"Дата генератар": 25 снежня 1798 — нарадзіўся Адам Міцкевіч

Здаўна цягнуцца спрэчкі, да якога народа трэба аднесці гэтага вялікага паэта. Мне здаецца, што тут няма пра што спрачацца. З якога боку ні глядзі, Міцкевіч быў ліцвін, з сучаснага пункту гледжання — беларус. Тут ён нарадзіўся, тут ад XV стагоддзя жылі ўсе ягоныя продкі, тут ён выхоўваўся на беларускіх легендах і паданнях, і ўсе яго знакамітыя творы прысвечаны свайму роднаму краю — старажытнай Літве, гэта значыць Беларусі.

А тое, што пісаў ён па-польску, растлумачыць вельмі проста. Літаратурнай беларускай мовы ў яго часы не існавала. Мовай усіх адукаваных і культурных жыхароў нашага краю была польская, як, дарэчы, у Расіі французская. Нагадаю, што славуты расійскі паэт Аляксандр Пушкін ва ўзросце 18 гадоў, калі скончыў Царскасельскі ліцэй, французскую мову ведаў лепш, чым рускую. Менавіта таму ягоная мянушка ў ліцэі была “француз”. Больш за тое, знакамітую паэму “Яўген Анегін” ён у 1824 годзе (у 25 гадоў) пачынаў пісаць па-французску!

Міцкевіч пакінуў велізарную літаратурную спадчыну, якая складаецца з лірычных вершаў і балад, эпічных паэм, публіцыстыкі. Таксама засталося мноства няскончаных твораў. Найбольш вядомыя ягоныя паэмы “Дзяды”, “Гражына”, “Конрад Валенрод” і “Пан Тадэвуш”.

“Пан Тадэвуш, ці Апошні наезд на Літве. Шляхоцкая гісторыя 1811–1812 гг. у 12 песнях” (1834) — гэта сапраўдная энцыклапедыя жыцця шляхецкага народа, які больш за 500 гадоў панаваў у сваёй уласнай дзяржаве — Вялікім Княстве Літоўскім, Рускім і Жамойцкім. 

Гэта не проста раман у вершах (як “Яўген Анегін”), гэта “нацыянальная паэма”, адзіная ў сваім родзе. Прыёмамі лірызму і рэалізму, пафасу і іроніі Адам Міцкевіч апісаў традыцыйны лад жыцця, дух і норавы шляхецкага народа Літвы (Беларусі). Шляхецкія сем’і часта варагавалі паміж сабой (у паэме гэта варожасць паміж Сапліцамі і Гарэшкамі), але ў гадзіну сур’ёзных выпрабаванняў яны аб’ядналіся ў парыве патрыятызму і ўпарта змагаліся за свой край.

Хтосьці з літаратуразнаўцаў выказаў слушную думку: калі б у нашых школах замест паэмы “Яўген Анегін” і аповесці “Капітанская дачка” Пушкіна вывучалі “Дзяды” і “Пана Тадэвуша” Міцкевіча, сёння мы б не жаліліся на адсутнасць нацыянальнай свядомасці ў большай часткі насельніцтва.

Але, як вядома, выхадцы з сялян, якія дзясяткі гадоў запар займалі ўсе кіраўнічыя пасады ў БССР, заўсёды ставіліся да “паноў”, гэта значыць да шляхты, са звярынай нянавісцю. А думка пра тое, што героямі твораў Пушкіна былі такія ж паны — расійскія дваране, — ніколі не прыходзіла ў іх галовы, набітыя мякінай.

І ўсе ж за апошнія 30 гадоў Міцкевіч стаў вядомы свайму народу. Амаль усе ягоныя мастацкія творы выдадзеныя ў добрых перакладах на беларускую мову. Нават помнік яму ў 2003 годзе паставілі ў Мінску.