"Гэта не абстрактныя правы чалавека". Навошта беларусам хросныя ў Бундэстагу

25/09/2024 - 13:42

Алесь Бяляцкі / калаж Улада Рубанава, Еўрарадыё

Год таму старшыня міжнароднай праваабарончай арганізацыі Libereco Ларс Бюнгер дзяліўся з Еўрарадыё амбіцыйнымі мэтамі. Яму б хацелася, каб лаўрэата Нобелеўскай прэміі міру Алеся Бяляцкага пазнавалі на еўрапейскіх вуліцах гэтак жа лёгка, як Барака Абаму.

Сёння ў Бяляцкага дзень нараджэння. Праз год пасля нашага інтэрв'ю з Ларсам яго калегі прызнаюць, што гэта была, відаць, занадта амбіцыйная мэта.

— На жаль, сітуацыя пакуль далёкая ад таго, каб Алесь Бяляцкі быў гэтак жа вядомы, як Барак Абама, — прызнае каардынатар Офіса Libereco ў Цюрыху Фларыян Відэман. — Нягледзячы на яго ролю як лаўрэата Нобелеўскай прэміі міру, яго імя не вельмі шырока вядомае ў Еўропе. У асяроддзі палітыкаў, зразумела, яно вядомае. Але гэтага нельга сказаць пра грамадства ў шырокім сэнсе.

Навошта беларусам "хросныя" ў парламентах

Аднак дзякуючы Libereco імя Бяляцкага рэгулярна гучыць у Бундэстагу. Libereco належыць ініцыятыва стварыць "хросных" для беларускіх палітвязняў з ліку чальцоў Еўрапарламента. "Хросная" Бяляцкага — Мары-Агнес Штрак-Цымерман.

"Вау, это не абстрактные права человека". Зачем белорусам крёстные в Бундестаге

"Я не баюся, хай яны баяцца". Выстава ў Бундэстагу, прысвечаная Алесю Бяляцкаму / bundestag.de

— У Бундэстагу прайшла выстава пра Алеся і яго лёс. Дзякуючы ў тым ліку гэтай выставе яго імя добра вядомае нямецкім еўрадэпутатам.

Але так, ёсць частка грамадства, якая ніколі не чула імені Бяляцкага, нават нягледзячы на Нобелеўскую прэмію міру. І гэта наша задача — прыцягнуць да яго імені больш увагі не толькі ў асяроддзі палітыкаў, але і ў медыяасяроддзі. І мы можам выкарыстоўваць сімвалічных хросных, каб дасягнуць гэтай мэты.

Адзін з самых эмацыйных зум-званкоў

У прадстаўніка Libereco Кена Макбейна з Беларуссю вельмі асабістыя сувязі — ягоная жонка родам адсюль. У жніўні 2020 года ён выходзіў на вуліцы ў падтрымку беларусаў, бо сябры сям'і былі на вуліцах. А ў канцы 2020 года працягваў выходзіць на вуліцы, бо сябры сям'і больш не маглі гэта рабіць.

Цяпер ён працягвае рабіць тое, чаго не могуць рабіць многія беларусы: піша лісты палітыкам і ўсімі спосабамі трымае на парадку дня беларускія праблемы. Ён разумее, што, у адрозненне ад беларусаў (нават тых, хто пакінуў краіну), ён можа дзейнічаць свабодна, бо ў яго няма сваякоў у Беларусі, якім можа пагражаць небяспека праз ягоную актыўнасць.

І яму падабаецца ідэя, што шатландскія парламентарыі могуць прадстаўляць інтарэсы беларусаў, у той час як уласна беларускія парламентарыі гэтага не робяць.

— У Вялікабрытаніі я прывык да таго, што парламент — гэта людзі, якія прадстаўляюць мяне. Якія прадстаўляюць усіх людзей, што жывуць у пэўнай мясцовасці. Што гэта іх праца — лабіяваць мае інтарэсы. І ў рамках кампаніі сімвалічных хросных мы шукаем еўрапейскіх палітыкаў, якія змогуць лабіяваць інтарэсы беларусаў, бо іх уласныя парламентарыі гэтага не робяць, — кажа містар Макбейн.

У Бундэстагу яны, ці ў шатландскім парламенце, ці ў Вэстмінстэры, ці ў французскім Сенаце — яны вашы парламентарыі, і яны лабіююць вашы інтарэсы. Гэтак жа, як нашы парламентарыі робяць гэта для мяне ў Шатландыі.

Усяго каля 10% парламента — сімвалічныя хросныя беларускіх палітвязняў, і гэта выклікае цікавасць у медыя. Тое, што адбываецца ў Беларусі, магло б ніколі не трапіць у шатландскія мэйнстрым-медыя, калі б першы міністр Хамза Юсаф не быў сімвалічным хросным беларускага палітвязня Дзмітрыя Галавача з гурта Tor Band.

— І дзясяткі, сотні тысяч людзей у Шатландыі, якія чытаюць гэтыя медыя, даведваюцца пра сітуацыю ў Беларусі.

Але таксама гэта працуе на асабістым узроўні. Адзін з самых эмацыйных зум-званкоў, пры якім я прысутнічаў, — гэта званок сваякоў аднаго з беларускіх палітвязняў "хроснаму"-парламентарыю.

Пасля званка гэты парламентарый сказаў мне: ваў, гэта зрабіла ўсю гэтую гісторыю цалкам асабістай. Гэта больш не тэарэтычныя "правы чалавека" — гэта сям'я, у якой усё жыццё перавярнулася, бо іх блізкі незаконна асуджаны і сядзіць у турме. Гэта стварае асабістую сувязь. Я спадзяюся, гэтыя зносіны натхняюць і сем'і беларускіх палітвязняў.

Чаму пры ўсёй гэтай увазе беларусаў не было ў спісах на абмен?

Здавалася б, намаганняў для таго, каб імёны беларускіх палітвязняў гучалі ў свеце, робіцца шмат. Але яны ўсё роўна не сталі прадметам перамоваў у самым буйным з часоў халоднай вайны абмене паміж краінамі Захаду і Расіяй. Пасля гэтага абмену многія пачалі крытыкаваць беларускія дэмсілы. Маўляў, ім за чатыры гады не ўдалося зрабіць так, каб імёны нашых зняволеных пазнавалі хаця б у кабінетах еўрапейскіх палітыкаў, не тое што на еўрапейскіх вуліцах.

— Я думаю, гэта цалкам зразумелая фрустрацыя. Але трэба глядзець на дэталі. Расія абмяняла рэальных злачынцаў, людзей, якіх заходнія краіны асудзілі за рэальныя злачынствы. З іншага боку [абмену. — Еўрарадыё] былі закладнікі, — кажа містар Макбейн. — Адзіны спосаб стварыць параўнальную сітуацыю для беларускіх палітвязняў — гэта пачаць выкрадаць беларусаў, якія маюць значэнне для Лукашэнкі, і патрабаваць наўзамен вызвалення палітвязняў. Думаю, гэта няправільны шлях. Я разумею фрустрацыю беларусаў. Але думаю, што сітуацыі адрозніваюцца.

Каб сачыць за галоўнымі навінамі, падпішыцеся на канал Еўрарадыё ў Telegram.

Мы штодня публікуем відэа пра жыццё ў Беларусі на Youtube-канале. Падпісацца можна тут.