Шупа: Слова "дзякуй" яднае беларусаў з суседзямі

Сяргей Шупа: Беларускае “дзякуй” і яго паўнейшая, дзеяслоўная форма “дзякую”, “дзякуем”, дэфінітыў “дзякаваць” паказвае на тое, што беларусы належаць да культурнай супольнасці з блізкімі суседнімі народамі, дзе менавіта такая форма пашыраная. Менавіта з палякамі — “дзенькуе”, чэхамі — “дзекуй”. З беларускай гэта слова прыйшло ў літоўскую мову — “дзекуй” побач з “ачу”.

Гэтыя словы паходзяць, як мяркуюць лінгвісты, з германскіх моваў. Па-нямецку “данке”, дзеяслоў — “данкен”, тое самае па-шведску “так”. Там гэты насавы гук як бы знік. Па-ангельску — “сэнк’ю”. Гэта адносіць нас да таго, нейкага прагерманскага слова, якое азначае гэтую як бы ўдзячнасць.

Цікава, што ў іншых суседніх народаў гэтае пачуццё выказваецца трошкі інакш. Гэта па-расейску “спасибо”, што адносіць нас непасрэдна да Бога, як бы “спаси Бог", адна з формаў ва ўкраінскай мове “спасібі”. Гэта, магчыма, ідзе з часоў нейкай рэлігійна-культурнай супольнасці, але да беларусаў яна ўжо не дайшла. Украінцы, ясная справа, маюць “дзякую”, а гэта значыць, што мы з імі ў адной камандзе.

Калі паглядзець на паўдзённых славянаў, там ужываецца слова “хвала”, якое, можа быць, адносіцца таксама да Бога, а можа быць і не, бо проста невядома каго хваляць: ці Бога, ці таго чалавека, які нешта добрае вам зрабіў і вы яму гэтым словам аддзячваеце.

Дарэчы, да Бога ёсць дачыненне ў выказванні гэтага пачуцця і ў іншых еўрапейскіх народаў, напрыклад у раманскіх. Па італьянску “грація”, па гішпанску “грасьяс”, што неяк адносіцца да Божай ласкі — “ласка Божая на вас” ці штосьці такое. “Мерсі” па-французску — “Божая літасць”. Яны ўжо страцілі, магчыма, такую форму, якую мелі германцы, а ў гэтым дзеяслове ўжо закладзена вось гэтае пачуццё і яны мусяць неяк спаслацца на Бога, як бы заклікаць Бога дапамагчы таму чалавеку, які вам нешта добрае зрабіў.

Еўрарадыё: То бок можна смела казаць, што слова “дзякуй” аб’ядноўвае нас з еўрапейскай цывілізацыяй?

Сяргей Шупа: Калі нам прыемна гэта ўсведамляць, то так. Але хутчэй не з еўрапейскімі, а з нашымі бліжэйшымі суседзямі. Але далей на Захад, там ужо трошкі іншая карціна.

Еўрарадыё: Калі заглядаць далёка-далёка, у індзейцаў слова "дзякуй" увогуле адсутнічае. У Лацінскай Амерыцы яны запазычылі гэта слова з іспанскай мовы...

Сяргей Шупа: Магчыма, у тых індзейцаў рабіць нешта добрае было настолькі натуральна, што лічылася: за гэтае пачуццё ўдзячнасці не трэба нешта выказваць нейкімі словамі.

Фота — atomby.net