Сяргей Чалы: Беларусь стала стваральніцай імперыяў!
Ні ў Расіі, ні ў Еўропе, ні па той бок Атлантыкі не засталося сілаў, якія б гарантавалі ўрадам легітымнасць, а дзяржавам — бяспеку. Войны больш немагчыма выйграць, а міжэтнічныя канфлікты не спыняюцца, нягледзячы ні на якія высілкі. Эксперт Еўрарадыё Сяргей Чалы акрэслівае новую геапалітычную парадыгму і знаходзіць у ёй месца для Беларусі. Сяргей Чалы: Дзіўная сітуацыя: мы жывем у інстытутах і ў рыторыцы мінулага, а яны насамрэч ўжо не працуюць! Падтрымка ілюзіі таго, што мінулае працягвае арганізоўваць сучаснасць, ёсць неад’емнай характарыстыкай усіх пераходных перыядаў. Людзі не гатовыя прыняць тую рэчаіснасць, якая нараджаецца. Затое калі яна зробіцца відавочнай, ва ўсіх з’явіцца адчуванне таго, што гэта і ёсць тое самае адзінае лагічнае развіццё.
Еўрарадыё: Але нічога канцэптуальна акрэсленага на змену NATO, Еўрапейскаму саюзу, АДКБ і іншым міждзяржаўным утварэнням не нараджаецца!
Сяргей Чалы: Так, гатовых адказаў няма. Але тое, што ідзе інтэлектуальны пошук, відавочна. У прыватнасці, 2 ліпеня будзе форум “Супольнасці дэмакратычнага выбару” у Кракаве. Гэта арганізацыя лучыць постсавецкія краіны, у якіх адбыліся дэмакратычныя пераўтварэнні. На карце гэта дуга ад Прыбалтыкі да Грузіі. І, калі ўважліва паглядзець, адзіная пустая пляма на гэтай дузе — Беларусь.
Так што спробы нейкім чынам сфармуляваць будучыню гэтай прасторы ўжо наспелі.
Еўрарадыё: Давайце спачатку пра сучаснае.
Сяргей Чалы: Галоўная праблема ў тым, што тое, што Еўропа і Расія на нашых вачах адначасова слабеюць, не ўкладаецца ў галовы людзей. І там, і там было некалькі механізмаў на выпадак “калі што”. Гаворка пра гарантыі эканамічнай бяспекі, якія абяцае Еўрасаюз, і пра адказнасць Расіі на постсавецкай прасторы. Але пакуль усё добра, немагчыма даведацца, ці якасна працуюць антыкрызісная сістэмы. І вось, пакуль усё было на словах, усе ў гэтыя інстытуты верылі. Але грымнулі крызісы — і высветлілася, што яны не спрацавалі. Не спрацавалі менавіта тады, калі былі максімальна патрэбныя.
Еўрарадыё: Але саму бяспеку тады, калі гэтыя інстытуты ствараліся, людзі разумелі па-іншаму.
Сяргей Чалы: Так, гэта ўсё з часоў халоднай вайны, толькі з фэйсліфтынгам. У гэтым адна з прычынаў таго, што ў новых рэаліях механізмы забеспячэння бяспекі (а бяспека тут — ключавы панятак) не працуюць. NATO, напрыклад, давала гарантыі бяспекі Грузіі. А ў выніку двухсэнсоўнасці гэтых гарантыяў справакавала вайну. Тое самае з Украінай — гэта было яшчэ горш, бо гэта былі абяцанні краіне, у якой не было ўнутранага кансэнсусу: уваходзіць туды ці не.
Тое самае на іншым полюсе. Расія доўгі час цэламу свету даказвала, што нясе адказнасць за былы СССР. І вось, калі ласка, — Кіргізія. Вазьмі адказнасць за бяспеку ў рэгіёне, дакажы, што ты вырашаеш! Часовы ўрад едзе ў Маскву і просіць дапамогі. Што кажа Мядзведзеў? "Мы хочам заклікаць да спынення кровапраліцця..." Дык цябе ж і просяць спыніць кровапраліцце! І што? Высвятляецца, што сімулякры, якія Расія стварыла для супрацьдзеяння NATO, не працуюць! Ні АДКБ, ні ШАС.
Еўрарадыё: Як у гэтую сумную канцэпцыю ўпісваецца Еўрасаюз?
Сяргей Чалы: Ды тое самае. Механізмы, якія мусілі спрацаваць у крызіс, не спрацавалі.
Еўрарадыё: Тут паказальны прыклад Грэцыі.
Сяргей Чалы: Так, было такое правіла: не ратаваць за кошт уласных бюджэтаў краіну, якая ў плане выдаткаў паводзіць сябе безадказна. Але не — бяруць і ратуюць.
Еўрарадыё: Цікава, чаму Кіргізія не звярнулася па дапамогу ў ААН.
Сяргей Чалы: А калі мы ўвогуле апошні раз бачылі аанаўскіх міратворцаў?
Еўрарадыё: Так, даволі даўно...
Сяргей Чалы: Ну вось і адказ. Гэта кажа пра тое, што ААН перастала працаваць яшчэ раней! Гэта пасляялцінскі свет, які не працуе ўжо даўно.
Еўрарадыё: Зразумела, што для Расіі паслаць сваіх вайскоўцаў у іншую краіну на выкананне, так бы мовіць, інтэрнацыянальнага абавязку — гэта значыць атрымаць вельмі моцнае deja vu…
Сяргей Чалы: Так, натуральна, гэта магло б быць другім Афганістанам! І стала б у выніку, бо ўжо зараз усё, што адбываецца ў Расіі, параўноўваюць з Перабудовай. Перабудова 2.0! У Маскве сядзіць крамлёўскі летуцельнік, нафтагазавая імперыя пакутуе ад падзення коштаў на сыравіну, праблемы з бюджэтам... Засталося толькі ва ўласны Афганістан увязацца.
А ў выпадку Кіргізіі Расія трапілася на ўласную рыторыку. Яна ўвесь час абвінавачвала ЗША ў стварэнні кіраваных канфліктаў. І мела на ўвазе найперш той жа Афганістан. І ўвесь час Расія імкнулася як-небудзь перашкодзіць. Амерыканскую базу “Манас” закрыць, напрыклад. Хаця яна выконвае там важную функцыю.
І вось — другая за 5 гадоў рэвалюцыя ў Кіргізіі. Расіі было выгадна зрабіць выгляд, што яна там паўдзельнічала. Маўляў, Бакіеў узяў грошы, а базу не закрыў, і вось гэта помста. То бок, афіцыйна Расія ні ў якім разе не заяўляла, што арганізавала вулічныя выступленні. Але паказала гэта выразам твару.
Ну дык вось, калі вы імкнецеся стварыць ілюзію таго, што вы ўдзельнічаеце ў сітуацыі, — вось момант! Удзельнічайце! А яны спрабуюць абвінаваціць беларускіх палітолагаў у тым, што яны справакавалі хваляванні, у якіх так ці інакш пацярпеў ўжо больш за 1 мільён чалавек.
Еўрарадыё: Такое магчыма толькі тады, калі дзяржавы ў краіне ўвогуле няма. Ніякай.
Сяргей Чалы: Дзяржавы там зараз няма. Бо першая функцыя дзяржавы — абараняць сваіх грамадзянаў. А калі замежныя карэспандэнты паведамляюць, што міліцыя і вайскоўцы ўдзельнічаюць у хваляваннях разам з простымі людзьмі — гэта прысуд дзяржаве.
Уся гэтая гісторыя, якая адбылася ў Кіргізіі, сведчыць пра тое, што мадэль суверэнітэту, якая была на постсавецкай прасторы, таксама больш не існуе. Больш недастаткова проста прыйсці да ўлады і сказаць: я тут галоўны. І дакладна гэтак жа сама не працуе суверэнітэт прызнання! Тое, што Расія адразу прызнала Розу Атунбаеву, не дало ёй нічога! Ні голас Расіі, ні голас ЗША не з’яўляецца зараз вызначальным у тым, ці будзе тая ці іншая ўлада легітымнай.
Слова імператара больш нічога не значыць. Ён з імперскай арміяй больш не можа прыйсці на дапамогу васалу, калі таго нехта крыўдзіць, і ўсталяваць мір. У Марсілія Падуанскага ёсць канцэпцыя імператара як Defensor pacis — Абаронцы міра. А тут мы замест абаронцы міра бачым імператара, які распальвае вайну?
Еўрарадыё: Але ёсць, напрыклад, Калектыўныя сілы аператыўнага рэагавання — КСАР. Чаму Расія не накіравала іх у Кіргізію з міратворчай місіяй?
Сяргей Чалы: І вось гэта яшчэ адзін ключавы момант. Насамрэч, Расія магла б вырашаць праблему не сваімі рукамі. Для гэтага трэба было выступіць арганізатарам місіі. Але гэта патрабуе дыпламатычных дзеянняў, якія ў Расіі апошнім часам адсутнічаюць клінічна. Знешняя палітыка зводзіцца да таго, што Расія — самая крутая, а ўсе астатнія мусяць рушыць у фарватэры. І з такім падыходам вельмі складана, калі раптам трэба, упэўніваць каго-небудзь далучыцца і падтрымаць які-небудзь супольны праект. Міфу пра тое, што Расія можа каго-небудзь узяць і накіраваць, таксама час на сметніцу гісторыі.
І гэта яшчэ раз пацвярджаецца тым, што ніхто не прызнаў пасля яе Абхазію і Паўднёвую Асецію. Расія не можа і не ўмее забяспечыць дыпламатычную падтрымку сваёй місіі. Нават самай добрай. Затое цяпер яна даказвае, што КСАР былі створаныя не для ўнутраных разборак, а для рэакцыі на знешнюю пагрозу.
Еўрарадыё: Расія губляе свой уплыў?
Сяргей Чалы: Ды хаця б на Мытны саюз паглядзець. Раптам высветлілася, што яго немагчыма стварыць без уліку такой маленькай краіны, як Беларусь. І калі вярнуцца да кракаўскага форума — адзінае, чаго не хапае на дузе “Супольнасці дэмакратычнага выбару”, гэта Беларусь. Ні мост Масква — Берлін, ні шлях ад Балтыйскага да Чорнага мора без нашай краіны немагчымы.
У палітыцы ёсць такі панятак — king maker, той, хто робіць каралёў. Ён ужываецца, калі існуюць дзве моцныя палітычныя партыі, якія на выбарах набіраюць па 30-35%, і маленькая партыя, якая набірае, напрыклад, 10%. Атрымліваецца так, што з кім яна ўступіць у кааліцыю — той і будзе каралём. І Беларусь — гэта зараз якраз такая... стваральніца імперыяў. Ніводны праект, які існуе на постсавецкай прасторы, без нашага ўдзелу не атрымліваецца. Беларусь — empire maker!
Еўрарадыё: Што ў такім выпадку будзе з ЕС, NATO, СНД, Расіяй?
Сяргей Чалы: Не за гарамі завяршэнне чарговага цыкла Кандраццева. І базавы тэзіс такі: свет вяртаецца да сваіх гістарычных межаў. Еўрасаюз адкіне паўднёвую перыферыю і замкнецца на сваім ядры. Да межаў Святой Рымскай імперыі германскай нацыі, краіны якой найбольш адказна паводзяць сябе ў знешняй і ўнутранай палітыцы.
Цікавая карціна можа атрымацца з сітуацыі з “Караванам міру”. У гэтым канфлікце паміж Ізраілем і Турцыяй мы не бачым дзеянняў ЗША. Амерыка апынулася закладніцай таго, што абедзве гэтыя дзяржавы — яе саюзніцы. І на іх таксама ўжо няма безумоўнага ўплыву... А крыху раней Грэцыя прапаноўвала Турцыі адначасова і сіметрычна панізіць вайсковыя выдаткі бюджэта. Фактычна — адмовіцца ад вайны, якая дагэтуль вяла цягнецца ў іх праз канфлікт вакол Кіпра. Мы маем перадумовы для аднаўлення яшчэ адной імперыі — Асманскай, якая падбярэ тое, што адшпільнецца ад ЕС.
На поўначы ўжо зараз бачныя актыўныя дзеянні Швецыі. Прычым ніводная краіна не аспрэчвае яе дыпламатычнае лідэрства ў рэгіёне. А ў гістарычнай памяці Швецыі ляжыць звышідэя — зрабіць Балтыйскае мора сваім унутраным. Мы не кажам пра тое, што такая імперыя паўстане тэрытарыяльна. Хутчэй пра зону ўплыву.
На ўсходзе Расія вернецца да межаў Маскоўскага ўлуса Вялікай Арды.
І калі мы вернемся да ўмоваў існавання Святой Рымскай імперыі, Асманскай імперыі, Швецыі і Арды, Беларусі не застаецца нічога, акрамя таго, як ствараць сваю дзяржаву. Досвед ёсць.
Еўрарадыё: Складана ў гэта паверыць.
Сяргей Чалы: Калі б у 1984 годзе вам хто-небудзь паспрабаваў даказаць, што неўзабаве СССР разваліцца, а Берлінскую сцяну разбураць яшчэ раней... Гэта тэндэнцыя, якая можа і не рэалізавацца да канца. Магчымыя і негатыўныя сцэнары ў выглядзе гарачых канфліктаў. Газавыя, нафтавыя і малочныя войны могуць зрабіцца тэрытарыяльнымі.
Але тут варта звярнуць увагу: у Беларусі, у адрозненне ад іншых рэгіёнаў (Блізкі Ўсход, Закаўказзе, Югаславія), заўжды практычна адсутнічалі міжнацыянальныя сутыкненні. Гэта ўнікальная сітуацыя! Мы прызвычаіліся тут так жыць і лічыць іх адсутнасць нормай. Але ў цэнтры Еўропы нармалёвай была бы, наадварот, наяўнасць такіх канфліктаў! Мы — выключэнне.
У чым тут справа? Я думаю, у нашай гістарычнай памяці пра тыя міжрэгіянальныя аб’яднанні, якія трэба было на нечым будаваць. У Еўропе чвэрць насельніцтва палягла ў рэлігійных войнах. А ў той час, як Еўропа рэзала гугенотаў, тут нармалёва суіснавалі праваслаўныя, пратэстанты і каталікі. Беларусы памятаюць пра тое, у якіх гістарычных межах ляжыць нашая дзяржава.
Еўрарадыё: Але тады мы ізноў атрымліваем краіну на скрыжаванні шляхоў. З усімі негатыўнымі наступствамі, ад якіх пакутавалі і ВКЛ, і Рэч Паспалітая.
Сяргей Чалы: Нашая задача — стварыць іншы погляд на Беларусь. Мы больш не прахадны двор. Мы замковы камень купала, збудаванага на чатырох асновах-імперыях, згаданых вышэй. Дзве аркі — з поўначы на поўдзень і з захаду на ўсход — у цэнтры замыкае Беларусь, без якой гэтая канструкцыя папросту не выстаіць.
Еўрарадыё: Але нічога канцэптуальна акрэсленага на змену NATO, Еўрапейскаму саюзу, АДКБ і іншым міждзяржаўным утварэнням не нараджаецца!
Сяргей Чалы: Так, гатовых адказаў няма. Але тое, што ідзе інтэлектуальны пошук, відавочна. У прыватнасці, 2 ліпеня будзе форум “Супольнасці дэмакратычнага выбару” у Кракаве. Гэта арганізацыя лучыць постсавецкія краіны, у якіх адбыліся дэмакратычныя пераўтварэнні. На карце гэта дуга ад Прыбалтыкі да Грузіі. І, калі ўважліва паглядзець, адзіная пустая пляма на гэтай дузе — Беларусь.
Так што спробы нейкім чынам сфармуляваць будучыню гэтай прасторы ўжо наспелі.
Еўропа і Расія адначасова слабеюць на нашых вачах
Еўрарадыё: Давайце спачатку пра сучаснае.
Сяргей Чалы: Галоўная праблема ў тым, што тое, што Еўропа і Расія на нашых вачах адначасова слабеюць, не ўкладаецца ў галовы людзей. І там, і там было некалькі механізмаў на выпадак “калі што”. Гаворка пра гарантыі эканамічнай бяспекі, якія абяцае Еўрасаюз, і пра адказнасць Расіі на постсавецкай прасторы. Але пакуль усё добра, немагчыма даведацца, ці якасна працуюць антыкрызісная сістэмы. І вось, пакуль усё было на словах, усе ў гэтыя інстытуты верылі. Але грымнулі крызісы — і высветлілася, што яны не спрацавалі. Не спрацавалі менавіта тады, калі былі максімальна патрэбныя.
Еўрарадыё: Але саму бяспеку тады, калі гэтыя інстытуты ствараліся, людзі разумелі па-іншаму.
Сяргей Чалы: Так, гэта ўсё з часоў халоднай вайны, толькі з фэйсліфтынгам. У гэтым адна з прычынаў таго, што ў новых рэаліях механізмы забеспячэння бяспекі (а бяспека тут — ключавы панятак) не працуюць. NATO, напрыклад, давала гарантыі бяспекі Грузіі. А ў выніку двухсэнсоўнасці гэтых гарантыяў справакавала вайну. Тое самае з Украінай — гэта было яшчэ горш, бо гэта былі абяцанні краіне, у якой не было ўнутранага кансэнсусу: уваходзіць туды ці не.
Тое самае на іншым полюсе. Расія доўгі час цэламу свету даказвала, што нясе адказнасць за былы СССР. І вось, калі ласка, — Кіргізія. Вазьмі адказнасць за бяспеку ў рэгіёне, дакажы, што ты вырашаеш! Часовы ўрад едзе ў Маскву і просіць дапамогі. Што кажа Мядзведзеў? "Мы хочам заклікаць да спынення кровапраліцця..." Дык цябе ж і просяць спыніць кровапраліцце! І што? Высвятляецца, што сімулякры, якія Расія стварыла для супрацьдзеяння NATO, не працуюць! Ні АДКБ, ні ШАС.
Еўрарадыё: Як у гэтую сумную канцэпцыю ўпісваецца Еўрасаюз?
Сяргей Чалы: Ды тое самае. Механізмы, якія мусілі спрацаваць у крызіс, не спрацавалі.
Еўрарадыё: Тут паказальны прыклад Грэцыі.
Сяргей Чалы: Так, было такое правіла: не ратаваць за кошт уласных бюджэтаў краіну, якая ў плане выдаткаў паводзіць сябе безадказна. Але не — бяруць і ратуюць.
Еўрарадыё: Цікава, чаму Кіргізія не звярнулася па дапамогу ў ААН.
Сяргей Чалы: А калі мы ўвогуле апошні раз бачылі аанаўскіх міратворцаў?
Еўрарадыё: Так, даволі даўно...
Сяргей Чалы: Ну вось і адказ. Гэта кажа пра тое, што ААН перастала працаваць яшчэ раней! Гэта пасляялцінскі свет, які не працуе ўжо даўно.
Перабудова v 2.0
Еўрарадыё: Зразумела, што для Расіі паслаць сваіх вайскоўцаў у іншую краіну на выкананне, так бы мовіць, інтэрнацыянальнага абавязку — гэта значыць атрымаць вельмі моцнае deja vu…
Сяргей Чалы: Так, натуральна, гэта магло б быць другім Афганістанам! І стала б у выніку, бо ўжо зараз усё, што адбываецца ў Расіі, параўноўваюць з Перабудовай. Перабудова 2.0! У Маскве сядзіць крамлёўскі летуцельнік, нафтагазавая імперыя пакутуе ад падзення коштаў на сыравіну, праблемы з бюджэтам... Засталося толькі ва ўласны Афганістан увязацца.
А ў выпадку Кіргізіі Расія трапілася на ўласную рыторыку. Яна ўвесь час абвінавачвала ЗША ў стварэнні кіраваных канфліктаў. І мела на ўвазе найперш той жа Афганістан. І ўвесь час Расія імкнулася як-небудзь перашкодзіць. Амерыканскую базу “Манас” закрыць, напрыклад. Хаця яна выконвае там важную функцыю.
І вось — другая за 5 гадоў рэвалюцыя ў Кіргізіі. Расіі было выгадна зрабіць выгляд, што яна там паўдзельнічала. Маўляў, Бакіеў узяў грошы, а базу не закрыў, і вось гэта помста. То бок, афіцыйна Расія ні ў якім разе не заяўляла, што арганізавала вулічныя выступленні. Але паказала гэта выразам твару.
Ну дык вось, калі вы імкнецеся стварыць ілюзію таго, што вы ўдзельнічаеце ў сітуацыі, — вось момант! Удзельнічайце! А яны спрабуюць абвінаваціць беларускіх палітолагаў у тым, што яны справакавалі хваляванні, у якіх так ці інакш пацярпеў ўжо больш за 1 мільён чалавек.
Еўрарадыё: Такое магчыма толькі тады, калі дзяржавы ў краіне ўвогуле няма. Ніякай.
Сяргей Чалы: Дзяржавы там зараз няма. Бо першая функцыя дзяржавы — абараняць сваіх грамадзянаў. А калі замежныя карэспандэнты паведамляюць, што міліцыя і вайскоўцы ўдзельнічаюць у хваляваннях разам з простымі людзьмі — гэта прысуд дзяржаве.
Уся гэтая гісторыя, якая адбылася ў Кіргізіі, сведчыць пра тое, што мадэль суверэнітэту, якая была на постсавецкай прасторы, таксама больш не існуе. Больш недастаткова проста прыйсці да ўлады і сказаць: я тут галоўны. І дакладна гэтак жа сама не працуе суверэнітэт прызнання! Тое, што Расія адразу прызнала Розу Атунбаеву, не дало ёй нічога! Ні голас Расіі, ні голас ЗША не з’яўляецца зараз вызначальным у тым, ці будзе тая ці іншая ўлада легітымнай.
Слова імператара больш нічога не значыць. Ён з імперскай арміяй больш не можа прыйсці на дапамогу васалу, калі таго нехта крыўдзіць, і ўсталяваць мір. У Марсілія Падуанскага ёсць канцэпцыя імператара як Defensor pacis — Абаронцы міра. А тут мы замест абаронцы міра бачым імператара, які распальвае вайну?
Еўрарадыё: Але ёсць, напрыклад, Калектыўныя сілы аператыўнага рэагавання — КСАР. Чаму Расія не накіравала іх у Кіргізію з міратворчай місіяй?
Сяргей Чалы: І вось гэта яшчэ адзін ключавы момант. Насамрэч, Расія магла б вырашаць праблему не сваімі рукамі. Для гэтага трэба было выступіць арганізатарам місіі. Але гэта патрабуе дыпламатычных дзеянняў, якія ў Расіі апошнім часам адсутнічаюць клінічна. Знешняя палітыка зводзіцца да таго, што Расія — самая крутая, а ўсе астатнія мусяць рушыць у фарватэры. І з такім падыходам вельмі складана, калі раптам трэба, упэўніваць каго-небудзь далучыцца і падтрымаць які-небудзь супольны праект. Міфу пра тое, што Расія можа каго-небудзь узяць і накіраваць, таксама час на сметніцу гісторыі.
І гэта яшчэ раз пацвярджаецца тым, што ніхто не прызнаў пасля яе Абхазію і Паўднёвую Асецію. Расія не можа і не ўмее забяспечыць дыпламатычную падтрымку сваёй місіі. Нават самай добрай. Затое цяпер яна даказвае, што КСАР былі створаныя не для ўнутраных разборак, а для рэакцыі на знешнюю пагрозу.
Беларусь — стваральніца імперыяў
Еўрарадыё: Расія губляе свой уплыў?
Сяргей Чалы: Ды хаця б на Мытны саюз паглядзець. Раптам высветлілася, што яго немагчыма стварыць без уліку такой маленькай краіны, як Беларусь. І калі вярнуцца да кракаўскага форума — адзінае, чаго не хапае на дузе “Супольнасці дэмакратычнага выбару”, гэта Беларусь. Ні мост Масква — Берлін, ні шлях ад Балтыйскага да Чорнага мора без нашай краіны немагчымы.
У палітыцы ёсць такі панятак — king maker, той, хто робіць каралёў. Ён ужываецца, калі існуюць дзве моцныя палітычныя партыі, якія на выбарах набіраюць па 30-35%, і маленькая партыя, якая набірае, напрыклад, 10%. Атрымліваецца так, што з кім яна ўступіць у кааліцыю — той і будзе каралём. І Беларусь — гэта зараз якраз такая... стваральніца імперыяў. Ніводны праект, які існуе на постсавецкай прасторы, без нашага ўдзелу не атрымліваецца. Беларусь — empire maker!
Еўрарадыё: Што ў такім выпадку будзе з ЕС, NATO, СНД, Расіяй?
Сяргей Чалы: Не за гарамі завяршэнне чарговага цыкла Кандраццева. І базавы тэзіс такі: свет вяртаецца да сваіх гістарычных межаў. Еўрасаюз адкіне паўднёвую перыферыю і замкнецца на сваім ядры. Да межаў Святой Рымскай імперыі германскай нацыі, краіны якой найбольш адказна паводзяць сябе ў знешняй і ўнутранай палітыцы.
Цікавая карціна можа атрымацца з сітуацыі з “Караванам міру”. У гэтым канфлікце паміж Ізраілем і Турцыяй мы не бачым дзеянняў ЗША. Амерыка апынулася закладніцай таго, што абедзве гэтыя дзяржавы — яе саюзніцы. І на іх таксама ўжо няма безумоўнага ўплыву... А крыху раней Грэцыя прапаноўвала Турцыі адначасова і сіметрычна панізіць вайсковыя выдаткі бюджэта. Фактычна — адмовіцца ад вайны, якая дагэтуль вяла цягнецца ў іх праз канфлікт вакол Кіпра. Мы маем перадумовы для аднаўлення яшчэ адной імперыі — Асманскай, якая падбярэ тое, што адшпільнецца ад ЕС.
На поўначы ўжо зараз бачныя актыўныя дзеянні Швецыі. Прычым ніводная краіна не аспрэчвае яе дыпламатычнае лідэрства ў рэгіёне. А ў гістарычнай памяці Швецыі ляжыць звышідэя — зрабіць Балтыйскае мора сваім унутраным. Мы не кажам пра тое, што такая імперыя паўстане тэрытарыяльна. Хутчэй пра зону ўплыву.
На ўсходзе Расія вернецца да межаў Маскоўскага ўлуса Вялікай Арды.
І калі мы вернемся да ўмоваў існавання Святой Рымскай імперыі, Асманскай імперыі, Швецыі і Арды, Беларусі не застаецца нічога, акрамя таго, як ствараць сваю дзяржаву. Досвед ёсць.
Еўрарадыё: Складана ў гэта паверыць.
Сяргей Чалы: Калі б у 1984 годзе вам хто-небудзь паспрабаваў даказаць, што неўзабаве СССР разваліцца, а Берлінскую сцяну разбураць яшчэ раней... Гэта тэндэнцыя, якая можа і не рэалізавацца да канца. Магчымыя і негатыўныя сцэнары ў выглядзе гарачых канфліктаў. Газавыя, нафтавыя і малочныя войны могуць зрабіцца тэрытарыяльнымі.
Але тут варта звярнуць увагу: у Беларусі, у адрозненне ад іншых рэгіёнаў (Блізкі Ўсход, Закаўказзе, Югаславія), заўжды практычна адсутнічалі міжнацыянальныя сутыкненні. Гэта ўнікальная сітуацыя! Мы прызвычаіліся тут так жыць і лічыць іх адсутнасць нормай. Але ў цэнтры Еўропы нармалёвай была бы, наадварот, наяўнасць такіх канфліктаў! Мы — выключэнне.
У чым тут справа? Я думаю, у нашай гістарычнай памяці пра тыя міжрэгіянальныя аб’яднанні, якія трэба было на нечым будаваць. У Еўропе чвэрць насельніцтва палягла ў рэлігійных войнах. А ў той час, як Еўропа рэзала гугенотаў, тут нармалёва суіснавалі праваслаўныя, пратэстанты і каталікі. Беларусы памятаюць пра тое, у якіх гістарычных межах ляжыць нашая дзяржава.
Еўрарадыё: Але тады мы ізноў атрымліваем краіну на скрыжаванні шляхоў. З усімі негатыўнымі наступствамі, ад якіх пакутавалі і ВКЛ, і Рэч Паспалітая.
Сяргей Чалы: Нашая задача — стварыць іншы погляд на Беларусь. Мы больш не прахадны двор. Мы замковы камень купала, збудаванага на чатырох асновах-імперыях, згаданых вышэй. Дзве аркі — з поўначы на поўдзень і з захаду на ўсход — у цэнтры замыкае Беларусь, без якой гэтая канструкцыя папросту не выстаіць.
