“Паводзяць сябе як падонкі”. Кінатэатры пачалі зарабляць на пірацкім кантэнце

З канца восені на кінаэкраны паступова пачалі вяртацца галівудскія блакбастары: баявік “Хутчэй за кулю”, супегераічныя кінакоміксы “Чорны Адам” і “Чорная пантэра: Ваканда назаўжды”. А пад канец снежня ў раскладзе дзяржаўных і прыватных залаў раптоўна з’явіўся анонс фантастыкі Джэймса Кэмерана “Аватар: Шлях вады”, працяг самай касавай стужкі ў гісторыі, афіцыйны пракат якога пачаўся у свеце з 15 снежня.

Вось толькі як тое стала магчымым, калі за апошнія дзесяць месяцаў з пачатку поўнамаштабнай вайны ва Украіне з кінарынку Расіі і Беларусі сышлі ці часова прыпынілі дзейнасць ўсе уплывовыя амерыканскія кінакампаніі?

“Еўрарадыё” раней спрабавала высветліць, як галівудскае кіно вярнулася на нашыя вялікія экраны, але меркаванні экспертаў і гульцоў рынку на той момант разышліся. Зараз мы працягваем гэтую гісторыю, бо адшукалі крыніцу, якая нам дакладна пацвердзіла — беларускія кінатэатры перайшлі да паказу пірацкага кантэнту.

Распавядаем, як тое адбылося і якія мае наступствы для забаўляльнай сферы краіны.

Час вольнай вольніцы

“Паводзяць сябе як падонкі”. Кінатэатры пачалі зарабляць на пірацкім кантэнце

Кінатэатр Voka Cinema by Silver Screen/ Voka Cinema

Апошнія тры гады сталі цяжкім выпрабаваннем для айчыннага кінапракатнага бізнеса. Вясной 2020 года гледачы перасталі хадзіць у кінатэатры праз небяспеку захварэць каранавірусам, потым галівудскія студыі пачалі масава адмяняць прэм’еры блакбастараў, пераносячы іх на паўгода ці нават на год. Усё гэта прыносіла каласальныя страты як дыстрыбьютарам кантэнту, так і кінатэатрам, якім было амаль няма чаго паказваць. А дзяржава нават і не паспрабавала падтрымаць бізнесоўцаў.

“Калі ацэньваць працу ўсіх трох [мінскіх] кінатэатраў, то падзенне выручкі складае 99% у адносінах да канца мінулага года”, — менавіта так выданню Probusiness сітуацыю каментаваў сузаснавальнік сеткі кінатэатраў Silver Screen Аляксей Малайчук вясной 2020 года.

Але свайго экзістэнцыяльнага піка крызіс дасягнуў вясной 2022 года, калі студыі-мэйджары — Disney, Warner Brothers, Sony Pictures, Universal Pictures, Paramaunt — праз паўнамаштабную вайну ва Украіне пачалі масава сыходзіць з рынка Расіі. А паколькі так сталася, што наш кінарынак з’яўляецца працягам расійскага, — то і з беларускага. Таму ўсе буйныя рэлізы вясны, лета і пачатку восені — кінакоміксы “Бэтмен”, “Морбіус”, “Доктар Стрэндж: У мульцісусвеце вар’яцтва”, фэнтэзі “Фантастычныя стварэнні: Таямніца Дамблдора” і г.д. — беларусы маглі пабачыць толькі анлайн на пірацкіх сэрвісах альбо легальных стрымінг-пляцоўках.

Але як кантэнт замежных медыякарпарацый без вяртання гэтых саміх медыякарпарацый у лістападзе зноў з’явіўся у Беларусі? Наш суразмоўца з кінапракатнай галіны, які захацеў застацца ананімным з умоў бяспекі, упэўнены — гэта рэалізацыя так званага паралельнага імпарта, ці ў перакладзе з расійскага наваяза дэманстрацыя пірацкіх копій фільмаў.

Беларусы могуць паглядзець тое, чым з імі падзяліліся краіны СНД / realt.by

Што тычыцца дублявання на расійскую мову, то яно адбываецца ў дзвюх краінах. Так у Грузіі гэтым займаецца студыя Bravo Records, якая спецылізавалася раней на стварэнні рэкламы. Яны агучваюць фільмы студый Warner Brothers і Universal Pictures. Цікава, што ў каманду агучкі ўваходзяць беларускія акторы і музыкі, якія эмігравалі: Аляксандр Ждановіч (былы актор сталічнага Нацтэатра імя Максіма Горкага), Марына Шукюрава (спявачка Руся), Рыгор Лайкаў. А ў Казахстане — студыя Movie Dalen, яна перакладае рэлізы студый Disney і Sony Pictures.

Як паведамілі нам гледачы з Беларусі, менавіта копіі з дубляжом ад гэтых студый зараз паказваюць у сталічных кінатэатрах. Але як гэтыя рэлізы з краін СНД трапілі ў Беларусь?

Наша крыніца лічыць, што зараз працуе негалосны пасярэднік, які прапанаваў беларускім кінатэатрам новую схему працы. І яна дакладна нелегальная, бо дыстрыб’ютар павінен атрымаць ліцэнзію з боку офіса праваўладальніка:

“Асабіста я атрымліваў імянную ліцэнзію на тое, што я магу прадстаўляць інтарэсы студыі на рынку. Кампанія праходзіла паўгода аўдытарскую і рэпутацыйную праверку. А зараз пра што казаць? Як гэта можа быць [легальна], калі прадстаўніка кампаніі ў краіне няма, кампанія сышла з рынка і ўладальнікі правоў не давалі дазволу на паказ”.

Таксама застаецца невядома, ці паўплывае гэты паказ пірацкага кантэнту на беларускі кінабізнес у далейшым.

“Так, партнёры паводзяць сябе як падонкі, шчыра кажучы. Іх можна было б пакараць на год, пазбавіўшы пракату кантэнту. А з іншага — мы нічога не можам зрабіць. І іх можна зразумець, трэба неяк выжываць. Але на чым? На руска-беларускім кантэнце? На індыйскім кіно? Гэта ж не грошы, на якіх можна нармальна зарабляць. Асноўны прыбытак, больш за 80% усё роўна прыносіць Галівуд. Таму кінатэатры ж таксама могуць нам сказаць: "Давай правы, мы будзем з табой працаваць". Але мы прапанаваць гэтага зараз не можам. Вось і атрымоўваецца такая страўсіная палітыка, ну нам прапанавалі працаваць па-чэснаму, — кажа суразмоўца. — Бабло перамагае зло, як і дабро. Яшчэ незразумела, як гэта [вайна] скончыцца, на якіх умовах сюды зноў змогуць зайсці мэйджары. Ім жа сыход будуць узгадваць. А з іншага боку, калі яны захочуць зайсці, ім патрэбны будуць грошы, таму давядзецца заплюшчыць вочы на палітыку кінатэатральных сетак, якія па сутнасці прадавалі іх кантэнт нелегальна. Непрыемна, так, але давядзецца супрацоўнічаць”.

Не верыць эксперт і ў афіцыйную рыторыку, што беларускі пракат уратуе расійскі кантэнт.

“Наконт імпартазамяшчэння можна шмат казаць, але сутнасць у тым, што ў годзе 52 тыдні — і трэба як мінімум 52 рэлізы расійскага кіно. Паспрабуй успомніць, якія касавыя карціны былі ў расіян, на якіх кінатэатры змаглі зарабіць. “Рух уверх”, “Т-34”, “Халоп”, “Горка”. Вось, а ўсё астатняе — прахадныя рэчы, якія людзі не асабліва глядзяць, а значыць, і грошай яны не прыносяць. А масавае кіно павінна быць канкурэнтным, каб быў выбар, што глядзець: "Веном 2" ці "Т-34 2". А гэтага спаборніцкага прынцыпу цяпер проста не існуе”.

“Якасць будзе самай высокай”

Кінатэатр “Беларусь” / Еўрарадыё

Самі кінатэатры пытанне дэманстрацыі пірацкіх копій фільмаў ніяк не каментуюць.

На нашы запыты не адказалі прыватныя кінасеткі Silver Screen і Skyline Cinema, кінатэатр Falcone Boutique Club, дзяржаўная сетка “Мінсккінавідэапракат”. Нічога дакладнага не змаглі дабіцца і нашыя калегі з Onliner.by.

Пры гэтым людзі, якія супрацоўнічаюць з пракатчыкамі, кулуарна паведамляюць, што практыка так званага “паралельнага імпарта” ужо актыўна ідзе. Па іх словах, ужо месяца два ў кінапракаце Беларусі дзейнічае так званы паралельны імпарт. Прычым у працэс ангажаваны ўсе пракатчыкі-кінатэатры. І пра гэта сведчыць паказ фільма “Аватар 2”, продаж квіткоў на паказ якога актыўна ідзе.

Цікава, што яшчэ ў кастрычніку дырэктарка па рэпертуарным планаванні кінасеткі Silver Screen Марыя Палякова распавядала ў інтэрв’ю расійскаму галіноваму выданню “Бюлетэнь кінапракатчыка”, што іх кампанія “мае права паказваць толькі ліцэнзійны кантэнт”.

Чаму пазіцыя змянілася так хутка? Каб праясніць сітуацыю з паказам “Аватара 2”, “Еўрарадыё” патэлефанавала у касы пяці кінатэатраў, каб высветліць, ці можна набыць квіток на прэм’еру і ў якой якасці будзе паказаны фільм.
У мульціплексе “Беларусь”, які належыць “Мінсккінавідэапракату”, адказалі, што прэм’еру чакаюць, але ў рэпертуаре фільм яшчэ не з’явіўся.

“Вы ж зразумейце, мы пакуль наконт якасці нічога не можам адказаць. Як атрымаюць копію, адразу стане зразумела. Фільм у нас павінен стартаваць з 24 снежня”, — падцвердзіла нам супрацоўніца “Беларусі”.

У прыватным “Арт-кінатэатры” на праспекце Дзяржынскага нам распавялі, што пакуль квіткі набыць нельга: “Інфармацыя пра паказ пакуль не паступіла. Ён павінен быць, але мы пакуль не ведаем дакладную дату”.

У новым мульціплексе Skyline Cinema, які адчыніўся ў ГЗЦ Galileo замест залі Silver Screen, квіткі актыўна прадаюцца. “Можаце не сумнявацца, якасць будзе самай высокай”, — адказалі ў кінатэатры.

У мульціплексе Falcone квіткі паступілі ў продаж з 16 снежня, але наконт якасці фільма не змаглі адказаць: “Мы яшчэ чакаем на адказ”, — адказала аператарка на тэлефоне.

У касе кінатэатру Silver Screen, які працуе ў ГЗЦ Dana Mall, квіткі зараз прадаюцца, і ў якасці фільма там сумневаў няма: “Не будзе так, што вы паглядзіце фільм з інтэрнэта ў дрэннай якасці. Мы толькі да апошняга не ведалі, будзе паказ альбо не, але дэманстрацыя стужкі ўжо пацверджаная”.

Пры гэтым у рэгіёнах таксама назіраецца вялікі попыт на квіткі. Гродзенскае выданне Hrodna Life піша, што гараджане выкупілі амаль усе квіткі на прэм’еру "Аватара 2" у прыватным кінатэатры "MOOON" (належыць кінасетцы Silver Screen). У дзяржаўных кінатэатрах пры гэтым поўна вольных месцаў.

Вяртанне ў новыя 90-я

Здаецца, улады хацелі ў СССР, але пакуль толькі 90-я / realt.by

У гісторыі незалежнай Беларусі пірацкае кіно паказвалі толькі аднойчы — у 90-я гады, калі пасля развалу СССР знікла савецкая сістэма кінапракату, а кіно хадзілі глядзець у відэасалоны з VHS-касет. Зараз гісторыя паўтараецца, толькі ўжо кінатэатры пачынаюць паказваць нелегальны кантэнт пад маркай легальнага, ва ўмовах калі пад гэта не распрацавана нават адпаведнае заканадаўства.

Як гэта адаб’ецца на культуры кінапрагляду і якія наступствы нясе? Мы папрасілі выказацца беларускіх кінакрытыкаў, якія пажадалі застацца ананімнымі.

“Для гледачоў, думаю, прынцыпова нічога не памяняецца — у сістэме пракату не разбіраюцца нават заўзятыя кінаманы. Галоўнае, што кіно ідзе на вялікім экране, а як яно туды трапляе, мала каму важна і цікава, — кажа наш першы суразмоўца. — Людзей у кінатэатрах нашмат менш, чым раней, але гэта хутчэй наступства кавіда, плюс уплыў стрымінгаў, якія ўжо за 2 гады прывучылі, што нават самыя гучныя прэм'еры года будуць адразу ж даступныя анлайн. На "Чорнай пантэры 2", напрыклад, у пікавы час, у выходны, у адным з самых папулярных кінатэатраў, была свабодная палова залы. Але гэта дакладна не праз тое, што нехта прынцыпова не пайшоў, хутчэй сама па сабе культура кінапрагляду пачала размывацца. Нават нягледзячы на вяртанне прэм'ер у пірацкім выглядзе, гэта ўсё роўна драбкі ад таго, што было раней. У 2019 годзе кожны чацвер выходзіла ў кіно па тры фільмы, якія проста must see, яшчэ столькі ж проста добрых, і яшчэ штук пяць "на астачу". Ты ведаў, што можаш проста прыйсці ў любы момант у кіно і там нешта ідзе цікавае. Цяпер трэба шукаць, цікавіцца, даведвацца, калі выходзіць за мяжой, а калі ў нас, які кінатэатр паказвае, які не. Гэта складана, гледачу лянота гэтым займацца”.

Іншы кінакрытык лічыць, што асартымент пірацкага кантэнту будзе павялічвацца.

“Зараз адбываецца такі тэставы перыяд, а потым будзе болей. Гэта даволі простае рашэнне. Хтосьці ўспрымае крызіс як магчымасць, а для кагосьці крызіс застаецца крызісам. На жаль, у нас другі варыянт. Навошта замарочвацца, нешта прыдумляць, складаць праграмы, як гэта робяць прыватныя кінатэатры, выхоўваць свайго гледача, дамаўляцца з іншымі кампаніямі, якія гатовы разглядаць беларускі рынак асобна ад расійскага.

Гэта сітуацыя магла справакаваць на істотныя змены ў беларускім кінапракаце, каб дапамагчы яму стаць яшчэ больш самастойным, але гэтага не адбылося. Гэты прэцэдэнт з пірацкімі паказамі, на жаль, дэманструе, што беларускія кінапракатчыкі не здолелі рызыкнуць і паспрабаваць знайсці іншае выйсце з гэтай сітуацыі. Паказваць пірацкі блакбастар — гэта простае рашэнне, і я мяркую, што яго будуць і далей выкарыстоўваць".

Ці будзе сам суразмоўца хадзіць у кіно на фільмы, калі будзе разуменне, што яны пірацкія?

“Можа я схаджу адзін раз паглядзець якой якасці копія і дубляж, паглядзець на свае вочы, што там паказваюць. Бо гэта мусіць быць добрая якасць для дэманстрацыі на вялікіх экранах, каб гледачы не разбегліся. Раіць сваім знаёмым “паралельны” імпарт я не буду. Мне падаецца, што ў нас яшчэ засталіся пэўныя перавагі, у адрозненні ад расійскага гледача, тыя ж стрымінгавыя платформы. Там можна легальна глядзець кантэнт. У кінатэатрах таксама ёсць пэўны легальны замежны кантэнт. Яго няшмат, але ён есць, то бок ёсць з чаго выбіраць”.