Вайцюшкевіч: Мару пакурыць травы з Томам Уэйтсам
Папулярны беларускі музыка распавёў пра жыццё ў "забароне", дзіцячыя песні і "турэмны" альбом і падвёў вынікі 2011 года.
Еўрарадыё: Свайму першаму сыну ты падарыў “Цацачную краму”, Язэпу – “Анёлка”. Які падарунак бацька-музыка падорыць ці падарыў ужо дачцэ Стэфцы?
Зміцер Вайцюшкевіч: Натуральна, што падарыў. Але не думаў, што падару. Неяк там наверсе вырашана, што павінны быць нейкія падарункі, прычым рэалізавацца ў выглядзе песень ды словаў. Таму з’явіўся альбом. Нечакана. Дзеці – іх можна спланаваць, прынамсі, а альбомы – не. Гэта 27 казак шведскіх пісьменнікаў мужа і жонкі Юі і Томаса Вісландэраў. Я прачытаў дзве аўдыёкнігі, якія называюцца “Малы і Мядзведзік” і “Малы і Білан”. Гэта маленькія дзеткі, якія бываюць у розных жыццёвых сітуацыях. Аповеды пра гэтых дзяцей і іхнія сем’і – нават вельмі дарослыя. У гэтых казках малы можа пасікаць, яму бывае страшна. У Білан (сяброўкі Малога) не надта ідэальная мама – яна разышлася з татам. Па-за тым, гэтыя кароткія гісторыі вельмі цёплыя і досыць простыя.
Пераклад казак зрабіла Надзея Кандрусевіч, а я прачытаў. Гэта быў адзін з першых такіх вялікіх літаратурных досведаў. Некалі ў свой час я нешта там дубляваў на “Белсаце” не зусім паспяхова. Пасля мяне адтуль папрасілі, таму што я замінаў халодным прафесіяналам працаваць і зарабляць. Тым не менш, такі досвед чытання мне вельмі падабаецца… Ну, і па-за тым у гэтым альбоме яшчэ ёсць 10 песенек, якія мы спелі з маёй жонкай Галяй. Яны досыць простыя. Вайцюшкевіча там амаль не чуваць, што мяне вельмі цешыць: каб не дражніць музычную супольнасць, маўляў, другі дыск у гэтым годзе. Я там фонам, і мне гэта вельмі падабаецца, нягледзячы на тое, што гэта мая праца, я там граў на гітары, выкарыстоўваў Язэпіны цацкі. Такі досыць цёплы праект пад Новы год і самае галоўнае, што для дзяцей. Хоць, бадай, будуць слухаць і дарослыя, таму што ім павінна быць таксама цікава.
Еўрарадыё: То бок, гэта падарунак для Стэфкі?
Зміцер Вайцюшкевіч: Так!
Еўрарадыё: Неяк нечакана ты спыніўся на шведскіх паэтах і музыцы на іх паэзію. Аднак у тваіх планах даўно на першым месцы значыўся альбом на словы польскага класіка Рафала Ваячка. Чаму ты яго прытармазіў?
Зміцер Вайцюшкевіч: Ну, я шмат якія праекты магу прытарможваць… Я хачу, каб палякі за гэта заплацілі. Хаця б не цалкам, а часткова. Тут нават пытанне не грошай, а цікавасці да таго, што нехта ў іншай краіне нешта зрабіў для іх, а не толькі для сябе. Праект знаходзіцца ў стадыі 90-адсоткавай гатоўнасці. Мы чакаем рэсурсу. Калі не будзе рэсурсу, мы яго ў наступным годзе ўсё роўна выдадзім. Андрэй Хадановіч пераклаў гэта ўсё на беларускую мову, чым я вельмі ўсцешаны. Шчыра прызнаюся: вывучыўшы 13 песень па-польску, я не да канца ўсведамляў, пра што спяваю, нягледзячы на тое, што з кожным слоўцам у мяне былі нейкія стасункі. І гэта пацвярджае тое, што як бы ты мову ні ведаў іншую, я не маю на ўвазе беларускую і рускую, усё роўна ёсць праблемы з той брамай – існуе бар’ер, з-за якога ты не да канца адчуваеш сувязі кантэкстаў і нават вельмі прымітыўных словаў… На мінулай “Бардаўскай восені” быў прэм’ерны паказ праграмы – цікава. Я раней выдаваў па два-тры альбомы і яны вельмі хутка нараджаліся. З Ваячкам усё расцягнулася амаль на 7 гадоў. Нічога страшнага я не бачу: калі не ведаеш, што з гэтым рабіць – не рабі нічога.
Еўрарадыё: Ходзяць чуткі, што ў Польшчы нядаўна выйшаў дыск на вершы Ваячка.
Зміцер Вайцюшкевіч: Так! Ну гэта традыцыйна – калі ты доўга нешта не робіш – нехта робіць за цябе. Вялікай праблемы я ў гэтым не бачу, тым больш, што яны ніколі не спяюць гэта па-беларуску.
Еўрарадыё: Некалі праз альбом на вершы Ваячка ты планаваў укараніцца на польскай музычнай сцэне. Ці актуальны гэты твой намер? Ці зараз твае планы скіраваныя ў бок Швецыі?
Зміцер Вайцюшкевіч: (Смяецца) Як сказаў Варашкевіч пасля падпісання ўсіх гэтых газавых дакументаў, “рыхтуйся спяваць да канца жыцця ў падполлі, у андэграўндзе і сутарэннях”… Некаторыя палякі мяне ведаюць, часам я выступаю на адных канцэртах з іхнымі зоркамі. Наша фольк-сцэна там уся добра вядомая… Пра Швецыю… мне прыемна, што нічога пра гэта не ведаючы, я сам для сябе адкрыў шведскую паэзію, шведскіх аўтараў. Мае дзеці слухаюць гэта, гэта патрэбна тут. Гэта частка майго жыцця. Мне гэтыя дыскі патрэбныя яшчэ і для таго, каб фіксаваць 1999, 2007, 2009, 2011 – па іх я буду ўзгадваць сваё жыццё на старасці гадоў. Вось так скажам. Я не проста бухаю, ці не проста сплю і наракаю (бач, паэтычна як!), а нешта раблю. А наконт гэтых усіх спраў міжнародных… хацелася б, вядома, зарабіць на Ваячку грошы – не проста, каб яны нам дапамаглі выдаць праект і забыць. Асноўная задача і Маякоўскага, і Ваячка, і шведскага праекту, і японскага – звярнуць увагу на не такую ўжо і малую краіну як Беларусь са сваімі хібамі і рэжымамі, на яе культуру.
Еўрарадыё: Дарэчы, у сувязі з катастрафічным становішчам беларускіх рок-музыкаў на Радзіме, ці не наведвалі цябе думкі пра эміграцыю ў тую ж Швецыю?
Зміцер Вайцюшкевіч: Па-першае, хачу сказаць, што жадання пакуль няма, але некалькі пашпартоў мець варта (смяецца). Па-другое. Так, вельмі складана. Думаю, што зараз тыя, якія з’ехалі ў 94-м, 96-м, 2001-м, 2006-м, 2009-м, асабліва тыя, хто ўжо з’ехаў даўно, усправядлівілі, апраўдалі ўсе тыя пакуты, якія яны адчулі тады, калі з’язджалі. Таму што быў перыяд, калі шмат хто з эміграцыі думаў, маўляў, на халеры мы ехалі, аказваецца, яны там жыць пачалі па-людску. І дарогі, і эканоміка, і чыста, і стабільна, і ўвогуле такая прыгажуня-рэспубліка. А тым, хто застаўся, зараз не тое, што паскудна, натуральна, што жыць паскудна, але няма ніякага жадання і ехаць кудысьці. Шмат хто тут затаварыўся ўжо, захутараніўся, забудаваўся…
Другое пытанне, як спяваў Варашкевіч, “больш надзеі на дзяцей”. І пра дзяцей… Вось, што рабіць? Як яны павінны выхоўвацца ў атмасферы тых настаўніц, для якіх галоўнае не выхаванне дзяцей, а напісанне планаў… Усіх, хто на дзяржаўнай працы, усю краіну нагібаюць па вертыкалі і гарызанталі. Усе знаходзяцца ў стане нагібу ці прагібу. Суцэльны рух. Ён не заканчваецца. Як могуць дзеці выхоўвацца ў такіх абставінах? Як мой нефармальны ці нефарматны Язэп прыйдзе ў школу і будзе крычаць тое, што я яму распавядаю, ці пра што мы дарослыя гаворым? Ці яму забараняць нешта казаць, калі ён пойдзе ў гімназію мінскую ці бярозаўскую? Пра гэта, зразумела, трэба думаць, як выхоўваць дзяцей у такой сітуацыі... На халеры тая мова патрэбная – забараніце! Я ўжо 5 гадоў таму казаў – калі вы ёю не карыстаецеся, калі на тым жа Еўрафэсце ніводнага слова па-беларуску вядучы не можа вымавіць… Што, не модна? Што, “перазагрузка” павінна быць толькі для замежных артыстаў, якія нешта чулі пра Беларусь і з задавальненнем праспявалі па-беларуску?.. Нічога страшнага. Я ўжо другі раз у забароне. Перажывем.
Еўрарадыё: А на творчасць яна, забарона, не ўплывае?
Зміцер Вайцюшкевіч: Могуць, вядома, зараз закінуць: маўляў, пайшоў на мітынгах спяваць – перастаў быць лірыкам. Але ёсць і шмат застойных рэчаў: Ваячак завіс, шведы таксама не год рабіліся, а некалькі гадоў. Шансон…
Еўрарадыё: “Турэмны” шансон?
Зміцер Вайцюшкевіч: Так, год я працую над альбомам… Няма сэнсу выдаваць па 10 альбомаў у год. Трэба на нечым засяродзіцца. Чалавек у больш сталым узросце робіцца больш адказным… Гэта 12 песень на вершы Бураўкіна, Някляева, Камоцкага пераклады “Муркі” і “Васількі-васількі”. Там турэмная лірыка: штосьці ёсць на “фені”, штосьці пра самоту. Зразумела, зараз усе крычаць, што Беларусь – гэта адна глабальная псіхалагічная і культурная турма, што ты сесці можаш за секунду, нічога не зрабіўшы кепскага. І, натуральна, што я б хацеў забраць трохі хлеба ў Стаса Міхайлава і Віці Каліны. Мне здаецца, што па-беларуску і шансон, і блатняк могуць гучаць таксама без здзеку над нашай гаючай і пявучай мовай.
Еўрарадыё: Праспяваеш кавалачак?
Зміцер Вайцюшкевіч:
Фраераў смярдзючых скубла на анучы
Мурка, як канкрэтная чума
Кабакі, вакзалы бачылі нямала
Але нехта фарт нам абламаў.
Еўрарадыё: Дзіма, ці неяк паўплывала негалосная забарона на колькасць тваіх карпаратываў? У самым разгары т.з.“ёлкі”, і ты, мабыць, вельмі заняты.
Зміцер Вайцюшкевіч: У мяне ўвогуле няма ніякай сувязі з забаронамі і карпаратывамі. У мяне іх заўсёды было не шмат. З аднаго боку, я вельмі гэтаму рады, таму што ў маім жыцці раз-два на год бываюць такія перыяды, калі я ненавіджу тое, што я раблю. Калі трэба прыязджаць і мяняць брудныя шкарпэткі на чыстыя і ехаць некуды зноў. Я магу сабе ўявіць, што адчувае Міхалок – славы столькі, а канцэрты трэба каўбасіць. У мяне гэтага няма. Мяне не пазнаюць у метро, хаця пазнаюць некаторыя дактары. Каму трэба, той пазнае. Я магу спакойна хадзіць па вуліцах, і гэта мяне вельмі радуе. Забарона глабальна на снежань месяц не паўплывала. Але ў гэтым годзе пасля забароны стала больш карпаратываў. Не сакрэт, што звычайна карпаратывы гралі “Крамбамбуля”, J:Морс, “Пиво вдвоём”, “Дрозды” – тыя, хто можа весяліць людзей. А наша музыка – яна на аматара.
Еўрарадыё: Ці можаш успомніць сваю самую запамінальную “ёлку”?
Зміцер Вайцюшкевіч: Я зараз не ўзгадаю, гэта першае. Па-другое, іх было вельмі шмат – ад заходу да світання з гарэлкай і т.д. Зараз … всё меньше любится, всё меньше дерзается, и лоб мой время с разбега крушит. Приходят старейшие из амартизации, амартизации сердца и души… Зараз бухаць пошла. Можна спакойна дома наліць, выпіць. Можна нават нарэзацца, калі хочаш, але гэта без сэнсу, бо заўтра трэба ехаць. Ну, на Нёмане можна гэта зрабіць, калі хочаш, але ёсць іншыя радасці ў жыцці. Дзеці, напрыклад. Можна падмыць дачку, пагарарыць з Язэпам: “Тата, як там у цябе на працы? Нармальна?” Устанавіць кантакт з жонкай: апроч таго, што мы гадуем дзяцей, мы ж павінны яшчэ застацца мужам і жонкай…
Еўрарадыё: Давай падвядзем вынікі твайго 2011 году. Ці можна казаць пра яго нейкую паспяховасць у межах забарон на выступы?
Зміцер Вайцюшкевіч: Па-першае, смутны быў год… Увогуле, мае забароны – гэта, як кажуць у Расіі, херня. Мне зрабілі дадатковы піяр. У параўнанні з тым, як людзі пакутуюць у турмах, што дзяўчат б’юць, мае забароны – гэта так – “дайце свабоду артысту”. Ну, можна спяваць, у прынцыпе. Я спяваў у школах і дагэтуль спяваю ў школах. Проста гэтыя настаўнікі не афішуюць і не пішуць у РАНО – іх таксама ўсё дастала…
Дзеці нарадзіліся… Шведскі альбом “Чара”… Лазня будуецца. Як бы ўсё разам, у адзін збанок столькі панабіралася. Я ўвесь час нешта рабіў, некуды ездзіў. Я праехаў 10 тысяч кіламетраў з “будзьмаўскімі” канцэртамі, я паспеў яшчэ сыграць шмат добрых канцэртаў да забароны… “Красуня-вясна” выйшла – можа, яна не такая геніяльная, але, у прынцыпе, што хацеў, тое і сказаў. Хацеў бы, вядома, больш сказаць, больш трапна…Смутны год.. Мы не залежым ад таго, што ТАМ адбываецца, можа і залежым, але працуем у сваім рэчышчы. Кепскага нічога нават у адрас Латушкі не магу сказаць – людзі дакладваюць, што ён на самых высокіх спатканнях намагаецца некага абараніць. Зразумела, што Латушка ваяваць адзін не можа…
Еўрарадыё: Калі ўвогуле браць усю беларускую музыку і культуру, на твой погляд, якім быў для яе 2011 год?
Зміцер Вайцюшкевіч: Я шмат украду ў Будкіна дыскаў – мне падабаюцца гэтыя рухі з “Перазагрузкай”. Я паслухаў у інтэрнэце і спачатку быў раззлаваны на Лагуценку, а зараз – ну няхай сабе мэкае, бэкае, якая розніца! Той самы Скрыпка – мы ўжо радня, лічы. Міхалок – малайчына, здзівіў, у прынцыпе. Гэта мужны крок. Я не думаю, што ён зараз радуецца, жывучы ў Маскве. Невядома, што лепш – адпакутваць, адсядзець, стаць героем… Калі каменты чытаць… Герой не герой, піяр не піяр. Якая нафіг розніца. Чалавек зрабіў. Я не магу так зрабіць. Я магу толькі кпіць. Я тут жыву і мне няма куды ехаць. Я не хачу – мне хутар шкада нёманскі. Ёсць іншыя формы выказвання…
Што яшчэ. Афіцыйна… Беларуская эстрада пачала якасную рабіць фанаграму і песні сталі падобнымі, як і заўсёды яны былі падобнымі, на Віагру, Меладзэ, на заходнія калькі. Але, як ідэі там не было, так і няма. Мне здаецца, што ў Беларусі павінна ўсё-такі спявацца і па-беларуску таксама. Імі. Прынамсі, для іх павінна быць 50 на 50: ты мусіш зарабляць грошы, як у горадзе - прадаваць квіткі па 40, 70, 100 тысяч, а на вёсцы выступаць бясплатна. Так і з беларускай мовай. Таму што ты і там і там патрэбны. Як было з “будзьмаўскімі” канцэртамі: дзеці, якія ўвогуле не бачылі ніякіх артыстаў! І ў гэтым ёсць нейкае прызначэнне. Не проста “быць красівым, гламурным з пярстнямі і цэпямі” на шыі і рабіць выгляд, што ты – галоўны рок-н-рольшчык гэтай краіны… Мы былі падзеленыя з 94-га года на “чэсных” і “нячэсных” і гэта доўжыцца дагэтуль, і нашая лінія гульні нязменна: забароны, адлігі… Калі ты можаш спяваць, гэта не значыць, што цябе нельга пасадзіць… Можа і варта было б з’ехаць, таму што невядома, што нас наперадзе чакае.
Еўрарадыё: У наступным годзе спаўняецца 15 гадоў KRIWI. І ў сакавіку мае адбыцца вялікі канцэрт з гэтай нагоды. Ці хацеў бы ты спрычыніцца да падзеі і праспяваць са сцэны песні KRIWI ў арыгінальным складзе?
Зміцер Вайцюшкевіч: Ну, калі ў мяне не будзе свайго канцэрту, таму што я як раз запланаваў яго на 8 сакавіка, калі дадуць дазвол, то чаму не? Я нічога страшнага ў гэтым не бачу: жыццё вялікае… Былі розныя моманты – усплёскі, перамогі… Як бы ўсе лепшыя перамогі KRIWI былі акурат у час, калі мы нешта там рабілі з Выдронкам ці Пітам. Прыйду, калі буду вольны.
Еўрарадыё: І калі цябе запросяць.
Зміцер Вайцюшкевіч: Так, натуральна. Бо я разумею, што ўсе артысты самадастатковыя, і вяртацца ў рэчышча старых дарог бессэнсоўна. Павінна гэта ўсё неяк далікатна разрульвацца. Таму гэта галаўны боль не мой, а іхні. Запросяць – пагаворым, разрулім, не – напрошвацца не буду. У мяне сваіх хапае радасцяў.
Еўрарадыё: Ці не збіраешся вярнуцца да фольку?
Зміцер Вайцюшкевіч: Я ад яго моцна не ўцякаў ніколі. Па-першае, шведскі альбом, як мне здаецца, збольшага фолькавы, нягледзячы на дзве апошнія песні. Проста фольк бывае розны. Можна ўвесь час цягнуць нейкую тэму, а можна гуляць з колерамі і настроямі, што я намагаюся рабіць. Адмыслова прыйсці да нейкага “нэа” ці “пост” я не хачу. Але хацелася б, каб не толькі я, але і музыкі паверылі. Можна, вядома, набраць брыгаду для праекту, скарыстаўшыся еўрапейскім досведам, калі збіраюцца вядомыя добрыя музыкі, для якіх не істотны лавандос і баблос, і якія прагнуць нешта разам рабіць. І такое магчыма. Другое пытанне, якія браць тэмы – старыя?
Еўрарадыё: Не, адназначна – новыя! Трэба ехаць у новыя экпедыцыі.
Зміцер Вайцюшкевіч: Хто будзе спяваць тыя песні? Бабкі ўжо даўно памерлі.
Еўрарадыё: Бабкі яшчэ ёсць, што ты!
Зміцер Вайцюшкевіч: Карацей, цалкам верагодна! Як раз-такі пайсці на канцэрт KRIWI – ёсць пытанні, а гэта хацелася б зрабіць. З другога ўзроўню, хацелася б прыйсці да гэтага: не проста “тра-та”, а “тра-та-та”, і каб было цікава не толькі фалькларыстам… Геніяльнасці хочацца.
Еўрарадыё: Як збіраешся святкаваць Каляды і Новы год? І чаго зычыш сабе ў наступным годзе?
Зміцер Вайцюшкевіч: Я б хацеў, вядома, традыцыйна сустрэць на Нёмане на хутары – усё зараз для гэтага ёсць. Але паколькі ў нас малая дачка, мы, хутчэй за ўсё, будзем святкаваць у таксама прыгожым месцы ў Астрашыцкім гарадку. У нас там невялічкі дом. Збяромся невялікай кампаніяй, бо зноў жа, дзеці, што вельмі радуе з гадамі, аказваецца. Па-другое, што пажадаць… Ну, каб усе мае дзеці сустрэліся з татам (смяецца), каб тата быў дарослы і яго хапіла на многія гады быць апекуном і добрым прыкладам… Пабудаваць лазню, парыцца ў ёй з сябрамі. Ездзіць хацелася б… Хацеў бы зрабіць амерыканскі праект, каб можна было ў Н’ю-Ёрк лётаць раз на паўгода па справах творчых. Гэта мне падабаецца. І ўсё табе аплачваюць розныя фундацыі, і ў цябе шмат сяброў сярод н’ю-ёркскага андэграўнду. З Томам Уэйтсам ты на адной назе, пакурылі травы. Вось гэта тое, пра што можна марыць. Альбо з Норай Джонс пасядзець і паклеіць яе – а раптам удалося б угаварыць (смяецца). Вось такія мары…
Еўрарадыё я жадаю перайсці ў фармат FM на тэрыторыі Беларусі, і спадзяюся, што ў Новым годзе мы будзем жыць у новай краіне з новым кіраўніцтвам. Я жадаю проста надзеі і прааналізаваць саміх сябе – паспрабаваць стаць лепшымі, калі гэта можна зрабіць яшчэ. Бывайце здаровы, жывіце багата!
Фота: www.generation.by, www.tut.by, www.another.by, www.ultra-music.com. www.gazetaby.com, www.krevo.by, www.labadzenka.by
