Нам не будуць дапамагаць вечна. Пра што трэба ведаць беларусам у Польшчы

22/06/2023 - 17:30

Беларусы ў Варшаве / Радыё Свабода

— Апошнім часам польскае заканадаўства ў дачыненні да замежных грамадзян змянілася не ў самы лепшы бок, але гэта тычыцца ўсіх прыезджых, а не толькі беларусаў, — распавядае Еўрарадыё кіраўнік дэпартамента прававой абароны Цэнтра беларускай салідарнасці Вольга Дабравольская.

Што да канкрэтна беларусаў, то, на жаль, пакуль яшчэ не выдадзеная пастанова міністра ўнутраных спраў Польшчы аб тым, што грамадзяне Беларусі, якія знаходзяцца тут на падставе часовых відаў на жыхарства, маглі б атрымаць польскія праязныя дакументы, калі іх пашпарты не сапраўдныя або згубленыя.

Разам са спецыялісткай разбіраемся, якія праблемы могуць узнікнуць у беларусаў, якія пераехалі ці толькі збіраюцца пераехаць у Польшчу.

Нам не будут помогать вечно. О чём надо знать белорусам в Польше

Вольга Дабравольская / Еўрарадыё

— Што зменіцца для беларусаў у Польшчы ў найбліжэйшай будучыні?

— З 1 ліпеня будзе адменены рэжым эпідэміялагічнай небяспекі. Гэта значыць, што тыя замежнікі, якія знаходзяцца ў Польшчы на падставе віз або відаў на жыхарства, што працягваліся, павінны зрабіць крокі, каб легалізаваць сваё знаходжанне. Апошнім днём іх легальнага знаходжання будзе 31 чэрвеня. Да гэтага часу неабходна вырашыць, што рабіць. Калі вам патрэбная дапамога, калі ласка, звяртайцеся па бясплатныя кансультацыі да юрыстаў Цэнтра беларускай салідарнасці.

— Якія могуць быць з гэтым праблемы?

— Пасля 2020 года стаўленне палякаў да беларусаў было дастаткова лаяльным. Разам нам удалося дамагчыся зменаў у заканадаўстве. Напрыклад, з'явілася магчымасць працаўладкавання па гуманітарных візах.

На жаль, у тых беларусаў, якія не рабілі спробаў легалізаваць сваё знаходжанне на працягу трох гадоў, пасля таго як візы будуць несапраўдныя, могуць узнікнуць цяжкасці з працаўладкаваннем. Таму вельмі важна не цягнуць з вырашэннем пытанняў легалізацыі і працы да апошняга.

Мы абавязкова павінны памятаць, што сама падача заявы не легалізуе працаўладкаванне.

— Што рабіць, калі ў беларуса ў Польшчы заканчваецца тэрмін дзеяння пашпарта, а ісці ў амбасаду ён баіцца?

— Калі ў чалавека ёсць прычыны баяцца, значыць, трэба падумаць пра шляхі легалізацыі, якія прадугледжваюць выдачу польскага праязнога дакумента. На дадзены момант гэта міжнародная абарона або від на жыхарства на падставе гуманітарнай візы — так званы гуманітарны від на жыхарства.

Сёння мы спрабуем дамагчыся, каб усе грамадзяне Беларусі, якія знаходзяцца ў Польшчы на падставе часовых відаў на жыхарства, змаглі атрымаць такі дакумент. Як я ўжо згадала, на дадзены момант пастанова міністра пакуль не выдадзеная.

— На якую фінансавую падтрымку ў Польшчы можа разлічваць беларус, які не можа жыць на радзіме праз ціск уладаў?

— Пры падачы заявы на атрыманне міжнароднай абароны, калі грамадзянін Беларусі не знаходзіцца ў Польшчы на падставе віду на жыхарства, яму выдаецца дапамога памерам прыкладна ў 25 злотых на дзень (каля 750 злотых на месяц). Калі пераязджае цэлая сям'я, то сума дапамогі на аднаго члена сям'і будзе меншай.

— Што такое пастанова Dublin III і як яна працуе?

— Дублінскі рэгламент вызначае, якая дзяржава — сябра ЕС нясе адказнасць за разгляд хадайніцтва просьбітаў прытулку, што шукаюць міжнароднай абароны ў адпаведнасці з Жэнеўскай канвенцыяй і дырэктывай ЕС аб працэсе адбору.

Гэты інструмент вызначае дзяржаву ў наступных іерархіях: перш за ўсё гэта сямейная сувязь, то-бок знаходжанне за мяжой з мужам або жонкай ці непаўналетнімі дзецьмі. Важна памятаць, што гэта не тычыцца абсалютна ўсіх сваякоў. Напрыклад, правілы не заўсёды прымяняюцца да братоў і сясцёр, а таксама паўналетніх дзяцей.

Наступныя ў іерархіі — гэта від на жыхарства або віза, якія вы маеце, калі, напрыклад, у вас ёсць від на жыхарства Літвы і вы прыехалі ў Польшчу падаць заяву на міжнародную абарону. У гэтым выпадку вы можаце быць перададзеныя Літве на разгляд такой працэдуры па міжнароднай абароне.

І таксама трэці пункт у гэтай іерархіі — гэта краіна першага ўезду, асабліва калі гэта краіна, дзе было нелегальнае перасячэнне мяжы. У такім выпадку краіна першага ўезду будзе адказная за разгляд вашай справы па міжнароднай абароне.

— Атрымліваецца, людзі пераязджаюць у Польшчу і хочуць жыць там, а іх могуць адправіць у іншую краіну?

— Так, на жаль, паводле рэгламенту Dublin III, калі чалавек пражываў на тэрыторыі еўрапейскай дзяржавы і ў яго там быў від на жыхарства, яго могуць перадаць (менавіта перадаць, а не выслаць) у гэтую дзяржаву для разгляду працэдуры аб атрыманні міжнароднай абароны.

— Ёсць адчуванне, што Польшча стамілася ад мігрантаў?

— Я думаю, што палітычная сітуацыя мяняецца, і пра гэта трэба памятаць. Ёсць адчуванне, што беларусы забыліся пра тое, што доступу да рынку працы, напрыклад, магло і не быць. У свой час Польшча адкрыла доступ да рынку працы для тых замежнікаў, якія прыехалі на падставе гуманітарных віз, а таксама максімальна спрасціла міграцыйную працэдуру (я кажу аб атрыманні віду на жыхарства).

Таксама за тры гады Польшча выдала больш за шэсць тысяч станоўчых рашэнняў па міжнароднай абароне (гэта прыблізна 99%).

Важна памятаць, што сярод гэтых людзей ёсць тыя, хто, напрыклад, не ўдзельнічаў у пратэстных акцыях ці не меў патрэбы ў дапамозе, а працягвае ездзіць у Беларусь, нягледзячы на тое, што ў іх маецца міжнародная абарона. Вядома ж, польскія ўлады гэта бачаць.

Не будзем забываць, што сітуацыя ў любы момант можа змяніцца і нам самім прыйдзецца браць на сябе адказнасць за пераезд: думаць аб легалізацыі свайго знаходжання, думаць аб легалізацыі працаўладкавання.

Не трэба спадзявацца на тое, што вось мы прыехалі і польскія ўлады будуць прымаць толькі тыя рашэнні, якія, так скажам, спрашчаюць наша жыццё.