Лукашэнка мяняе палітвязняў на запчасткі? Што пра гэтую тэорыю думаюць юрысты

Расійскі апазіцыянер Ілля Яшын сказаў, што Аляксандр Лукашэнка выпускае палітвязняў у абмен на дэталі для самалётаў "Белавія".

"Як мне патлумачылі, ён літаральна абменьвае людзей на дэталі для самалётаў. У яго праблема з "Белавіяй", і яму трэба рамантаваць самалёт, яму патрэбныя нейкія дэталі, якія ён не можа атрымаць праз санкцыі. І ён літаральна абменьвае жывых людзей на дэталі для самалётаў", — сказаў Яшын.

З гэтай заявы незразумела, ідзе гаворка пра звычайныя цывільныя барты "Белавіі" або пра тыя, на якіх лётае сам Лукашэнка і яго сям'я. Мы спрабавалі звязацца з Іллёй Яшыным, каб высветліць, якія канкрэтныя факты стаяць за яго заявай, але пакуль не атрымалі адказу.

Што мы ведаем?

У сітуацыі з "Белавіяй" цяпер шмат няпэўнасці. Мы нават не ведаем, колькі самалётаў у парку, бо гэтая інфармацыя ўжо нейкі час недаступная на сайце авіякампаніі.

У снежні 2021 года ЕС наклаў санкцыі на "Белавію". Авіяперавозчык страціў магчымасць заключаць новыя лізінгавыя кантракты з еўрапейскімі кампаніямі. Таксама "Белавія" была вымушаная вярнуць самалёты, якія раней узяла ў лізінг. Кампанію адключылі ад міжнародных сістэм узаемаразлікаў для пасажырскіх і грузавых авіяперавозак.

Акрамя еўрапейскіх санкцый у дачыненні да яе дзейнічаюць санкцыі ЗША. Спярша "Белавіі" забаранілі лётаць на самалётах, калі чвэрць і больш дэталяў судна зрабілі ў ЗША. А потым з'явіліся і больш строгія санкцыі. Бюро прамысловасці і бяспекі амерыканскага Міністэрства гандлю забараняе кампаніям па ўсім свеце абслугоўваць і рамантаваць самалёты "Белавіі" ці любым чынам выкарыстоўваць вырабленыя ў ЗША запчасткі для абслугоўвання авіяпарку. Гэтыя санкцыі дзейнічаюць да снежня, пакуль не было інфармацыі пра тое, ці будуць яны падоўжаныя.

Але летам гэтага года гендырэктар "Белавіі" Ігар Чаргінец казаў, што ў кампаніі няма праблем з запаснымі часткамі для самалётаў і яна ў стане забяспечыць бяспеку палётаў. Праўда нават з яго слоў вынікае, што абыходзяцца гэтыя запчасткі даражэй, чым раней, бо лагістыка змянілася.

"Безумоўна, гэта ўсё тыя ж запчасткі, кампаненты цалкам арыгінальныя. Як мы гэта робім — гэта іншае пытанне. Наколькі нам гэта стала даражэй, наколькі змянілася лагістыка — гэта іншыя пытанні", — адзначыў Чаргінец.

Увосень 2022 года "Зеркало" пісала, што сяк-так запчасткі сапраўды ўдаецца знаходзіць, хоць шараговыя супрацоўнікі кампаніі не ведаюць схем, якія задзейнічае кіраўніцтва.

— Дапусцім, якая-небудзь кампанія не пад санкцыямі купляе запчасткі сабе ў запас, нешта на складзе ляжыць — чаму б не зарабіць на гэтым? Ідзе банальны перапродаж. Нейкія больш-менш дружалюбныя краіны ідуць на саступкі Беларусі і перапрадаюць, — расказваў на ўмовах ананімнасці адзін з супрацоўнікаў кампаніі.

Яго калега пацвярджаў, што "недарамантаваным" самалёт у паветра не падымаецца. "Белавія", дарэчы, не адзіная, хто шукае, дзе купіць дэталі ў абыход санкцый. У Расіі вырашаюць тую ж праблему. І пакупкі праз трэція рукі не тое каб заўсёды аднолькава бяспечныя.

У жніўні гэтага года спецыялізаваны канал AVIAINCIDENT пісаў пра тое, як ашуканцы "развялі" "Аэрафлот". Паабяцалі закупіць запчасткі, узялі аванс — і зніклі. Гэтым летам расійскі суд вырашыў, што яны заключалі дамову, загадзя не збіраючыся выконваць яго ўмовы.

Як бы беларускія чыноўнікі ні пераконвалі, што санкцыі — не такая ўжо вялікая праблема, відавочна, што атрымліваць запчасткі для "Боінгаў" і "Эмбраераў" вакольнымі шляхамі не вельмі зручна. Але як юрыдычна магла б выглядаць угода, паводле якой дэталі перадаюць у абмен на вызваленне палітвязняў? Спыталі ў юрыста.

“Міжнародныя санкцыі могуць быць перагледжаныя толькі на ўзроўні дзяржаў і арганізацый, якія іх уводзілі”

Адвакат Алесь Міхалевіч патлумачыў Еўрарадыё, ці магчымыя наогул такія таемныя ўгоды — і хто трапіць пад санкцыі, калі іх дэталі раскрыюцца.

— Ці можна аформіць юрыдычную ўгоду, паводле якой санкцыі на пастаўкі авіядэталяў для Беларусі прыпыняць ці скасуюць у абмен на абяцанне Лукашэнкі вызваліць палітвязняў?

— Санкцыйныя рэжымы, як правіла, уводзяцца праз заканадаўчыя акты і міжнародныя дамовы, такія як рэгламенты ЕС, нарматыўна-прававыя акты ЗША і міжнародныя пагадненні. Такія акты непасрэдна не прадугледжваюць магчымасці вызвалення ад санкцый ці прыпынення іх дзеяння ў абмен на палітычныя ўгоды, да прыкладу такія, як вызваленне вязняў.

Важна ўсведамляць, што асноўная мэта санкцый — пакараць рэжым за парушэнне міжнародных нормаў. Юрыдычна афармленне ўгоды, пры якой санкцыі прыпыняліся б для продажу авіяцыйных дэталяў у абмен на вызваленне палітвязняў, надзвычай складанае. Гэта запатрабавала б як змянення дзейных санкцыйных рэжымаў, так і ўзгаднення з міжнароднымі прававымі нормамі, што не ўяўляецца магчымым у рамках звычайных прававых працэсаў.

Прыпыненне ці скасаванне санкцый з мэтай афармлення ўгоды ў тэорыі маглі б быць магчымыя толькі ў тым выпадку, калі б дзеянні Аляксандра Лукашэнкі былі скіраваныя на спыненне прычын, з якіх такія санкцыі былі накладзеныя.

— Хто б мог тэарэтычна ўхваліць заключэнне такой угоды з Лукашэнкам?

— Калі мы разглядаем магчымасць заключэння такой угоды на афіцыйным узроўні, то міжнародныя санкцыі могуць быць перагледжаныя толькі на ўзроўні дзяржаў і міжнародных арганізацый, якія іх уводзілі, шляхам дыпламатычных перамоў. Любое такое пагадненне запатрабуе міжнароднай ухвалы, а таксама змены ці прыпынення прымененых законаў і нарматыўных актаў.

Аднак у гэтым выпадку рашэнне можа быць хутчэй палітычным, чым юрыдычным, адпаведна, хутчэй за ўсё, яно можа быць прынятае ў працэсе непублічных перамоваў і заключэння "закулісных" угодаў.

— Якія санкцыі могуць тэарэтычна чакаць умоўны Embraer у выпадку, калі ён выступіць пастаўшчыком авіядэталяў для авіякампаніі "Белавія"?

— Калі мы дапусцім, што кампанія Embraer, якая з'яўляецца бразільскім авіябудаўнічым кангламератам, пайшла на пастаўку авіядэталяў у Беларусь, то яна магла б сутыкнуцца з санкцыямі з боку розных краін, якія ўвялі санкцыі супраць Беларусі праз парушэнні правоў чалавека і падтрымку агрэсіўнай замежнай палітыкі Расіі.

Звязана гэта з тым, што такія тавары — гэта тавары падвойнага прызначэння, якія могуць спрыяць ваеннаму, тэхналагічнаму развіццю, абароне і бяспецы Беларусі.

Да прыкладу, ЕС увёў шырокія абмежаванні на экспарт у Беларусь, якія датычаць у тым ліку тэхналогій і абсталявання, звязаных з авіяцыяй. Адметна тое, што ЕС мае права накласці санкцыі на кампаніі, якія парушаюць санкцыйныя абмежаванні, нават калі яны знаходзяцца за межамі ЕС.

Любая асоба ці кампанія, што спрыяе абыходу санкцый або ўдзельнічае ў забароненых аперацыях з Беларуссю, можа сутыкнуцца з абмежаваннямі.

То-бок, тэарэтычна, калі б Embraer супрацоўнічаў з беларускай "Белавіяй" і пастаўляў ёй авіяцыйныя дэталі, яму магло б пагражаць уключэнне ў санкцыйны спіс ЕС.

Лукашенко меняет политзаключённых на запчасти? Что об этой теории думают юристы

Embraer у флоце Belavia / belavia.by

А гэта можа прывесці да замарожвання актываў і эканамічных рэсурсаў у краінах ЕС, забароны на вядзенне дзейнасці ў дадзеным рэгіёне, у прыватнасці, на экспарт тавараў на тэрыторыі саюза. Такія санкцыі прадугледжаныя адпаведнымі рэгламентамі Савета ЕС.

Штаты таксама накладаюць строгія санкцыі на Беларусь і ўводзяць другасныя санкцыі супраць кампаній, якія парушаюць санкцыйныя рэжымы. Санкцыі з боку ЗША могуць уключаць, напрыклад, блакаванне доступу да амерыканскіх фінансавых устаноў і транзакцый у доларах ЗША, а таксама забарону на пастаўкі авіяцыйных тэхналогій і камплектавальнікаў з ЗША. Гэта можа істотна паўплываць, бо многія авіяцыйныя кампаненты вырабляюцца ці ліцэнзуюцца ў ЗША.