Яўген Карняг: "Сваю маму на будучы спектакль дакладна не пушчу!"

Еўрарадыё: Цябе ўсё радзей можна застаць у Беларусі, куды ты паехаў?

Яўген Карняг: Першы наш праект быў у Польшчы, куды я паехаў са студэнтамі. Мы супрацоўнічалі з тэатрам "CHOREA". Рабілі з імі студыйную працу. І там зарадзілася заяўка на спектакль, які выйдзе дзесьці да лета ў Мінску. Але я буду рабіць яго закрытым. Абмяжоўваць доступ гледача, таму што ён вельмі спрэчны. Сваю маму дакладна на спектакль не пушчу! І я думаю, што не ўсе беларусы захочуць убачыць тое, што там будзе адбывацца. Я падымаю вельмі слізкую тэму. Адносіны палоў, і якіх палоў! Але цяпер не пра гэта.

“Спектакль №7”

Пасля Польшчы быў нямецкі праект. Там мы разам з Кацяй Аверкавай працавалі ў тэатры "Марабу", гэта ў Боне, і рабілі спектакль для дзяцей. Нядаўна атрымалі водгукі, што спектакль ідзе добра, і ў сакавіку ён паедзе на першы фестываль. Мяне вельмі здзівіла, што на прэм'еры спектакля "Пясочны чалавек" была поўная зала народа і ўсяго адно дзіця, якому тыдні чатыры. Усё! На спектакль для дзяцей прыйшлі толькі дарослыя! У Германіі вельмі строгае стаўленне да спектакляў для дзяцей. На нашыя перадпрэм'ерныя паказы ў тэатр запрасілі дзяцей розных узростаў, у розныя дні. А пасля спектакля акцёры выходзілі і пыталіся ў дзяцей, што яны зразумелі, а што не. І такім чынам яны спрабавалі зразумець, для якой узроставай катэгорыі гэты спектакль.

Еўрарадыё: Ці так падыходзяць да спектакляў для дзяцей у Мінску?

Яўген Карняг: Я вельмі часта бачу ў Мінску, як, да прыкладу, на пастаноўку "Драй швестерн" маці прыходзіць з дзецьмі толькі таму, што гэта лялечны тэатр! У нас нават не чытаюць анатацыю.

Тое ж самае адбываецца з танцам Бута. Людзі ідуць на гэты спектакль, не разумеючы, што гэта такое. І замест таго, каб у век інфармацыі, сесці і пачытаць, што гэта такое, яны марнуюць грошы, марнуюць час. А потым на 15-й хвіліне яны абураныя і з трэскам, з шумам сыходзяць з залы. Вось гэта па-беларуску.

Мне крычалі, што гэта жах

“Спектакль №7”

Еўрарадыё: Распавядзі пра твой нашумелы спектакль "Можна, я буду Моцартам?". Ці былі на тваёй прэм'еры такія гледачы?

Яўген Карняг: У кастрычніку я прыступіў да працы над аўтарскім праектам у Рускім тэатры Эстоніі. Гэта быў спектакль "Можна, я буду Моцартам?" Тут у тэатры змянілася кіраўніцтва. Прыйшоў Марат Гацалаў. У сілу яго моцнай загружанасці, мы месяц не маглі нават пагаварыць, і я пачаў рабіць спектакль. А потым ён прыйшоў і сказаў: "Мяняем ўсю сцэнаграфію! Гэта не падыходзіць! "Я зразумеў, што халтурыць зусім нельга! І вось тады я перастаў спаць, схуднеў кілаграм на 8. Але ў параўнанні з тым, што я хацеў, атрымаўся спектакль, мне здаецца, вышэй на 10 галоў. Вось гэта мастацкі кіраўнік, які ўмее натхняць настолькі, і калі ты разумееш, што, альбо мы займаемся тэатрам, альбо потым мы займаемся апраўданнямі. Марат Гацалаў — гэта маё самае неверагоднае адкрыццё і знаёмства 2012 года.

Спектакль вельмі моцна лаялі і вельмі моцна хвалілі. Адны крычалі, што гэта жах і кашмар. Мне вельмі спадабаўся водгук, што калі тэатр будзе ставіць такія пастаноўкі, то ён памрэ сам сабой. Іншыя казалі, што гэта першая пастаноўка за апошнія 5 гадоў, якая ўразіла. Ну, а судзіць гледачу. Я выказаўся сам. Цяпер я б крыху змяніў спектакль, але вынік мяне задавальняе.

Еўрарадыё: Ты пакажаш яго ў Беларусі?

Яўген Карняг: Я не магу гэтага зрабіць, таму што ўсе правы на спектакль належаць Рускаму тэатру Эстоніі. Толькі калі нейкі фестываль ім зацікавіцца. Спектакль вельмі дарагі ў перавозцы. Калі раней нашы спектаклі змяшчаліся ў два чамаданы, і мы маглі самі іх перавезці, то цяпер гэта першы спектакль, дзе на сцэне працуе 12 чалавек, а за кулісамі — яшчэ 15.

Еўрарадыё: Тады раскажы пра твае спектаклі, якія чакаюць беларускага гледача. Калі твая наступная пастаноўка будзе закрытай, па якіх крытэрыях будзеш адбіраць гледачоў?

Яўген Карняг: Натуральна, я не стану каля ўваходных дзвярэй! Магчыма, тут я палохаю сам сябе. Для мяне вельмі дзіўна было даведацца, што пасля аднаго са спектакляў у Магілёве хтосьці з гледачоў напісаў скаргу, і гэтага было дастаткова, каб спектакль зачынілі.

Калі ў Таліне я выпусціў на сцэну аголенага чалавека, я ведаў, што знаходжуся ў Еўропе. Цела мяне зусім не бянтэжыць, аголенае ці не. Я бачыў мноства спектакляў, дзе гэта шалёна прыгожа і апраўдана. Але аказалася, што не. І пачаліся каментарыі кшталту "Трос геніталіямі", "Як акцёру далей жыць і глядзець у вочы бацькам". Я разумею, што гэта кажуць людзі, якія маюць свае ўласныя комплексы, і таму яны не могуць успрымаць чужое цела.

У мяне няма мэты, быць самым эпатажным і скандальным

Яўген Карняг

Еўрарадыё: Твой "Спектакль № 7" — пра страх, "Не танцы" — пра гвалт. Ты неяк выбіраеш, чаму прысвяціць пастаноўку? Ці прыходзіш да гэтага інтуітыўна?

Яўген Карняг: Гэта вось тое, пра што я казаў: калі рэжысёр знаходзіцца ўнутры спектакля і звонку. І мне, натуральна, цікава, пра што я буду гаварыць з публікай. Проста паказаць, як я атрымліваю задавальненне ад руху — клас. Але гэта я раблю на дыскатэцы — паглядзіце, як я атрымліваю задавальненне ад руху! Мне цікава, пра што казаць, і маю я права казаць.

У мяне няма мэты, быць самым эпатажным і скандальным, і "давайце пагаворым пра гэта, таму што ніхто пра гэта не казаў". Вельмі часта нараджаюцца рэчы, калі з'яўляецца нейкі матэрыял у руках, і потым пачынаюцца карцінкі. Каб усё было не проста так, калі ўжо ты спрабуеш сам разабрацца.

Да прыкладу, яшчэ адна мая будучая пастаноўка, "Медэя", усё ж такі разлічаная на людзей, якія чыталі першакрыніцу і разумеюць, што адбываецца. Але ж я не магу паставіць "Медею", як яе напісаў Еўрыпід! Гэта не цікава. Каб зразумець, што напісаў Еўрыпід — трэба чытаць Еўрыпіда! А астатняе, што адбваецца ў тэатры, гэта ўжо погляд рэжысёра.

Еўрарадыё: Тэатр павінен быць актуальны?

Яўген Карняг: Гэта мая асабістая пазіцыя: тэатр павінен быць актуальны заўсёды. Тэатр — гэта тут і цяпер. Кіно — гэта там і тады. Кіно, жывапіс, музыка захоўваюцца, а тэатр — не. Мноства спектакляў немагчыма перадаць у запісе, таму што яны пабудаваныя на атмасферы і прысутнасці гледача.

Апраўдвацца і казаць трэба са сцэны

“Спектакль №7”

Еўрарадыё: Ці адкрыў нядаўні фестываль "ПлаSтформа" актуальны тэатр для беларускага гледача?

Яўген Карняг: Я ўпершыню прысутнічаў на беларускім фэсце. Пайшоў туды толькі таму, што мне было цікава даведацца, хто яшчэ існуе з тых, хто называе сябе пластычным або харэаграфічным тэатрам. Наколькі гэта старт — для мяне застаецца загадкай. І, у прынцыпе, у мяне сучасны беларускі тэатр выклікае вельмі сумнеўныя пачуцці. Якія пазіцыі ён наогул займае, і чым ён займаецца... Далей будзе гучаць толькі асабіста маё меркаванне, натуральна, абсалютна суб'ектыўнае.

Еўрарадыё: І якое тваё ўражанне ад "ПлаSтформы"?

Яўген Карняг: Я разумею, што тут была спроба менавіта пачаць, а пачатак — заўсёды справа складаная. І тое, што зрабіў Вячаслаў Іназемцаў, гэта вялікая праца. Таму ў мяне няма прэтэнзій да фестывалю. Слава паказаў тое, што было. І я ўпэўнены, што гэта патрэбна. Але я, напрыклад, я не гатовы есць усё.

Еўрарадыё: Што больш за ўсё не спадабалася?

Яўген Карняг: Самая вялікая агрэсія ў мяне ў дачыненні да аднаго спектакля. Гэта тэатр EYE і іх спектакль "Эскориал". Мне падалося, што людзі зусім не ведаюць, што такое тэатр, яны яго не паважаюць. Іх мастацкі кіраўнік так і сказаў, што гэта жарт, усё гэта глупства. Але тое, чым яны займаюцца — гэта сапраўды глупства. Ёсць рэжысёры і акцёры, майстэрствам якіх ты захапляешся. Ты разумееш, што гэта — прафесія.

А вось у дадзенай сітуацыі мяне, як чалавека, які спрабуе разабрацца, проста пераварочвае. Калі ён сказаў, што целы ва ўсіх аднолькавыя, то мне хацелася прапанаваць нам абодвум распрануцца, надзець пакеты на галаву і паглядзець, ці пазнае нас глядач. І тое, што я бачыў на сцэне ў выкананні гэтага тэатра, гэта проста хамства, да таго ж вельмі пошлае. Густаўшчынка, якую я б забараніў. Хоць, натуральна, я не маю права вырашаць.

Еўрарадыё: Як у Беларусі рэагуюць на крытыку?

Яўген Карняг: Цалкам хваравіта. Зразумела, што ў Славы быў вельмі вялікі шок — выслухваць ўсё адразу пасля фестывалю. Хоць, вядома, у рэпартажы Еўрарадыё, крытыка была выказаная груба, і не расстаўленыя акцэнты... Але, згодны я ці не згодны, я заўсёды прымушаю сябе слухаць і маўчаць. Апраўдвацца і казаць я павінен са сцэны. А калі пачынаюцца размовы "Ды вы нічога не зразумелі! Вы павінны ўлічваць яшчэ гэта, гэта і гэта! А наогул, у нас няма пляцовак, у нас няма грошай... "Я не прыхільнік такіх адгаворак. Я заўсёды шукаю канструктыўную крытыку. І гэта шчасце — знайсці яе. Яшчэ ёсць другі момант: вельмі складана казаць пасля спектакля. Калі я прыходжу на прэм'еру да сяброў, то толькі віншую. А свае заўвагі і каментарыі выказваю праз тыдзень-два, калі чалавек астывае.

"Трэба звяртаць увагу на тое, што бачыць глядач, а не на тое, што адчувае акцёр"

“Спектакль №7”

Еўрарадыё: І што, праўда, астываюць?

Яўген Карняг: Мне наогул цікава, як удзельнікі фестывалю могуць ацэньваць крытыку, калі ўсё яны самі ўдзельнічалі ў спектаклі? Адкуль яны ведаюць, як гэта выглядае з боку? Я сам танцаваў у сваіх першых двух спектаклях, але гэта было вымушана, таму што я б не атрымаў адзнаку па майстэрстве. Але як толькі я змог — я адразу ж выйшаў са сваіх спектакляў. Таму што трэба звяртаць увагу на тое, што бачыць глядач, а не тое, што адчувае акцёр.

Я бачыў вельмі шмат спектакляў, калі акцёры так ўжо адчуваюць, што прама ўсё. Ставяць слюнцявую музыку, і іх так распірае! А я, як глядач, нічога не адчуваю. Гэта тое ж самае, як быць п'яным: яму добра ад гэтага, а табе што?

Еўрарадыё: Цябе нешта здзівіла падчас "ПлаSтформы"? Што ты для сябе адкрыў?

“Спектакль №7”

Яўген Карняг: Натуральна! Гэта была Ірына Ануфрыева. Я бачыў ролікі з танцам бута на Youtube. А тут у першы раз убачыў нажыва. Вядома, спектакль Ануфрыевай "У пустаце" разлічаны на камернае памяшканне. Я разумеў, што адлегласць перашкаджае мне ўспрымаць многае. Але ўражанне ад таго, што я ўбачыў, было вельмі моцным. З аднаго боку, гэта танец, які мае глыбокія карані, дакладныя традыцыі. А з другога боку — гэта цалкам аўтарскі тэатр. І, усё ж такі, я б яго не ўпісваў у рамкі беларускага тэатра.

Яшчэ парадаваў тэатр "вКубе". Мне здаецца, у яго ёсць нейкія перспектывы развіцця. Па крайняй меры, там не было адкрытага хамства або нядбайнага стаўлення да цела альбо сцэнічнай пляцоўкі. На гэты тэатр я б пайшоў глядзець яшчэ раз, мне цікава.

"SKVO's dance company" апынуўся для мяне самым танцавальным тэатрам у Беларусі на дадзены час. Гэта з добрых уражанняў. Усё астатняе, на мой погляд, падлягае вельмі моцнаму сумневу і разбору.

Еўрарадыё: Наколькі пластычны тэатр павінен быць зразумелы масаваму гледачу? Ці ён павінен застацца для нешматлікіх?

Яўген Карняг: Вось гэтага я не ведаю! Ёсць тэатры, якія складана ўспрымаць і прафесіяналу.

Косць, мяса, пералом — мне гэта бліжэй

“Спектакль №7”

Еўрарадыё: Раскажы, якія тэндэнцыі ў сусветнай харэаграфіі?

Яўген Карняг: Дзесьці 5-6 гадоў таму я наваліўся на харэаграфію і спрабаваў даведацца як мага больш. Цяпер я крыху адышоў ад гэтай тэмы. Больш за цікаўлюся тэатрам. Разумею, што я не зусім харэограф... Але нават калі ў мяне будзе ўсяго два рухі на сцэне — нават тады я павінен разумець, чаму і навошта. Але не трэба ладзіць сontemporary dance, мне ён не цікавы. У мяне адразу прэтэнзія: "Чаго ж яны так шмат танцуюць?"

Еўрарадыё: І што ж адбываецца ў сучасным тэатры?

Яўген Карняг: Апошнія мае назіранні ў тэатры — гэта пераход да фізікі, анатоміі. Раней можна было сказаць, што пластычны альбо танцавальны тэатр такія ўзнёслыя, імкнуцца ўверх, і кожны рух мае філасофскі сэнс і напоўнены паэзіяй. Цяпер гэтая паэзія зводзіцца да анатамічнага даведніка: костка, мяса, пералом. Мне гэта бліжэй.

Еўрарадыё: Хтосьці паўплываў на цябе ў руху ў гэтым кірунку?

Яўген Карняг: З апошняга — Саша Вальц. Вось у яе такі анатамічны тэатр, тэатр пералому. У спектаклі "Körper" ["Цела". — Заўвага. Еўрарадыё] яна спрабуе паламаць, разарваць цела. І ў гэтым нараджаецца зусім іншая філасофія. На мой погляд, вельмі глыбокая. Хоць Піна Баўш існавала і ў 1970-я, яе спектакль "Кафэ Мюлер" — гэта шалёна сучасны тэатр, а быў пастаўлены ў 1978 годзе. Як можна было зрабіць такую рэч, якая актуальная да гэтага часу, і ў якую я веру?

Еўрарадыё: Ці ў модзе цяпер сюжэт і дзеянне на сцэне? Ці тое, што цяпер запатрабаванае, — мінімум рухаў?

Яўген Карняг: Я не думаю, што да тэатра гэта можна прымяніць. Мне сюжэт не цікавы. Для мяне важна як, а не што. Напрыклад, калі паглядзеў Пітэра Грынуэя, то ўжо і мыльная опера становіцца сумнай пародыяй. Вядома, як у музыцы ёсць сем нот, так і ў тэатры ёсць законы развіцця сюжэту. Дзесьці сюжэт лішні, дзесьці яго наадварот не хапае. Так што я не магу сказаць: "Сюжэту — не!" — і выйсці з такім плакатам на вуліцы.

"Не трэба сябраваць з іншымі тэатрамі. Усё гэта зводзіцца да "пахвалі мяне, я пахвалю цябе"

“Спектакль №7”

Еўрарадыё: Ці трэба супрацоўнічаць з дзяржавай? Або праз незалежную, андэграўндную сцэну прасцей знайсці свайго гледача?

Яўген Карняг: Гэта выбар кожнага. Было б добра, калі б існаваў нейкі цэнтр сучаснага тэатра. Але я не ведаю, як гэта павінна выглядаць. Можа быць, заснаваць камісію, якая б дапускала таго ці іншага рэжысёра. Каб гэта не ператварылася ў сквот з пахам мачы.

Так, для мяне ёсць маленькая праблемка — рэпетыцыйная пляцоўка. Хацелася б рэпетаваць больш і марнаваць менш сіл на пошукі гэтай пляцоўкі. І тут кожны павінен думаць, якімі шляхамі вырашаць свае праблемы: прасіць дапамогі ў дзяржавы ці рэпетаваць ў падвале. Я стараюся не канфліктаваць і не сябраваць. І гэта тое, што, мне здаецца, у прынцыпе, трэба рабіць і з крытыкамі, і з іншымі тэатрамі. Але, вось, пасля фестывалю "ПлаSтформа" я разумею, што не трэба сябраваць з іншымі тэатрамі. Таму што ўсё гэта зводзіцца да "пахвалі мяне, я пахвалю цябе". Мне гэта не цікава.

Еўрарадыё: То бок, канкурэнцыя паміж тэатрамі ў нас усё-такі існуе?

Яўген Карняг: Самавыдуманая такая канкурэнцыя. Так бывае, што адзін тэатр змагаецца з іншым за першынство, толькі іншы пра гэта нават не ведае.

Еўрарадыё: Ці існуе ў Беларусі эксперыментальная сцэна як такая?

Яўген Карняг: Мне здаецца, няма. Іншая справа, наколькі гэта патрэбна дзяржаве. Вернемся зноў да фэсту: дзіўна, што на яго зусім не было выдзелена грошай! На мой погляд, пластычныя і танцавальныя тэатры — гэта самыя актуальныя тэатры ва ўсім свеце. Гэта тэатры, якія не патрабуюць перакладу! І гэта тэатры, якія могуць прадстаўляць краіну на фестывалях. І гэта сумна, што яны зусім не цікавыя дзяржаве.

На лялечную "Родительницу" трэба ставіць абмежаванне 18 +

“Спектакль №7”

Еўрарадыё: Цябе "пераманьваюць" кудысьці за мяжу?

Яўген Карняг: Не, але я яшчэ нічога і не зрабіў, каб мяне пераманьваць. Цяпер паралельна мы працуем над трыма спектаклямі і, можа быць, да восені нешта будзе. Трэба яшчэ шмат працаваць і зразумець сваю мову. Мяне цягне то бліжэй да танца, то ў чыстую драму, то ў лялечны тэатр.

Еўрарадыё: Нечакана!

Яўген Карняг: Ну, вось я прыдумаў спектакль, і вельмі хутка нарадзілася назва да яго — "Родительница". Я замовіў п'есу ў Мікалая Рудкоўскага, і апісаў яму ўсё, што мне трэба. Ён апрацаваў тэксты Талстога, Эўрыпіда і Барыса Віяна, а нешта напісаў сам. Цяпер мы з Таняй Нерсісян вядзем працу над гэтым спектаклем.

Еўрарадыё: Для каго гэты спектакль?

Яўген Карняг: Сапраўды, не для дзяцей! І я разумею, што на "Родительницу" трэба ставіць абмежаванне 18 +. Як і на "Медею". Ёсць яшчэ ў планах паставіць дзіцячы спектакль, але пакуль я яшчэ не ведаю, што для дзяцей ставіць.

Еўрарадыё: Але табе было б цікава?

Яўген Карняг: Так, натуральна! Гэта зусім іншы жанр. Я нават цяпер праглядаю нейкія сучасныя мульцікі па вечарах. Крыху ў шоку, вядома, але гляджу.

Еўрарадыё: То бок, спектакль для дзяцей, але з дарослымі?

Яўген Карняг: Так, толькі з дарослымі. У спектаклі "Можна, я буду Моцартам?" Я працаваў з дзіцём. І мне было вельмі складана. Уся мая рэжысура працы з ім заключалася ў тым, каб я яго падмануў. Я ж не магу сказаць дзіцяці: "У цябе тут фальшывыя ногі ці рукі, папрацуй над гэтым!" Мне трэба было яго заблытаць, і я пабудаваў яго ролю па дзіцячых гульнях. Таму для мяне гэта складана. Я нават ледзь было не пакляўся, што гэта ў апошні раз.

Фота: Інна Колабава, Еўрарадё