Замарозка цэн не ратуе ад інфляцыі: наколькі яны вырастуць у Беларусі

28/02/2025 - 14:53

Цэны ў Беларусі

28 лютага Лукашэнка сабраў нараду з чыноўнікамі, на якой абмяркоўваў “справядлівую сістэму цэнаўтварэння”. Папярэдняя, прынятая два гады таму, была несправядлівай? Чаму?

На гэтае пытанне ў эфіры Еўрарадыё адказаў эканамічны блогер Аляксандр Кныровіч.

“Калі б ён [Лукашэнка] сваё абяцанне выконваў, было бы добра — сачыў бы і не чапаў. Я ж таксама сачу за цэнамі, але мне не прыходзіць у галаву пачаць кіраваць імі ў польскіх крамах. Чамусьці я разумею, што ад гэтага нічога добрага не адбудзецца. Давайце нагадаем, што ў красавіку 2022-га года Лукашэнка сказаў цэнам стаяць. У нас было 600 адміністрацыйных справаў, некалькі крымінальных. Хтосьці пайшоў у СІЗА, хтосьці — у турму. Але чамусьці цэны не сталі”.

Паводле Кныровіча, улады спужаліся, бо ў лістападзе была дэфляцыя на 1%, потым яны спыніліся, а потым яны зразумелі, што нічога дрэннага не адбылося — і пачалася інфляцыя. Летась яна склала 5,7%. Для Беларусі яна невялікая, але значна большая, чым у Польшчы ці агулам у ЕС.

“Таму яго папярэдні загад “Цэны, стаяць!” не спрацаваў цалкам. Але зрабіў вялікую шкоду беларускай эканоміцы”, — кажа блогер.

Як выглядае шкода?

Аляксандр Кныровіч бярэ за прыклад “Еўраопт”. Ягоная выручка за мінулы год склала +12%, а прыбытак — у мінусе. Дакладнай лічбы пакуль няма, але за тры кварталы было -8%.

“Гэта азначае, што тыя некалькі адсоткаў, на якія быццам спыніўся рост цэн, фактычна былі забраныя ў прадпрыемстваў, у тым ліку ў “Еўраопта”. Калі да бізнесу ў гэтай галіне ставіцца такім чынам, то кампаніі будуць або банкрутаваць, як “Буслік” і “Востраў Чысціні”, або страчваць прыбытак. У выніку гэта прывядзе не да таго, што “тоўстыя каты” схуднеюць, а да таго, што прадпрыемствы перастануць інвеставаць у развіццё. Гэта значыць, што новых крамаў не будзе, бо адкрываць іх стане проста нявыгадна”.

Рэч у тым, што тая “несправядлівая” сістэма цэн, пра якую кажа Лукашэнка, ударыла не толькі па прыватных прадпрыемствах, але і па дзяржаўных.

“Мой любімы прыклад: што адбылося з бульбай. Як можна было зрабіць так, што ў Беларусі дэфіцыт бульбы, што Лукашэнка быў вымушаны забараніць вываз бульбы з краіны? А гэта вынік менавіта несправядлівага рэгулявання цэн. Таму гэта вялікі правал беларускай дзяржаўнай сістэмы, планавы правал. Гэта было зразумела, калі ён падпісваў гэтае рашэнне. Мне вельмі цікава, што будзе зараз”.

Беларускія ўлады яшчэ два месяцы таму мусілі падпісаць новы варыянт рэгулявання цэн, але дагэтуль яго не прынялі, адзначае Кныровіч.

“Яны спрабуюць стварыць нейкага Квазімоду, бо ў свеце існуе толькі два падыхода. У першым ты плануеш усё, як у Савецкім Саюзе, і вынікам гэтага з’яўляецца дэфіцыт, бо немагчыма спланаваць мора, а эканоміка — гэта мора.

Калі ты спрабуеш гэта зрабіць, то ў цябе будуць дзіркі. Ты будзеш прыходзіць у крамы як у СССР, і ў цябе будзе там адзін гатунак каўбасы, які сёння ёсць, а заўтра яго няма, а паслязаўтра па яго чарга.

Другі падыход, калі ў цябе рынкавыя цэны. Яны могуць быць вышэйшыя, ніжэйшыя — яны павінны вагацца, бо эканоміка не стаіць на месцы. З’яўляюцца новыя тэхналогіі, гульцы на рынках і г. д.

Найлепшы спосаб зрабіць цэны малымі і добрымі для спажыўцоў — гэта канкурэнцыя. Калі ў цябе тую ці іншую прадукцыю выпускаюць адразу пяць прадпрыемстваў, то твая справа — толькі сачыць, каб яны паміж сабой не дамовіліся, каб не зрабілі картэль, каб цалкам не маглі рэгуляваць цэны.

Калі яны між сабою адкрыта канкуруюць, то найлепшае, што ты можаш зрабіць — гэта паклапаціцца аб сваіх спажыўцах, аб усіх беларусах. Як толькі ты намагаешся гэта ўсё рэгуляваць, то ў цябе атрымаецца тое, што выйшла з бульбай”.

У выніку праз рэгуляванне ў беларускай эканоміцы ёсць “інфляцыйны навес”. Як кажа Кныровіч, калі цалкам адпусціць рэгуляванне, то цэны зробяць малы скачок, на 4-5%.

“Рост заробкаў склаў 9,7%, а рост эканомікі — 4%. Гэта азначае, што мы аддалі людзям больш грошай, чым яны зарабілі. Гэта павінна было адбіцца на інфляцыі, але не адбілася. Таму калі адпусціць цэны, то адбудзецца невялікі скачок. Ну, чакаем”, — заключае Кныровіч.