Эксперт пра новы Кодэкс аб адукацыі: "Для настаўнікаў будзе закручванне гаек"

— Можна колькі хочаце перакройваць Кодэкс, але пакуль не будуць вырашаны банальныя пытанні інфраструктурнага развіцця і ўтрымання ўстаноў адукацыі, нагрузкі педагогаў і годнай аплаты работнікам іх працы, нічога не зменіцца ў сістэме адукацыі, — упэўнены экс-работнік Мінадукацыі, кіраўнік праекта "Народны падручнік" і фінансавы дырэктар "Прэс-клуба" Сяргей Альшэўскі.

У эфіры Еўрарадыё эксперт падзяліўся меркаваннем пра змены ў Кодэксе аб адукацыі і актуальныя праблемы ў гэтай сферы.

Няма цэнтра прыняцця рашэнняў

Той факт, што нядаўна Качанава ў Жыровічах закрыла беларускамоўную школу, сведчыць пра тое, што адна з самых вялікіх праблем у беларускай сістэме адукацыі — гэта падвойнае, патройнае, невядома якое супадпарадкаванне і перападпарадкаванне ўстаноў адукацыі. Адсутнічае адзіны цэнтр прыняцця рашэнняў. Хто заказчык адукацыі на самай справе? Дзяржава або бацькі дзіцяці?

У Кодэксе аб адукацыі бягучай версіі ёсць, напрыклад, палажэнне аб уступных выпрабаваннях, некаторыя палажэнні зацвярджаюцца прэзідэнтам. І вось у новай рэдакцыі Кодэкса таксама гэтая функцыя аддадзена прэзідэнту. Уявім: пачатак новай уступнай кампаніі і прэзідэнт такі вырашае: "А якія б выпрабаванні прыдумаць?"

Гэта значыць, нават у такіх дробязях яны не аддаюць усе паўнамоцтвы ў адзіны цэнтр кіравання, а тое, што нявыгадна, спіхваюць на каго-небудзь, а тое, што проста і не цягне ніякай адказнасці, бяруць на сябе. Да таго часу, пакуль не будзе дакладнай празрыстай канцэпцыі, пакуль не будзе адназначна прынятае рашэнне, хто вызначае змест навучальнага працэсу, нічога не зменіцца.
 

Змены ў новым Кодэксе

Там шмат змен. Менш за ўсё яны закранулі дзіцячыя садкі, а па астатніх сферах чыноўнікі значна прайшліся.

Яны ўводзяць новую норму пра абавязковасць агульнай сярэдняй адукацыі, гэта значыць да 18 гадоў дзеці павінны будуць вучыцца ў школе. Калі раней трэба было, умоўна кажучы, адвучыцца 9 класаў. На мой погляд, гэта выкліча кучу пытанняў і праблем.

Я б не сказаў, што змены робяцца пад нейкага аднаго чалавека. Мне здаецца, ёсць праблемныя пытанні, якія трэба неяк урэгуляваць без глыбокага сістэмнага аналізу, альбо схаваць, альбо замаўчаць.

Я быў прыемна здзіўлены з'яўленнем адной нормы — аб камісіі па вырашэнні канфліктаў, якую можна будзе ствараць ва ўстановах адукацыі. Рашэнне можна будзе аспрэчыць у вышэйшай інстанцыі альбо ў судзе.

Гэта значыць, прынамсі ў гэтай рэдакцыі Кодэкса мы прызнаем, што ў беларускай сістэме адукацыі вельмі часта адбываюцца канфлікты, а інструментаў для іх вырашэння фактычна няма.

Ёсць здагадка, што ў цэлым змены не прывядуць ні да чога добрага і не вырашаць тыя праблемы, якія ёсць.

Можна колькі хочаце перакройваць Кодэкс, але пакуль не будуць вырашаны банальныя пытанні інфраструктурнага развіцця і ўтрымання ўстаноў адукацыі, нагрузкі педагогаў і годнай аплаты работнікам іх працы, нічога не зменіцца ў сістэме адукацыі.

Закручванне гаек

Што да новага Кодэкса і працы настаўнікаў, то я не назіраю дадатковай свабоды. Гэта якраз такое закручванне гаек, дадаванне ўсялякіх стандартаў, абмежавальнікаў, якія і так старэйшых настаўнікаў прымушаюць баяцца зрабіць нешта не так.

Я не ведаю, ці ёсць нейкі пункт кіпення ў настаўнікаў, дзе ён знаходзіцца і што павінна адбыцца. Калі вырашылі павялічыць нагрузкі для настаўнікаў, фактычна я не назіраў ніякай рэакцыі.

Напэўна, тут нейкае даследаванне варта было б правесці, каб зразумець, што паслужыць тым фактарам для "кіпення".

Напэўна, фінансавы. Да тых часоў, пакуль ёсць нейкія фінансы, якія дазваляюць забяспечыць базавыя патрэбы, да тых часоў не будзе змен.

У бягучай сістэме адукацыі я б не змог працаваць, таму што ўсё, што адбываецца, — без пачуцця свабоды, без пачуцця творчасці. Працаваць ва ўмовах, калі выдаткі працы не адпавядаюць фінансаваму ўзнагароджанню...

Для мяне ўжо бягучая сітуацыя недапушчальная, але для ўсіх астатніх чамусьці гэта ўмовы, у якіх яны здольныя і гатовыя заставацца далей.

Ім трэба для сябе адказаць: колькі яшчэ часу яны змогуць знаходзіцца ў такіх умовах, колькі часу яны змогуць выкладаць у класах па 30-35 чалавек, колькі часу яны будуць вадзіць дзяцей на ўсякія масавыя мерапрыемствы ў складаных эпідэміялагічных умовах, колькі часу яны яшчэ будуць праводзіць класныя гадзіны і расказваць тыя факты, якія ім самім не падабаюцца.
 

Чаму бацькам забаранілі ўмешвацца ў навучальны працэс?

Новая норма, якую замацуюць, — гэта забарона бацькам умешвацца ў навучальны працэс. Але гэта як? Калі мне як аднаму з бацькоў нешта не падабаецца, то чаму я не магу сказаць, што мне гэта не падабаецца і я не хачу, каб гэта адбывалася?

У новай рэдакцыі Кодэкса мы, можа, паспрабавалі б вырашыць гэта праз камісію па вырашэнні канфлікту. Але, зноў-такі, неўмяшанне бацькоў у навучальны працэс, на мой погляд, супярэчыць Кодэксу аб сям'і і шлюбе, дзе сказана, што адказнасць за выхаванне дзяцей нясуць бацькі. Атрымліваюцца такія ўзаемныя супярэчнасці. Як яны бачаць дзеянне гэтай нормы? І для чаго яна прымаецца?

Будуць канфлікты

Выхаваннем дзяцей усё роўна займаюцца бацькі. І гэта можа пацягнуць за сабой канфлікты ў далейшым. Напрыклад, для маёй сям'і асоба Сталіна — гэта досыць адназначная асоба, якая мае негатыўную афарбоўку.

Калі паглядзець, напрыклад, на тое, што для школы актыўнага грамадзяніна (гэта дадатковая класная гадзіна, якая праводзіцца ў рэспубліканскіх маштабах) выносяцца цытаты Сталіна, то гэта будзе выклікаць канфлікты. Таму што дзеці будуць не згаджацца з нейкімі рэчамі, якія ім навязваюць.

Гэта значыць, альбо ты ў школе павінен быць моцным і не ўнікаць наогул у гэта ўсё, займацца толькі вучэбнымі прадметамі, альбо ў цябе будуць паўставаць канфлікты.

У школе мы павінны дзяцей проста вучыць, а выхоўваць павінны бацькі так, як яны лічаць гэта патрэбным. І бацькі нясуць за гэта адказнасць.

Маім дзецям не трэба казаць, што Сталін — добры чалавек, не трэба прыводзіць яго цытаты пра вайну матораў, таму што мая прабабуля хавала і дзяцей, і мужоў сваіх, знаходзячыся ў высылцы ў Казахстане і рукамі капаючы зямлянку.