Алег Хаменка: “Арыентавацца трэба на ўвесь свет, тады купіць і Расія”
Лідар “Палацу” паразважаў пра Лёшу Хлястова, узгадаў колішнія Marlboro, гарэлку, культавы фэст “Маладзечна 93” і фолк "для ўнутранага карыстання".
З Алегам Хаменкам немагчыма гаварыць мала. Кожная гутарка з ім — віхор ідэй, думак і адкрыццяў. Гэтым разам Алег растлумачыў нам розніцу ў паняццях "этна", "фолк" і "нацыянальнае" і ўспомніў першыя крокі "Палацу"...
Еўрарадыё: Фолк-музыка — гэта візітоўка беларусаў. Ці стала яна нашай нацыянальнай музыкай?
Алег Хаменка: Не трэба так змешваць паняцці. Фолк — гэта музыка народа, этна-музыка перадусім звязана з тэрыторыяй. А калі мы гаворым “беларускае” — гэта ўжо прывязка да дзяржавы. І пры тым, што мы гаворым пра адну і тую ж з’яву, гэта і ёсць тры слупы — дзяржава, народ і тэрыторыя, ці прастора. Да іх мусіць быць трохбаковы падыход. І калі мы гаворым пра распаўсюджанне ў свеце, трэба разумець, які з гэтых падыходаў ты б хацеў выкарыстоўваць пры прасоўванні сваёй музыкі. Але пра гэта трэба думаць не музыкам, а прамоўтарам. Бо музыка ж не думае — ён піша. І яму ўсё роўна, што гармоніі цыганскія, а піша ён беларускую песню. І што гэта — фальклор? Этна? Бардаўшчына? Гэта ягоны сённяшні погляд! Яму ўсё роўна, будуць яго слухаць у Амерыцы ці не, яму самае галоўнае — выказацца. І не важна, якім інструментарыем ён карыстаецца, важна, каб на гэта звярталі ўвагу тыя, хто думае пра музыку, і думае, як яе прадставіць — для канцэртаў па Беларусі ці для канцэртаў у свеце.
Музыка беларусаў — ёсць, нацыянальная музыка — ёсць, фальклорная музыка — ёсць, і этна-музыка — ёсць. Проста мы ўсё гэта называем адным і тым жа. Што, Лёша Хлястоў не нацыянальная музыка? Іншая справа, якой нацыі, ці якой нацыянальнасці, калі мы пра нацыянальнае гаворым. І тады ўзнікае разуменне, што за музыка ў Лёшы Хлястова. Таму што паняцце “эстрада” трэба адрэзаць з галавы, выкінуць гэтае слова і забіць яго, спаліць прылюдна! Бо ніхто ў свеце не ведае, што такое “эстрада”. “Звёзды белорусской эстрады” — гэта глупства, глупства+глупства, якое адразу людзі адчуваюць: “О, на гэты канцэрт ні ў якім разе не трэба хадзіць”.
“Арыентавацца трэба на ўвесь свет, тады купіць і Расія”
Еўрарадыё: На якім шляху зараз знаходзіцца беларуская этна-музыка?
Алег Хаменка: У добрым стане наша музыка. Калі параўноўваць нашу 10-мільённую Беларусь з еўрапейскімі краінамі з падобнай колькасцю жыхароў, у нас усё нармальна. Іншая справа, што ўсе гэтыя краіны маюць сваё прадстаўніцтва ў агульнасустветнай музычнай індустрыі. І гэта звязана з тым, што гэта адкрытыя краіны: адкрытыя эканомікі, зразумелая прававая сістэма. Яны лёгка стасуюцца з транснацыянальнымі лэйбламі гуказапісу: Warner Brothers, Universal ды Sony. І лэйблы хутка знаходзяць найбольш цікавыя з’явы з гэтых краін, і тыя ведаюць, як туды патрапіць. У нас гэтага не адбываецца. Усе глядзяць на Усход з думкай: “Станеш папулярным у Маскве, дык тут цябе і так палюбяць”.
З музыкай усё нармальна, а вось тэхналогіі не прыйшлі. Самая вялікая памылка, што ўся вытворчасць Беларусі накіравана на тое, што “там, в России всё равно это купят”: малако, БелАЗы, мэблю, музыку… Арыентавацца трэба на ўвесь свет, тады купіць і Расія. Вось што трэба разумець, ствараючы музыку наўмысна для продажу. Бо ёсць жа яшчэ і музыка, зробленая мастакамі, каб даваць новыя тэндэнцыі. Зараз у нас існуе і тое, і гэта. Але рынак настолькі слабы, пакупнік настолькі слабы, што ён ніяк не можна супернічаць з музыкай індустрыі, у якую ўкладзена. Тыя рэчы — з сістэмнай індустрыі, а нашыя — ад шчырага сэрца, але з нулявымі фінансавымі ўкладаннямі. Але нельга забываць, што ў кожнай краіне ёсць прадукт толькі для нацыянальнага распаўсюджання. Яго не вывозяць, і не імкнуцца вывозіць. Ёсць сыры ў Францыі, якія робяцца для французаў, ёсць напоі ў Шатландыі, якія робяцца толькі для шатландцаў.
Еўрарадыё: У выніку што рабіць беларускім музыкам?
Алег Хаменка: Працаваць і думаць, якім чынам выходзіць на агульнасусветны рынак, калі гэта трэба, ці рабіць музыку для нашага беларускага ўжывання, якая рана ці позна будзе заўважаная дзяржавай. Бо ёй гэта неабходна — каб валюта не сыходзіла зусім сярэднім ці ўвогуле жудасным калектывам, якія прыязджаюць сюды. Яны ж адсюль не вывозяць у беларускіх рублях! А колькі беларускія музыкі прывозяць сюды ў валюце? Адзінкі! Я па сабе ведаю: прывозім мы вельмі-вельмі няшмат… Сорамна! Але ўсё роўна мы грошы, якія там зарабілі, імкнемся згубіць за мяжой, набыўшы шмоткі ды ежу. А павінна быць не так!
Pink Floyd, “ролінгі” і склеп на ўвесь “Палац”
Еўрарадыё: Ці думалі вы, калі пачыналі “Палац”, што гэты праект праіснуе больш за 20 гадоў?
Алег Хаменка: О-о-о, мае хлопцы вырашылі, што арыенцір — The Rolling Stones. А яны да гэтага часу не разваліліся і лупяць! Хаця ўжо як фрыкі выглядаюць! Во арыенцір. Скажу праўду: нам усім розная музыка падабаецца. Але калі шукалі агульныя густы, дык сыходзіліся на Pink Floyd і на “ролінгах”, сярэднестатыстычная па “Палацу” — гэтая музыка. Сказаць, што мы не чакалі, што столькі будзем граць… Наадварот! Калі мы выпівалі (ну так, моцна, у аўтобусе між сабой), дык любілі размаўляць пра тое, як замовім “Палацам” агульны склеп. Гавораць, што зараз гэта магчыма — быць пахаваным не кожны каля сваёй вёскі, а ў адным месцы. І вось мы ўяўлялі, як будзем збірацца там і бухаць, хе-хе-хе. І што нашыя дзеці будуць там сыходзіцца…
У бок беларускага пайшлі за Бобам Дыланам
Еўрарадыё: Чаму вы зрабілі стаўку на фальклор? Хіба ён выглядаў як нешта прывабнае, што дасць магчымасць надоўга затрымацца ў музыцы?
Алег Хаменка: Не фальклор. Фальклор — гэта так паназывалі... Мы шукалі беларускае. А ў гэты бок пайшлі… за Бобам Дыланам! Ён лічыцца ў свеце ледзь не самым уплывовым музыкам пасля The Beatles, ён і ёсць родапачынальнік фолк-року. Карані Дылана вельмі глыбокія: і з Адэсай, і з Ірландыяй звязаныя. І калі ён думаў, якім можа стаць амерыканскі фолк, бо яго не было (амерыканскі фолк — гэта спевы паўночна-амерыканскіх індзейцаў), ён зразумеў, што трэба шукаць менавіта нацыянальныя рэчы — і ірландскія, і габрэйскія, і афрыканскія. І калі паглядзець увогуле на знакамітых асоб поп-рок-індустрыі: ці то Шакіра, ці то Мадонна, ці то U2 — вы так ці інакш знойдзеце, што гэта ўсё грунтуецца на англійскіх ці шатландскіх баладах. Сама пабудова музыкі, сама манера ў U2.
Вядома, гэта зараз я так разумна разважаю. А тады мы проста інтуітыўна адчулі, што трэба знайсці менавіта сваё. Такое сваё, якое мы нідзе ў іншым месцы не возьмем. Што трэба ўзяць ад сваёй зямлі нешта такое, што ўжо ў нас у крыві. Плюс мадэрн. Я тады глыбока спрабаваў капаць, як разглядала нямецкая філасофская школа, што такое “постмадэрн”, як змяняецца грамадства. І ўсё гэта давала падставы меркаваць, што паняцце “нацыянальная культура” будзе ўзмацняцца, а вось “нацыянальная эканоміка і палітыка” размыецца абсалютна. Таму мы і вырашылі ставіць перадусім на беларускае. Адсюль інструменты, мова, манера спеву, тэксты, строі. Праўда, мы выходзілі не ў музейных касцюмах. Гэта было глыбокае асэнсаванне таго, якім быў строй, і яго рэканструкцыя сучасным чалавекам. То бок, як бы ён выглядаў заўтра. Але гэта ўсё складана было рабіць, цяжка…
Еўрарадыё: З боку выглядала, што вы гэта ўсё рабілі вельмі весела.
Алег Хаменка: Правільна. Калі хочаш вялікую яму выкапаць, але будзеш счапіўшы зубы гэта рабіць, дык рыдлёўку зломіш! А калі будзеш рагатаць, дык і ручкамі выкапаеш!
Алег Хаменка ў дуэце з гуртом "Иван Купала" на "Камяніцы-2012"
У 1990-я людзі гатовыя былі падтрымліваць культуру рэальна
Еўрарадыё: Вы пачыналі як фантастычна папулярны і модны гурт. “Палац” грымеў, усе яго ведалі…
Алег Хаменка: Пра гэта ўсе гавораць, але, павер, мы абсалютна гэтага не адчувалі. На вуліцах не пазнавалі нас… Так, з намі шмат людзей хацела пазнаёміцца — вось гэта я памятаю. З’явілася менавіта не сяброў, а знаёмых багата. І ўсё. Але час быў такі… Мы стаялі на сцэне, і было такое ўражанне, што яшчэ год — і ўсе загавораць па-беларуску. З 1992 па 1995 год... Тады ўсё было ў кантэксце мараў і спадзяванняў. Час быў небагаты. Але калі ўспомніць тое ж “Маладзечна-93” — аёй! І Marlboro, і гарэлку гэтую — такая круцізна была! Marlboro каштавалі 50 цэнтаў за пачак — яны ж былі смачныя! Не тое што сённяшнія цыгарэты. І спонсары паз’яўляліся! І людзі гатовыя былі падтрымліваць культуру рэальна!
“Забароны — гэта вельмі балюча…”
Еўрарадыё: Для некага забароны — гэта дадатковы піяр-ход, для іншых — штуршок да асваення замежжа ці дэпрэсія і адмова ад свайго таленту…
Алег Хаменка: Калі я пачынаю размаўляць пра забароны, дык пачынаю псіхаваць. Лепш увогуле пра гэта не гаварыць. Але магу сказаць, што гэта вельмі балюча. Усе любяць, усе падтрымліваюць, усе шкадуюць, але ўсе роўна канцэртныя пляцоўкі ў нас паднявольныя. І, натуральна, навошта ім рабіць імпрэзы з музыкамі, праз якіх будуць праблемы? У іх і так гэтых праблемаў вышэй за дах… Ламаюцца стратэгіі, планы. Асабліва, калі музыкі ўжо не маладыя. Ёсць момант расчаравання: а навошта працягваць? І для каго? Мы столькі высілкаў і грошай на музыку кладзем, а яна ўсё роўна да слухача не дойдзе... Ёсць ідэі, якія абавязкова павінны з’явіцца шырока ў СМІ — не толькі ў інтэрнет-прасторы, а і на тэлебачанні, на радыё, каб пра гэта загаварылі. А такі інструмент цалкам адсутнічае. Ты хочаш праўду і шчырае слова сказаць — а людзі вельмі хочуць зараз шчырага слова са сцэны, каб артыст гаварыў тое, што думае народ. Але ты сам сябе цэнзуруеш. Вядома, гэта ўплывае і на стаўленне да артыста, і на папулярнасць.
І гэтыя забароны дужа запаволілі рух. Узяць хаця б наш альбом. Фанаграмы, па сутнасці, ляжалі ў шуфлядзе. І пры тым, што альбом вельмі класны, я яго вельмі люблю, ён згубіў актуальнасць. Калі б людзі адразу пачулі гэтыя песні як альбом, а не так, як усё даставалася з шуфляды… Гэта было ж зусім іншае ўспрыманне!
