Бустарныя прышчэпкі ад каранавіруса: што гэта і ці патрэбныя яны?

09/09/2021 - 12:44

Ці патрэбны трэці ўкол ад каранавіруса? / Unsplash

Ці патрэбны трэці ўкол ад каранавіруса? / Unsplash

Свет жыве з COVID-19 амаль два гады, а адказаў на пытанні пакуль больш не становіцца. Асабліва ў тэме вакцынацыі ад каранавіруса. Штам "Дэльта" працягвае крочыць па свеце (нядаўна выявілі яго і ў Беларусі), а некаторыя краіны, у тым ліку суседнія Польшча і Літва, пачынаюць ужываць бустарныя дозы вакцыны.

Еўрарадыё простай мовай (наколькі гэта магчыма) расказвае пра тое, што такое бустарныя дозы і ці патрэбныя яны наогул. Спойлер: усё вельмі складана.

Што такое "бустарная доза"?

Бустарная доза — гэта дадатковы ўкол пасля ўжо пройдзенага курса вакцынацыі. І гэта зусім не навінка, якая з'явілася праз пандэмію каранавіруса: напрыклад, бустарныя прышчэпкі рэкамендавана рабіць супраць поліяміэліту і слупняку.

Выкарыстоўваюць бустарныя дозы тады, калі абарона арганізма прыкметна зніжаецца. Навукоўцы дагэтуль спрачаюцца пра тое, чаму вакцыны ад нейкіх захворванняў, зробленыя ў маленстве, дзейнічаюць усё жыццё, а ад іншых трэба перыядычна рабіць дадатковы ўкол.

Ад каранавіруса трэба рабіць "бустар"?

Ніхто не ведае. Даследаванняў па тэме вельмі мала, і рэгулятары працягваюць вывучаць пытанне. Сусветная арганізацыя аховы здароўя і зусім прапануе мараторый на бустарныя прышчэпкі ад каранавіруса.

Але тут рэч, хутчэй, у этычным моманце. СААЗ непакоіцца, што вакцыны размяркоўваюцца па свеце нераўнамерна. У самых бедных краінах узровень вакцынацыі набліжаецца да нуля, а ў багатых пачынаюць рабіць дадатковыя ўколы.

Чаму ўсе гавораць пра "бустары"?

Даследчыкі заяўляюць пра зніжэнне ўзроўню антыцел пасля вакцынацыі: напрыклад, праз паўгода пасля двух уколаў Pfizer (мабыць, самай эфектыўнай на сёння вакцыны) узровень абароны арганізма прыкметна зніжаецца (*), хоць усё роўна дапамагае мінімізаваць цяжкія выпадкі інфікавання.

Яшчэ адно даследаванне паказала зніжэнне колькасці антыцел да каранавіруса ў пажылых людзей праз паўгода на 80% (*). Пацвярджаюць падвышэнне рызыкі інфікавання праз паўгода і іншыя даследаванні (*).

Бустерные прививки от коронавируса: что это и нужны ли они?

Як відаць з графіка, у тых, хто вакцынаваны больш за паўгода таму, тэсты на COVID-19 куды часцей давалі станоўчы вынік / Elapsed time since BNT162b2 vaccine and risk of SARS-CoV-2 infection in a large cohort, medRxiv

Хоць спрэчкі адносна "пажаданага" ўзроўню антыцел і іншых фактараў абароны ідуць у навуковым асяроддзі дагэтуль, карэляцыя паміж цітрам антыцел і рызыкай атрымаць сімптаматычную інфекцыю ўжо даказаная (*).

Цікавае яшчэ адно назіранне навукоўцаў: у раней інфікаваных COVID-19 абарона лепшая, чым у тых, хто проста вакцынаваны (*). Аднак і раней інфікаваным рэкамендуецца рабіць хоць бы адзін укол вакцыны — гэта прыкметна паніжала рызыкі перанесці праславутую "Дэльту".

Ці працуюць бустарныя вакцыны?

Хоць мэтазгоднасць бустарных прышчэпак ад каранавіруса спрэчная, прэстыжны часопіс Nature піша, што яны сапраўды выклікаюць больш моцныя імунныя рэакцыі.

Навукоўцы з Чылі выявілі, што пасля бустарнай прышчэпкі AstraZeneca цітр антыцел расце ў 15 разоў (*). Пра прыкметнае павелічэнне антыцел пасля "бустара" гавораць і брытанскія даследчыкі (*).

Але, што важна, навукоўцы дагэтуль не прыйшлі да высновы, ці яно сапраўды трэба і ці варта таго. Так, узроўні антыцел растуць. Але гэта не адзіны паказчык, на які трэба глядзець. І менавіта таму спрэчкі яшчэ працягваюцца. Напрыклад, у тым жа Nature гучыць меркаванне, што бустарныя прышчэпкі цяпер — "авантура".

Дзе і каму ўжо робяць бустарныя прышчэпкі?

ЗША, Ізраіль, Літва, Польшча і шэраг іншых краін ужо ўхвалілі выкарыстанне трэцяй прышчэпкі ад каранавіруса, але паралельна працягваюцца даследаванні.

У гэтых краінах бустарную дозу могуць атрымаць людзі з аслабленым імунітэтам, а таксама пажылыя і медыцынскія работнікі. Астатнім трэці ўкол пакуль не прапаноўваюць.

Хоць эфектыўнасць наяўных вакцын супраць той жа "Дэльты" трохі падае, яны па-ранейшаму нядрэнна спраўляюцца з прадухіленнем цяжкага праходжання хваробы і смерці, хай і са зніжэннем праз нейкі час пасля прышчэпкі.

А што наконт вакцын, якія выкарыстоўваюцца ў Беларусі?

Замежныя даследаванні, што лагічна, сканцэнтраваныя на ўхваленых СААЗ вакцынах, якія ўжываюцца шырока ў свеце. Але ёсць звесткі і па "Спадарожнік V", і па "Сінафарм".

Так, нядаўна органы аховы здароўя Бахрэйна ўхвалілі прымяненне бустарных доз "Спадарожніка". Акрамя таго, неўзабаве чакаюцца вынікі справаздачы аб змешванні "Спадарожніка" і AstraZeneca. А ў ААЭ бустарны ўкол "Сінафармам" ужо робяць абавязковым: гэта палічылі мэтазгодным мясцовыя ўлады. Наколькі гэты досвед эфектыўны, пакуль складана сказаць.

Ёсць яшчэ адна дэталь: нярэдка вакцынаваныя тым жа "Спадарожнікам" замежнікі (напрыклад, якія жывуць і працуюць у Расіі) былі вымушаныя прайсці поўны курс ухваленымі на Захадзе вакцынамі, каб трапіць на радзіму. На жаль, даследаванняў эфектыўнасці абароны ў іх пакуль не публікавалася.

Ці будуць у Беларусі бустарныя прышчэпкі?

На сёння ў Беларусі вакцынавана толькі каля 15% насельніцтва, калі верыць афіцыйным звесткам. Пачынаць прымяненне бустарных доз і марнаваць вакцыны ў той час, як яны патрэбныя для большага ахопу насельніцтва, не мае сэнсу.

Адразу супакоім вас: ёсць незалежныя даследаванні, якія паказалі, што прышчэпленыя "Спадарожнікам" у пяць разоў радзей трапляюць у бальніцы пры заражэнні той жа "Дэльтай" (*). Гэта значыць, падставы для панікі быць не павінна: зноў паўторымся, абарона ў вакцынаваных ёсць. І хай яна не дае гарантыі, што вы не захварэеце, але рызыкі трапіць у лякарню прыкметна зніжаюцца.

Неспакой могуць выклікаць тэмпы вакцынацыі. Гледзячы на іншыя краіны, ахоп вакцынацыяй ў 15% — гэта вельмі мала. Напрыклад, у тых жа ААЭ цалкам прышчэплена больш за 77% насельніцтва, у Ізраілі — каля 63%, Літве — 57,5%, у Польшчы — 50,2%.

Тэмпы вакцынацыі ў Беларусі сціплыя не толькі побач з краінамі-суседзямі або еўрапейскім узроўнем, але нават у параўнанні з Кубай

І гэта краіны, якія ўжо патроху пачынаюць ужываць бустарныя дозы. Па ахопе прышчэпак Беларусь прайграе нават такім краінам, як Куба, Лаос і Парагвай, і мае паказчык прыкметна горшы, чым сярэдні па свеце.

Каб сачыць за галоўнымі навінамі, падпішыцеся на канал Еўрарадыё ў Telegram.

Мы штодня публікуем відэа пра жыццё ў Беларусі на Youtube-канале. Падпісацца можна тут.