Не да законаў: якія правы палітвязняў парушаюцца ў зняволенні і як

Пакуль Лукашэнка заяўляе, што палітвязняў у краіне няма, праваабаронцы налічылі іх больш за паўтары тысячы. Ад самых вядомых з іх — Віктара Бабарыка, Марыі Калеснікавай, Мікалая Статкевіча і многіх іншых — нічога не чуваць месяцамі. І толькі пасля чутак пра смерць зняволенага прадстаўнікі рэжыму з панскага пляча дэманструюць відэа з ім (і тое не заўсёды).

За тры гады з пачатку прэзідэнцкай кампаніі ўжо стала зразумела, што ва ўладаў асаблівае стаўленне да вязняў, якія сядзяць за палітыку: за кратамі ў Беларусі сядзіцца ім значна горш, чым злодзеям, забойцам ды іншым крымінальнікам.  

Якія правы палітвязняў парушаюцца ў зняволенні і як, тлумачыць Еўрарадыё юрыстка праваабарончага цэнтру “Вясна” Віка Рудзянкова.

Дзе прапісаныя правы зняволеных?

Правы вязняў у месцах несвабоды знайшлі сваю фармалізацыю ў беларускім заканадаўстве (пераважна ў Канстытуцыі і Крымінальна-выканаўчым кодэксе), але таксама трэба абавязкова звяртаць увагу і на міжнародныя стандарты, якія даюць вязням гарантыі абароны іх правоў і змяшчаюць тое, што не прапісаў беларускі закон.

“Асноўны звод такіх стандартаў — гэта мінімальныя стандартныя правілы абыходжання з вязнямі. Яны распрацаваныя з улікам абавязковага для Беларусі Пакту аб грамадзянскіх і палітычных правах, а таксама Усеагульнай дэкларацыі правоў чалавека”.

Адсутнасць годнага абыходжання  

Першае права, якое масава парушаецца ў дачыненні да палітвязняў, — гэта права на годнае абыходжанне і павага чалавечай годнасці.

“Да вязняў прымяняюць катаванні і жорсткае, бесчалавечнае абыходжанне, якое прыніжае чалавечую годнасць, — кажа Рудзянкова. — Тут не магу не адзначыць, што свабода ад катаванняў — гэта абсалютная свабода, гэта значыць, яна не можа быць абмежаваная ні пры якіх умовах: хоць вайна, хоць канец свету. Але ў нас права не зазнаваць катаванні парушаецца паўсюдна, а ў адносінах да вязняў — часта з самага пачатку крымінальнага працэсу. Гэта і прымяненне сілы, і дрэнныя ўмовы ўтрымання, і катаванні электрашокерам, і розныя формы ціску, і гэтак далей. Шэраг палітвязняў робіць спробы самазабойства, што сведчыць пра прымяненне да іх катаванняў і іншых спосабаў жорсткага абыходжання”.

Праваабаронца прыводзіць у прыклад ШЫЗА: утрыманне ў адзіночнай камеры шырока выкарыстоўваецца як форма псіхалагічнага ціску на палітвязняў. У мінулым месяцы палітвязень Уладзімір Гундар, чалавек з інваліднасцю, некалькі разоў трапіў у ШЫЗА, а Аляксандр Францкевіч без перапынку ўтрымліваецца ў ШЫЗА ўжо больш за тры месяцы.