, карыстайся, усё адно выкідваць.