"У духу дзяржідэалогіі" — эксперт параўнаў статуты польскай і беларускай школы

— З soft-skills кампетэнцый прапісаная толькі "падрыхтоўка да самастойнага жыцця, фармаванне маральнай эстэтычнай культуры і сямейных каштоўнасцяў". Пры гэтым усе кампетэнцыі пададзеныя вельмі абстрактна, дамінуюць выхалашчаныя фармулёўкі без канкрэтызацыі. Статут беларускай школы арыентаваны на выхаванне грамадзяніна замкнёнага, ізаляванага ад грамадства, дзе рамку задае дзяржаўная ідэалогія. У польскім статуце патрыятызм, наадварот, больш касмапалітычны і арыентаваны на выхаванне агульначалавечых каштоўнасцяў.
 

Другі момант: структура кіравання

— У абодвух дакументах сказана, што дырэктар — галоўная адказная асоба школы. Аднак згодна з польскім статутам, паўнамоцтвы педагагічнага складу значна шырэйшыя, чым у педагогаў у Беларусі.

У прыватнасці, кажа Лаўрухін, у польскай школе выкладчыкі ўдзельнічаюць у выбары дырэктара.

Педсавет дэлегуе двух прадстаўнікоў у выбарчую камісію і вылучае кандыдата на пасаду дырэктара.

— То-бок педагогі фактычна ўплываюць на выбары дырэктара. І выбраць кіраўніка школы без згоды настаўнікаў нельга. У Беларусі ж дырэктара прызначае заснавальнік: Міністэрства адукацыі і іншыя дзяржаўныя структуры. То-бок яго проста ставяць, не беручы пад увагу меркаванне саміх настаўнікаў. Працэдура выбару і прызначэння дырэктара шмат у чым вызначае характар адносін паміж адміністрацыяй і настаўнікамі, а потым і паміж вучнямі і настаўнікамі ўнутры школы. Адна справа, калі дырэктара выбіраюць, іншая — калі яго прызначаюць. Гэта адносіны падпарадкавання, калі вы ні на што не можаце ўплываць і проста моўчкі падпарадкоўваецеся. У адным выпадку маюць месца адносіны актыўнага саўдзелу і ўзаемнай адказнасці, у іншым — адносіны падпарадкавання і пакорлівасці лёсу.
 

Трэці пункт — бацькоўскі савет

На думку эксперта, бацькоўскае самакіраванне — гэта вельмі важны орган. У беларускай версіі школьнага статута наогул няма такога паняцця.

— У польскай жа гэтаму органу прысвечаны цэлы параграф. У прыватнасці, бацькоўскі савет можа звяртацца да дырэктара, прапаноўваць праграмы навучання і развіцця, выказваць меркаванне і ўплываць на рэалізацыю адукацыйнага працэсу. Прымаючы фінансавы план школы, дырэктар абавязаны атрымаць ухвалу бацькоўскага савета. Бацькоўскі савет таксама дае заключэнне пра якасць працы настаўнікаў. Усе гэтыя паўнамоцтвы акурат і з'яўляюцца маркерамі наяўнасці сацыяльнага партнёрства — калі бацькі таксама ўплываюць на ўсё, што адбываецца ў школе. У Беларусі такога няма зусім: у Кодэксе аб адукацыі фармулюецца тэарэтычная магчымасць адукацыі бацькоўскіх саветаў, але ў статутах пераважнай большасці беларускіх школ яны нават не згадваюцца.
 

Чаго дакладна няма ў беларускіх школах — вучнёўскі савет

Андрэй Лаўрухін адзначыў, што ў польскіх школах вучні актыўна ўдзельнічаюць у адукацыйным працэсе і ствараюць свой прадстаўніцкі орган — вучнёўскі савет. Гэты савет можа ўносіць прапановы педагагічнаму савету, дырэктару і бацькоўскаму камітэту, а таксама ўдзельнічае ў абмеркаванні і ацэнцы навучальнай праграмы. У беларускім школьным статуце нават няма такога паняцця.
 

І яшчэ нешта

У польскім школьным статуце, заўважае выкладчык, надаецца шмат увагі прафарыентацыі. Яна скіраваная на тое, каб дзіця вызначалася з выбарам прафесіі як мага раней, а не толькі ў старэйшых класах.

— Вядома, у беларускіх школах таксама ёсць прафарыентацыя, але ў статуце гэта ніяк не адлюстравана. У Беларусі яна не ўбудаваная ў адукацыйную палітыку самой школы. А дзецям жа вельмі важна шукаць сябе цягам усяго навучання, а не толькі ў канцы.
 

Што ў выніку?

Са статута польскай школы можна зрабіць выснову, што мэта навучання — фармаванне крэатыўнай, рознабакова развітай асобы. Асобы, выхаванай на агульначалавечых каштоўнасцях, схільнай да салідарнасці, узаемадапамогі і супрацоўніцтва на карысць усяго грамадства.

Статут беларускай школы носіць падкрэслена дысцыплінарны характар і арыентаваны на выхаванне грамадзяніна ў духу дзяржаўнай ідэалогіі. Пры гэтым праз знарочысты фармалізм і абстрактнасць нормаў і каштоўнасцяў застаецца незразумелым, якім мэтам служыць сама дзяржава: яна можа быць як прыязнай, так і варожай да суседніх краін і ўласных грамадзян.

Лаўрухін таксама адзначае, што ў польскім статуце адукацыя ўспрымаецца як агульнае дабро. У гэтым працэсе кожная група — вучні, бацькі, настаўнікі і дырэктар — робіць свой унёсак у агульную справу.

— Вельмі важна, каб гэтыя групы знаходзілі агульную мову і сумесна ўзмацнялі кумулятыўны эфект развіцця адукацыі. Усе гэтыя групы — удзельнікі працэсу — розныя, у кожнай з іх сваё бачанне. Але іх аб'ядноўвае агульная арыентацыя на камунікацыю, супрацоўніцтва, узаемадзеянне і падтрымку.

У беларускай школе, наадварот, існуе строга вертыкальная мадэль: тут ёсць дырэктар, прызначаны "зверху", якому ўсе падпарадкоўваюцца; настаўнікі працуюць як могуць, а ўсе астатнія проста праходзяць праз працэс адукацыі. Уплыў з боку бацькоў, а тым больш з боку вучняў не прадугледжваецца.

Кожны сам па сабе, і людзі ў школе цярпяць адно аднаго толькі праз знешні прымус і ўстаноўлены ўладамі парадак іерархічных адносін.

Калі польская школа выхоўвае сацыяльную эмпатыю, то беларуская — сацыяльную апатыю.