Пра Лукашэнку, свабоду і “бульбасрачы”. Топ цытат Васіля Быкава

19/06/2024 - 17:36

Васіль Быкаў / TASS

“Ужо пэўна, што ў Беларусі не будзе парламента, не будзе дэмакратычных выбараў, знікнуць рэшткі вольнай прэсы. Краінай закіруе прэзідэнцкая хунта”. Так Васіль Быкаў адрэагаваў на збіццё дэпутатаў, якія не падтрымлівалі ідэю “рэферэндуму” за адмену нацыянальнай беларускай сімволікі і адзінай дзяржаўнай мовы ў 1995 годзе.

Да 100-годдзя славутага літаратара Еўрарадыё падрыхтавала топ выказванняў Быкава, якія актуальныя і сёння.

Разам з іншым мы даведаліся, як ставіўся класік да бульбасрачаў, ці верыў у перамогу над дыктатарам і ў чым бачыў канец лукашэнкаўскага рэжыму.

Пра анамальную Беларусь

— Жульніцкія і шулерскія прыёмы не раскрываюцца, а яны, безумоўна, мелі месца ў беларускіх выбарах... У нас да гэтага часу камуністы ходзяць з партрэтамі Леніна-Сталіна. А наперадзе іх ідзе прэзідэнт Лукашэнка. Беларусь выпала з нармальнага, натуральнага гістарычнага еўрапейскага працэсу. Беларусь — гэта анамалія.. Выйсце для яе — наперадзе, а яна коціцца назад. Таму інакш як самагубства я не магу гэта расцаніць.

Пра будучыню беларусаў

— Беларуская перспектыва дужа змрочная. Яна такая сумная, што, напэўна, такой яшчэ не было ніколі ў нашай гісторыі.

Пра сапраўдны генацыд беларускага народа

— Падпісанне саюзнай дамовы — гэта не толькі сумная справа, гэта ўвогуле злачынства стагоддзя. Гэта, безумоўна, генацыд беларускай нацыі — канец яе гісторыі.

Пра аб’яднальны нацыяналізм

— Менавіта нацыяналізм, паводле Фрэнсіса Фукуямы, найбольш спрычыніўся да вызвалення народаў ад камуністычнай дыктатуры. Не лібералізм, не дэмакратыя, а менавіта нацыяналізм заняволеных камунізмам народаў. Там, дзе гэты працэс быў завершаны, з’явілася магчымасць пераходу да дэмакратычнага лібералізму, а дзе не завяршыўся, дзе стаўся затрыманы рэакцыйнымі сіламі — там нацыяналізм па-ранейшаму надзённы. Бо толькі нацыяналізм з найбольшай выніковасцю здольны аб”яднаць сілы грамадства ў ягоным дэмакратычным развіцці.

Пра беларускі нацыяналізм

— Нацыяналізм вялікай нацыі непазбежна перараджаецца ў шавінізм і імперыялізм, а нацыяналізм малой нацыі, якім бы ён ні быў, скіраваны перш за ўсё на выжыванне сваёй нацыі сярод іншых.

Пра моўныя “бульбасрачы”

— Нацыянальна свядомая частка грамадства наіўна кідаецца ў спрэчку наконт пераваг дзвюх граматык — Тарашкевічавай і наркомаўкі, дыскутуючы аб разыходжанні ў трактоўцы мяккасці падвоеных зычных, а ў той час камуністычныя ўлады прыбіраюць пад сваю апеку ўвесь друк, маючы на мэце канчаткова ўсталяваць расійскае аднамоўе... Сацыялагічныя інстытуты і агенцтвы, што сядзяць на ўтрыманні ўрада і ў любы момант з высмактанымі з пальцаў лічбамі могуць даказаць, што беларусы — супраць беларускай мовы.

Пра “хопіць ныць”

— Талент — гэта труба, вечавы звон, барабан, але не жалейка і не свісцёлка... ён з'яўляецца на свет не для таго, каб усыпляць элегіямі, а каб гучаць як сігнал трывогі.

Пра Лукашэнку

— Яму не патрэбны Быкаў. У яго ёсць згуртаваная, магутная кагорта ўласных пісьменнікаў, якія пішуць яму біяграфіі. Пішуць пра яго, апісваюць ягонае жыццё. І яму гэтага дастаткова. А ўсяго астатняга ён не ўспрымае. Тое, што робіць Лукашэнка і яго рэжым, накіравана на ліквідацыю, на поўную ліквідацыю суверэннасці. Ён абсалютна закабаліў гэты народ.

Пра рэжым Лукашэнкі

— Праімперскі дыктатарскі рэжым Лукашэнкі трымае кірунак на аб’яднанне з Расіяй, знішчае нацыянальную культуру і беларускую мову.

Пра рэжым, які абавязкова рухне

— Рана ці позна самы жорсткі і ўсяўладны дыктатарскі рэжым рухне. Рухне зусім не таму, што яго скінуць нейкія рэвалюцыйныя сілы, а па той прычыне, што матэрыяльна ён будзе пазбаўлены магчымасцей для развіцця.

Пра тое, як усё скончыцца

— Яны самi сябе павiнны прыкончыць. Рана цi позна. Як павукi ў слоіку. Калi ў слоік да iх кiнуць, напрыклад, шаршня, яны ўсе наваляцца на яго i заб’юць у момант. А калi iх там не чапаць — самi сябе пажаруць. Бо нiкога не жэрці яны не могуць.

Пра гісторыю, якая не вучыць

— Як гэта ні сумна, трэба прызнаць, што гісторыя сапраўды нічому не вучыць. Зараз, як і заўжды, наперадзе культуры і нават наперадзе эканомікі зноў ідэалогія з яе імперскай палітыкай, якія спакваля падпарадкоўваюць сабе ўсё, у тым ліку і правы чалавека.

Пра свабоду

— Толькі пры свабодзе і Незалежнасці магчымы працяг беларускай гісторыі.

P.S.

— Невялікі спакойны кут, пісьмовы стол, белая папера — гэтага хапае мне, — казаў Васіль Быкаў, дадаючы, што не менш важная ўпэўненасць у тым, што сярод дня яго не схопяць на вуліцы незнаёмыя людзі, якім за гэта заплацілі.