Ігар Сігаў: Творцу трэба даць гаварыць, нават калі ён кажа нешта “не тое"

Усё, што запланаваў, зрабіў. Я разумеў, што міністэрства, хутчэй за ўсё, не будзе працягваць са мной кантракт

Еўрарадыё: Так атрымалася, што Вы вызваляецеся з пасады дырэктара Тэатра беларускай драматургіі. Можа, гэта ўсё ж добра, бо цяпер свабодна можаце займацца выключна творчымі справамі?

Ігар Сігаў: Не вызваляюся, а вызваліўся! Я ўжо не працую дырэктарам. Працую акцёрам па дамове. Мне, вядома, бліжэй займацца творчымі справамі, чым адміністрацыйнымі... Міністэрства так вырашыла. Але, я думаю, што ў якасці дырэктара я быў так, 50/50.

Еўрарадыё: Чаму?

Ігар Сігаў: Я ўсё ж не кіраўнік. Я не такі свядомы ў гэтых справах. А сабраць каманду, якая б магла рабіць адміністратыўныя рэчы замест мяне не атрымалася (смяецца). Магчыма, было мала часу на гэта. Але як ёсць, так ёсць. Усё, што ні робіцца, робіцца да лепшага.

Еўрарадыё: Якія паспяховыя пастаноўкі атрымалася стварыць у тэатры падчас Вашага дырэктарства?

Ігар Сігаў: Усе! Пры маім кіраванні тэатрам было пастаўлена 6 спектакляў: “Ліфт”, “Дажыць да прэм’еры”, “Раскіданае гняздо”, казка “Мне не сорамна”, казка “Два цудоўныя парасоны”, мой праект “Нямое каханне”, украінска-беларускі праект “Бегчы з Эльсінора” і “Тры Жызэлі”. І мне не сорамна ні за адну з гэтых пастановак. Больш за тое, усе гэтыя пастаноўкі, акрамя “Нямога кахання”, пабывалі на фестывалях і атрымалі прызы.

Я ўсё зрабіў (смяецца). Усё, што запланаваў, зрабіў. Я разумеў, што міністэрства, хутчэй за ўсё, не будзе працягваць са мной кантракт.

Еўрарадыё: Па чым Вы гэта разумелі?

Ігар Сігаў: Мне празрыста намякалі цягам апошняга года, што я, усё ж, не дырэктар. Што на гэтай пасадзе трэба больш быць мэнэджарам, чым творчай асобай. А я, усё ж, больш творчая асоба.

Еўрарадыё: Што цяпер чакае тэатр?

Ігар Сігаў: Праца чакае. Новае кіраўніцтва чакае, якое вось-вось будзе прадстаўленае. Але я спадзяюся, што ў творчым плане ўсё будзе добра, бо мастацкі кіраўнік, Аляксандр Гарцуеў, застаецца. Трупа выдатная. Шмат чаго было запланавана на гэты і на наступны год.

Еўрарадыё: Што вы самі будзеце рабіць, застаняцеся акцёрам ў родным тэатры ці, можа, думаеце нешта сваё зрабіць?

Ігар Сігаў: Я застаюся ў тэатры пакуль што ў якасці запрошанага акцёра. Бо нешта я стаміўся за гэтыя два гады (смяецца), трэба адпачыць, разабрацца ў сабе. І думаю, што месяц-два я буду ў вольным плаванні.

Мой бацька казаў: “Што гэта за прафесія, выходзіш на сцэну, нешта гыр-гыр-гыр, ля-ля-ля і табе за гэта плацяць грошы?”

Еўрарадыё: Ці не падумваеце пра стварэнне ўласнай антрэпрызы?

Ігар Сігаў: Ну, вось, я паспрабаваў зрабіць музычны праект “Нямое каханне” — гэта тое, пра што я даўно ўжо марыў. І напрыканцы майго дырэктарства я вырашыў: калі не цяпер, то ўжо ніколі. Гэта антрэпрызны праект, там шмат запрошаных акцёраў. А пакуль рабіць яшчэ што-небудзь… Ну, не ведаю.

Еўрарадыё: Свой тэатр!

Ігар Сігаў: Не! (смяецца). Выбачайце, але гэта вельмі дарагое задавальненне! Таму што на гэта патрэбныя грошы, і немалыя. Тыя самыя Яўген Карняг, Андрэй Чорны, якія спрабуюць рабіць уласную антрэпрызу, не маюць свайго памяшкання і вымушаны яго арэндаваць. Сабраць трупу, паставіць спектакль, заплаціць арэнду, і каб з гэтага яшчэ зарабіць на наступную пастаноўку, гэта цяжкая праца. Тэатр заўсёды быў на балансе дзяржавы. Таму што выжыць у адзіночку, думаю, немагчыма. Хаця, пры наяўнасці мецэнатаў магчыма ўсё! Мецэнатаў, якія любяць тэатр, і якія згодныя з тым, што тэатр не заўсёды будзе прыносіць прыбытак. Бо на тэатры грошай не заробіш. Калі знайсці такіх мецэнатаў, якія пойдуць на тое, каб падтрымліваць, выхоўваць у людзях культуру, душу, то, у такім выпадку, пра ўласны тэатр можна думаць. Але не ў якасці дырэктара (смяецца). Але ў любым выпадку гэта ўжо будзе тэатр, дзе будуць дыктаваць умовы тыя, хто дае грошы, хто замаўляе музыку!

Еўрарадыё: А цяпер умовы дыктуе дзяржава.

Ігар Сігаў: Так! (смяецца)

Еўрарадыё: Аднойчы прэзідэнт прапанаваў перавесці Купалаўскі тэатр на самаакупляльнасць. Ці магчыма такое?

Ігар Сігаў: Так, ён прапанаваў знізіць дзяржаўныя датацыі на пастаноўкі з 80% да 15% і пры гэтым узняць кошты на квіткі. Але, каб акупіць штат тэатра, наколькі я ведаю, Мікалай Пінігін разам з Паўлам Паляковым падлічылі, што кошт квітка на спектакль павінен быць ад 800 тысяч да паўтара мільёнаў. Магчыма, раз на месяц народ пойдзе, калі будзе на што глядзець. Але зноў-такі, мы не такая вялікая і багатая краіна. Тэатр адыграе адзін спектакль, а пасля месяц будзе стаяць, бо людзі не змогуць набываць па такім кошце квіткі на кожны спектакль.

Еўрарадыё: Неяк атрымліваецца, што акцёр у тэатры мусіць быць бедным.

Ігар Сігаў: Ну чаму бедным?

Еўрарадыё: Заробкі ж маленькія!

Ігар Сігаў: (смяецца) Ну, усё адносна ў гэтым жыцці, праўда? У тэатры, вядома, акцёр грошай не заробіць, бо той аклад, які існуе на сённяшні дзень — мізэрны. Толькі з першага погляду падаецца, што акцёрская прафесія гэта лёгкі хлеб. Як казаў мой бацька, што гэта за прафесія – выходзіш на сцэну, нешта гыр-гыр-гыр, ля-ля-ля, і табе за гэта плацяць грошы. Але гэта “маральная” прафесія, гэта нервы, эмацыйны зарад, які ты аддаеш гледачу, і, зноў-такі, усе хваробы, якія звязаныя з сэрцам. Хацелася, каб акцёрскі аклад павялічыўся, бо, каб зводзіць канцы з канцамі, акцёры тэатра вымушаныя ісці ў кіно і на тэлебачанне.

Еўрарадыё: Атрымоўваецца, што тэатр — для душы, а кіно — для заробку?

Ігар Сігаў: Я б сказаў, што і тое, і тое для душы. Магчыма, мне пашанцавала, як нікому ў нашай краіне, як бы гэта высакамоўна не гучала. Па-першае, грошы для мяне ніколі не былі самамэтай. Гэта заўсёды перадусім быў творчы працэс, і таму тэатр заўсёды будзе стаяць на першым месцы, як бы там ні было, і якія бы грошы там ні плацілі. Па-другое, я навучыўся жыць адпаведна таму, што цяпер у мяне ёсць у кішэні. Ёсць сёння 100 тысяч, можна пажыць і на сто тысяч. Заўтра будзе паўтара мільёны, буду жыць на паўтара мільёны. Зразумела, хочацца дабрабыту, і, ну, не вілу, а хаця б лецішча. Разумею, што ўсё не так проста, але, калі марыць, то ўсё атрымаецца. У мяне на сённяшні дзень у гэтым сэнсе ўсё нармальна, няма на што скардзіцца. Але я ведаю акцёраў, якія вымушаныя працаваць на паўтары мільёны, а ў іх сям’я, дзеці, здымная кватэра. І пры гэтым яны граюць па 20-25 спектакляў за месяц, ім можна ставіць помнікі ўжо пры жыцці!

Еўрарадыё: Тым не менш, акцёрская прафесія карыстаецца папулярнасцю.

Ігар Сігаў: Акцёраў у нас цяпер выпускае Акадэмія мастацтваў і Універсітэт культуры. Але не так багата тэатраў, ды і ў іх акцёрскі штат “забіты”. Акцёраў шмат, але ўладкавацца на працу няпроста. Не ўсе выпускнікі-акцёры хочуць ехаць працаваць у абласныя тэатры. Большасць марыць застацца тут, у Мінску. І гэта зразумела, бо тут больш магчымасцяў зарабіць.

Тэатр не мае права на памылку? Мае, але на прыгожую!

Еўрарадыё: Крытыкі наракаюць на адсутнасць эксперыментальнай сцэны ў Беларусі. Па сутнасці, эксперыментамі ў асноўным і займаюцца незалежныя трупы, маю на ўвазе таго ж Карняга. Сапраўды мы баімся эксперыментаў?

Ігар Сігаў: Ну, не толькі незалежныя трупы эксперыментуюць. Тое, чым займаецца пры тэатры Цэнтр беларускай драматургіі – гэта таксама эксперымент, гэта спроба, гэта пошукі іншага існавання. У маім разуменні эксперымент — гэта калі бярэш класіку і робіш з яе нешта сучаснае, але пры гэтым захоўваеш саму класічную сутнасць. Гэта, натуральна, нараджае спрэчкі. Таму што некаму даспадобы класічны твор у класічным выкананні, а моладзь, напрыклад, класічны твор хоча бачыць у сённяшняй транскрыпцыі. Я думаю, што і адно, і другое мае права быць. Іншая справа, што не ўсе кіраўнікі тэатраў ідуць на эксперыменты. Што такое эксперымент? Гэта не боязь правалу. То бок, мы паспрабавалі, выкінулі на гледача, і разам з ім праверылі, наколькі гэта можа быць. І, зразумела, што глядач можа гэта прыняць, а можа і не прыняць. Але гэта эксперымент. Тое самае, як навукоўцы эксперыментуюць з вакцынай. Яны могуць і памыліцца, так? Але чамусьці ў апошні час тэатр не мае права на памылку. І гэта няправільна. Гэта скоўвае тэатр. У тэатры мы жывем і маем права памыляцца. Але прыгожа памыляцца (смяецца).

Еўрарадыё: Наколькі тэатр, як від мастацтва, цяпер патрэбны беларускаму гледачу?

Ігар Сігаў: Апошнім часам на ўсіх спектаклях амаль аншлагі і, дзякуй богу, у тэатр пацягнуўся малады глядач.

Еўрарадыё: Дарэчы, як і чым прыцягнуць у тэатр маладога гледача, таго самага, які жыве "Вконтакте", пагрузіўся ў гаджаты?

Ігар Сігаў: Вось таму я і запрасіў у тэатр Сяргея Паўлюка з Украіны, паставіць п’есу “Гамлет навыварат” — гэта па Шэкспіры, але крыху перавернутае і выказанае, і зробленае па-сучаснаму і маладзёжна. І моладзь пайшла. І “Нямое каханне” туды ж. Думаю, моладзь зацікавілася, бо гэта не такі “загруз”. Я думаю, каб прыцягнуць моладзь у тэатр, трэба размаўляць на яе мове, але праз класіку, а не праз інтэрнэт і “кантакт”. Размаўляць нажыва! Аднойчы мы адыгралі спектакль “Адэль”, гэта любоўная гісторыя, пасля чаго малады чалавек выйшаў на сцэну і прапанаваў сваёй дзяўчыне руку і сэрца. Гэта было вельмі незвычайна, і ўсе 200 гледачоў падтрымалі пару апладысментамі. Гэта, з аднаго боку, таксама эксперымент, а з іншага — знак, што глядач, у тым ліку, і малады, усё ж пайшоў у тэатр. Гэта здорава.

Мы прывыклі працаваць на двух зэдліках і ў чорным кабінеце. А ёсць яшчэ спецэфекты!

Еўрарадыё: Ці патрэбная мадэрнізацыя беларускаму тэатру?

Ігар Сігаў: У тэхнічным сэнсе? Вядома! Так сталася, што я пакатаўся па свеце, пабываў на фестывалях, бачыў розныя спектаклі і разумею, у якім стане знаходзяцца тэатры іншых краін, і якімі матэрыяльнымі і тэхнічнымі сродкамі яны валодаюць. У нас толькі Купалаўскі тэатр пасля рэканструкцыі адпавядае заходнім стандартам. Але зноў-такі, з’яўляецца іншая праблема: як з усім гэтым працаваць? Мы ж прызвычаіліся працаваць на двух зэдліках і ў чорным кабінеце (смяецца). А ёсць яшчэ і розныя спецэфекты! Вядома, за імі можна згубіцца акцёру і творцу. Але з іх дапамогай можна рабіць і цікавыя эмацыйныя рэчы.

Еўрарадыё: Наколькі ў нагу з часам ідзе наш тэатр?

Ігар Сігаў: Мы даганяем час (смяецца). Думаю, мы можам дагнаць па творчых планах, па тым, што адбываецца ў галовах рэжысёраў, якія таксама паездзілі па свеце і бачылі шмат чаго. Але для гэтага трэба пераламіць сітуацыю, каб дзяржава пайшла насустрач творцу, калі мы хочам у Еўропу ці проста хочам зарэкамендаваць сябе, то бок, паказаць, што, мы, беларусы, можам. Зразумела, на Захадзе ёсць свае крытэрыі, з якімі мы не можам не лічыцца, калі хочам туды. Калі не, мы можам радавацца сваім дамашнім справам, раздаваць адзін аднаму прызы і лічыць, што мы самыя геніяльныя.

Мне ўсё адно, якога салдата граць. Але немец не мусіць быць абсалютным гадам

Еўрарадыё: Закранем кіно. У фільмах Вы граеце і нямецкіх, і савецкіх салдат. Як вы размяжоўваеце гэтыя вобразы?

Ігар Сігаў: А якая розніца, нямецкі альбо рускі салдат? Яны салдаты! Кожны верыў у тое, што рабіў. Таму падыход да гэтых герояў больш-менш аднолькавы. Хіба што, гэты — больш станоўчы, бо наш. А немец — недзе больш павінен быць гадам, але з яго нельга рабіць абсалютнае зло. Бо ў кожнага з нас ёсць свае хібы, якія мы прыхоўваем (смяецца). Я вырас на ваенных фільмах. Таму мае героі — гэта ўспрыняцце тых маіх генералаў, маіх салдат, маё ўяўленне, якімі яны маглі б быць.

Еўрарадыё: Над якімі ролямі ў кіно Вы працуеце цяпер?

Ігар Сігаў: Нядаўна скончыў здымацца ў чатырохсерыйнай расійскай стужцы “Сляпы разлік”, сыграў супярэчлівага героя.

Еўрарадыё: Не збіраецеся ўвогуле пераехаць у Расію, напэўна, у Вас былі такія прапановы?

Ігар Сігаў: Не збіраюся! Я люблю сваю краіну, як бы там ні было. І гэта не пафасныя словы. Я — беларус. Вядома, з’ехаць папрацаваць на стужку ці спектакль у Расію ці Украіну можна. Нават калі мяне запросяць здымацца ў Галівуд, чаму не, я б таксама з’ездзіў?! Але пераехаць туды жыць назаўсёды, думаю, што не. Хаця, магчыма, я і хітрую цяпер, усё ж залежыць ад прапановы (смяецца).

Еўрарадыё: Ну, над Галівудам можна і падумаць…

Ігар Сігаў: Натуральна (смяецца).

Еўрарадыё: Усе ведаюць Вас, у тым ліку, і як адзінага беларускага акцёра, які пабываў на “Оскары”. Ці сочыце ўвогуле за сусветным кінематографам?

Ігар Сігаў: Вядома! Па-першае, гэта цікава, па-другое, калі глядзіш іншаземныя стужкі набіраешся досведу, які пасля прымяраеш да сваёй працы. Ну, і на ўсялякі выпадак, рыхтуешся да таго, што аднойчы Спілберг патэлефануе і прапануе сыграць эпізод у якім-небудзь сваім фільме (смяецца).

Еўрарадыё: Ці згодны з вынікамі апошняга "Оскара", маю на ўвазе статуэтку для "12 гадоў рабства"? Пра тое, што гэта прэтэндэнт на “Оскар”, гаварылі яшчэ толькі падчас здымак фільма. Ва ўсім вінаватая правільная гісторыя?

Ігар Сігаў: Стужка правільная ў тым сэнсе, што трапіла ў час. Поспех кіно ці спектакля залежыць ад таго, наколькі іх рэжысёр адчувае час, наколькі ён разумее, што менавіта цяпер гэты твор трэба пускаць. І тады ён трапіць у дзясятку. Некаторыя здымаюць кіно ці ставяць спектакль таму, што ім карціць, ім баліць, і яны не разлічваюць на нейкі камерцыйны поспех. І гэта таксама мае права быць.

Еўрарадыё: Які фільм, зняты апошнім часам, Вас сапраўды ўразіў?

Ігар Сігаў: “Сляды Апосталаў” з маім удзелам (смяецца)… А ўвогуле, у апошнія два месяцы я знаходжуся ў стане разборак з сабой. Таму гляджу Comedy Club ці амерыканскія баевікі, якія не прымушаюць думаць. Сур’ёзныя карціны я пакуль адклаў у доўгую скрыню, бо мне і так хапае загрузаў.

Творчаму чалавеку трэба даць дыхаць, даць гаварыць, нават, калі ён гаворыць нешта “не тое”

Еўрарадыё: Калі б Вы сталі міністрам культуры, як бы перарабілі тэатр?

Ігар Сігаў: Я б адразу павесіўся (смяецца)! Але фантазіруем, так? Трэба даць магчымасць тэатру дыхаць, памыляцца, і, па магчымасці, павялічваць фінансаванне. Але ў першую чаргу, творчаму чалавеку трэба даць дыхаць, даць гаварыць, нават, калі ён гаворыць нешта “не тое”. Трэба даць тэатру паветра. Гэта немагчыма, кантраляваць мастацтва. Я маю на ўвазе графік акцёра. Як улічыць расклад працоўнага часу акцёра? Зрабіць як на заводзе? Каб акцёр прыходзіў у 11 на рэпетыцыю, а ў 14 сыходзіў? І ён адпрацаваў у гэты дзень 4 гадзіны, і за 4 гадзіны яму заплаціць? І што? Як на Захадзе працуюць? Ёсць дырэктар, бухгалтар, рэжысёр, памяшканне і набіраецца трупа. Яны ставяць спектакль, пасля яго пракатваюць, наколькі магчыма, зарабляюць ці не зарабляюць грошы, трупу распускаюць, набіраюць новую. Магчымы і такі тэатр, гэта тое, пра што мы казалі вышэй. Ёсць такія спробы. Але павінна быць некалькі тэатраў, якія адказваюць за дзяржаву. Якія выязджаюць за мяжу і паказваюць духоўны бок сваёй краіны. Яны паказваюць тое, чым жыве краіна, чым яна дыхае. А гэта можна данесці толькі праз тэатр.

Я не хацеў бы быць міністрам культуры, бо гэта складана, бо, апроч тэатраў, ёсць яшчэ музеі і гэтак далей. Але трэба агучваць праблемы тэатра, і не толькі тут, унізе, але і там, наверсе, дзе сядзяць кіраўнікі краіны. Спорт — гэта добра. Здаровая нацыя — добра. Але трэба думаць і пра душу. Моладзь, якая завісла ў інтэрнэце, трэба выцягваць у тэатр, размаўляць з ёй на мове тэатра пра жыццё, пра лёс, пра нашу краіну, пра што заўгодна. Але трэба выцягваць яе да жывой размовы. Я думаю, што менавіта гэта шлях тэатра на сённяшні дзень.