Украіна захоча такога міру? Спыталі ва ўкраінца, добраахвотніка і палітыка

13/02/2025 - 15:48

Трамп патэлефанаваў Пуціну. Што цяпер? / @rubanau_collage

Пасля дзясяткаў месяцаў ізаляцыі, у якой жыў Уладзімір Пуцін, у яго зазваніў тэлефон. На тым канцы дроту быў амерыканскі прэзідэнт. За гэтым рушылі навіны пра тое, што абодва прэзідэнты дамовіліся, што час заключаць мір ва Украіне.

Здаецца, нагода выдыхнуць: хутка канец вайне. Але за гэтай навіной пачаліся твіты занепакоенасці: ці не атрымае Украіна замест міру — ганебную “дамову”? Ці не пойдзе Пуцін, падкапіўшы сілы ў паўзе, вайной на Еўропу?

Ці патрэбны Украіне такі мір, мы запыталі жыхара Сумшчыны, які ўжо некалькі год жыве бліжэй да фронту, чым кожны з нас. А пра тое, чым скончыцца такі мір для нашай краіны і ўсёй Еўропы, распавялі беларускі палітык і палітолаг.

Жыхар Сумшчыны: "Спадзяюся, Трамп прыме бок дабра, ён жа акцёр і сцэнарны твіст да гэтага штурхае"

Юрый Быстрык жыве ў Сумах — гэта за некалькі дзясяткаў кіламетраў ад Расіі. Паўгода таму ён расказваў нам, як гэта жыць так блізка ад фронту — калі святло гарыць час ад часу, затое трывога і абстрэлы — рэгулярныя. У такіх умовах перамір'е павінна было б здавацца збавеннем. Ці Так гэта?

— Трамп — адыёзны, валявы і вельмі эгацэнтрычны чалавек. Калі ён задаўся мэтай, ён будзе яе праціскаць, і, вядома ж, ісці па шляху найменшага супраціву. Гэта значыць, у першую чаргу пераступаючы праз інтарэсы Украіны. "Нічога асабістага, проста бізнес". Ён прывык так дзейнічаць: простыя рашучыя рухі, з усімі можна дамовіцца, пытанне толькі ў цане, балансе саступак і пагроз.

На цяперашні момант план Трампа выглядае як сітуацыйнае рашэнне дзелавога чалавека ў лімузіне, які спрабуе на хаду стэлефанавацца з усімі бакамі і хутка ўсё разруліць. Як у бізнесе ці крымінале, аўтарытэтны чалавек можа закрыць канфлікт сваім статусам. "Узяць усё, ды і падзяліць".

Але расійска-ўкраінская вайна значна складанейшая. Гэта не бізнес, не пытанне мексіканскіх мігрантаў і не трыумфальна вырашаная ім праблема пластыкавых трубачак. Гэта францір шматвяковай барацьбы Усходу і Захаду, сутыкненне светапоглядаў, яно не мае простых аднаскладовых рашэнняў. Трамп хоча завяршыць вайну, несумненна. Але, на жаль, усё што мы чуем — гэта падобна да дзеянняў арбітра, які дае свісток на перапынак паміж таймамі.

Уся гісторыя кажа нам пра тое, што Расія не спыніцца, калі яе не спыніць, сэнс існавання Расіі ў прыгнёце, знішчэнні нацый і народаў. Гэта ракавая пухліна на целе планеты, яе нельга ўгаварыць, з ёй нельга дамовіцца, яе можна толькі знішчыць.

А Трамп — класны хлопец. Ён скажа: "Дарагі мой сябар Уладзімір, давай, спыняй", адбярэ літый ва Украіны за прадстаўленую дапамогу, перакладзе ўсю адказнасць на Еўропу — і справа ў капелюшы. Блажэнны міратворац, а ўсё геніяльнае проста.

Большасць людзей разумее казачнасць гэтага плана Трампа, і разумее, што ён пхае нас з жаху ў кашмар. Але людзі вельмі стаміліся. Хутка пойдзе чацвёрты год вайны, і многія страчваюць апошнюю стойкасць. Проста таму што гэта сапраўды вельмі доўга, а рэсурсы арганізма не бясконцыя.

Украіна захоча такога міру? Спыталі ва ўкраінца, добраахвотніка і палітыка

Юрий Быстрик / Euroradio

Так што частка грамадства хоча верыць у перамір'е, хоча гэтага глытка паветра. Не важна, што будзе паслязаўтра — але заўтра яны хочуць прачнуцца не пад крыкі і ўзрывы дамоў.

А частка скептычна настроеная і не бачыць спосабаў спыніць вайну размовамі. Тое, што цяпер адбываецца — гэта апафеоз усяго жыцця Пуціна. Што ён будзе рабіць далей? Выкараняць практыку драўляных сарціраў, газіфікаваць расійскую глыбінку, вырашаць межэтнічныя праблемы ў Маскве, наладжваць вытворчасць расійскіх смартфонаў? Вось што? Гэты вырадак зла можа толькі ваяваць ці рыхтуецца да вайны, усё астатняе яму не трэба і проста нецікава. Прамяняць стрэлачкі на карце свету на нейкія бездапаможныя эканамічныя пытанні? Ага, чакайце.

Трамп можа планаваць усё, што заўгодна, але вайна заўсёды бярэ стырно ў свае рукі. І я шчыра спадзяюся, што з часам ён прыме бок дабра — ён жа акцёр, і сцэнарны твіст да гэтага штурхае.

Як сказаў Чэрчыль, "амерыканцы заўсёды знаходзяць адзіна правільнае рашэнне — пасля таго, як па чарзе паспрабуюць усе астатнія".

А нам застаецца толькі трымацца, сотні гадоў мы трымаемся супраць навалы з Усходу, і будзем трымацца далей.

Джын, добраахвотнік: "Мір прыйдзе таксама, як пачалася вайна — раптоўна і без прычыны"

Джын — беларускі добраахвотнік, ён ваяваў на ўсходзе Украіны. У мінулым траўні Джын вярнуўся з вайны. Мы падрабязна расказвалі яго гісторыю тут.

Ці верыць ён, што аднаго жадання Трампа хопіць, каб скончыць вайну?

— Нас ужо столькі разоў кармілі гэтым мірам… "Контрнаступ — хутка пераможам!" Не атрымалася. "Хутка вайна скончыцца!" Таксама не. Гэта вельмі дзіўная вайна, для якой не было прычыны. І я думаю, што мір прыйдзе таксама — раптоўна і без прычыны.

Хутчэй за ўсё, Пуцін проста хоча расцягнуць час. Хоча даціснуць хоць бы Данецкую і Луганскую вобласць. Колькі яшчэ ён будзе яе яшчэ даціскаць? Ну, халера ведае, залежыць ад Расіі і ад Украіны.

А што Трамп? Думаю, гэта ўсё гэта паказвае гніласьць гэтага свету, паказвае, што ніякай справядлівасьці няма і ня будзе, пакуль ня знойдзецца хтосьці мацнейшы за Амерыку і Расію. А такіх не знойдзецца. Што мы бачым: моцны напаў на слабога. Украіна перамагла ўжо тым, што ўвесь гэты час стрымлівае Расію.

А цяпер другі моцны выпрошвае ў слабога: аддайце рэсурсы, аддайце здабытак народа наўзамен за дапамогу. Справядліва было, калі вы дапамагалі краіне з не самай моцнай эканомікай у свеце. Ну што тут сказаць? Усё гэта жудасна, несумленна, і Трампу і Пуціну хочацца плюнуць у твар. Ды проста гаўно людзі.

А што я? Я планую хутка вярнуцца ва Украіну. Спадзяюся, Украіна працягне змагацца, незалежна ад таго, што зробіць Трамп.

Валер Кавалеўскі, беларускі палітык: “Не выключаю, што ўкраінцы скажуць: дзякуй, але такі мір нам не патрэбны”

Валера Кавалеўскага званок Трампа Пуціну не моцна здзівіў. Яшчэ з часоў перадвыбарных абяцанняў амерыканскага прэзідэнта яму было зразумела, якім шляхам ён плануе дасягнуць “міру за 24 гадзіны”.

Сітуацыя, кажа Кавалеўскі, небяспечная не толькі для Украіны, але і для Беларусі. Не варта забываць, адкуль пачалася вайна і чаму канчатковая страта Беларуссю магчымасці на развіццё еўрапейскім шляхам можа быць балючай для ўсяго рэгіёна.

— Ад пачатку было відавочна, што ў Трампа зусім іншы падыход да таго, як скончыць гэтую вайну. Галоўнае адрозненне ад падыходу Джо Байдэна ў тым, што цягам першага прэзідэнцкага тэрміна Трампа ён наладзіў даволі добрыя персанальныя адносіны з Пуціным. І ён часта дэманстраваў асаблівы піетэт да Пуціна, падвышаную павагу да яго. Магчыма таму, што ён цягнецца да людзей, схільных да аўтарытарнага кіравання краінай. І тыя перамовы, якія праводзілі Трамп з Пуціным, паказвалі, што менавіта Пуцін часта выходзіў з іх пераможцам. Дакладней, што ён больш здабываў ад тых перамоваў, чым Трамп.

Акрамя таго, у Трампа ёсць гісторыя складаных адносін з Украіной і Зяленскім. Маніпуляцыі ва Украіне з удзелам Трампа прывялі да яго імпічменту. Гэта была складаная старонка ў яго жыцці, а Трамп не забываецца на такія рэчы.

Я даўно казаў, што мы не ведаем, як можа выглядаць фармат перамоваў. І казаў, што Расія можа дамаўляцца наўпрост са Злучанымі Штатамі. І тады сама Украіна будзе мець статус проста малодшага партнёра. Учора амерыканскія журналісты спыталі ў Трампа, ці разглядае ён Украіну як роўнавартаснага партнёра. І Трамп сказаў, што гэта цікавае пытанне — але не стаў на яго адказваць. Фактычна сёння Украіна павінна змагацца за тое, каб яе пачулі. А ЕС фактычна ізаляваны ад гэтага працэсу.

Адметна і тое, як ЗША падыходзяць да перамоўных пазіцый Украіны. Учора новы міністр абаронны Штатаў сказаў, што вярнуць тэрыторыі для Украіны нерэалістычна, гэтаксама як і разлічваць на далучэнне да NATO. Гэта заўчасныя заявы, і яны не на карысць Украіны.

Валер Кавалеўскі / Белсат

Мы часта размаўлялі пра тое, ці зможа Беларусь прысутнічаць на гэтых перамовах. Я думаю, адказ на гэтае пытанне ўжо дадзены, і вельмі выразны. Мне раней здавалася, што верагоднасць таго, што беларускія дэмсілы падчас гэтых перамоваў змогуць адстаяць свае інтарэсы, была невысокай. Цяпер яна імкнецца да нуля.

Асноўная ідэя Пуціна — разбурэнне еўраатлантычнай супольнасці, якая стварала немагчымасці для яго ў рэалізацыі сваіх амбіцый у Еўропе. На гэтым фоне Беларусь знаходзіцца ў даволі складаным становішчы. І, я б сказаў, небяспечным. Бо мы не ведаем, чаго яшчэ Расія хацела б дамагчыся на гэтых перамовах.

І яшчэ застаецца пытанне — а ці пагодзяцца ўкраінцы на такое? Бо, з пункту гледжання Украіны, гэта можа быць не проста ганебны мір, несправядлівы мір — ён проста не адпавядае нацыянальнаму характару ўкраінцаў. І таму я б не выключаў, што яны могуць проста ад яго адмовіцца.

Бо яны не знаходзяцца пад такім эмацыйным уплывам Пуціна, пад якім знаходзіцца Трамп. Яны бачаць сітуацыю ясна і разумеюць, што адбываецца і якім павінны быць мір для іх краіны. Таму цалкам магчыма, што ўкраінцы скажуць Трампу: дзякуй, але такія дамоўленасці нам непатрэбныя.

Роза Турарбекава: “Пуцін будзе гандлявацца за спыненне агню”

У многіх еўрапейцаў званок Трампа Пуціну выклікаў дэжавю, і новы віток падзеяў вакол Украіны пачалі параўноўваць з “Мюнхенскай змовай”. У 1938 годзе дамовіліся, што Чэхаславакія саступіць Гітлеру Судзецкую вобласць. Але заспакоіць кіраўніка Германіі не ўдалося, і хутка распачалася сусветная вайна.

Ці варта адганяць ад сябе цяжкія думкі і песімістычныя паралелі? Спыталі ў гісторыка і паліталагіні Розы Турарбекавай.

Рэдактарка Еўрарадыё Марыя Калеснікава задала Турарбекавай прамое пытанне: Украіну злілі? Турарбекава адказала: у нейкім сэнсе — так.

— А як гэта яшчэ ацэньваць? Прадстаўленне дапамогі абумоўліваецца канцэсіямі на рэдказямельныя металы. А як ацэньваць прымус весці перамовы з чалавекам, на якога Міжнародны крымінальны суд выдаў ордар? Гэта сумная і павучальная гісторыя.

Тое, што ўжо вядома месца сустрэчы Трампа і Пуціна, кажа пра тое, што праца па падрыхтоўцы перамоваў ідзе сямімільнымі крокамі. Думаю, што першым пытаннем у парадку дня будзе спыненне агню. І думаю таксама, што з боку Расіі спыненне агню будзе прадметам торгу. За гэта яна будзе выгандлёўваць саступкі.

І гэта можна прадказаць, паглядзеўшы на Мінскія пагадненні, якія былі складзеныя жудасна. Але Парашэнка быў настолькі спужаны, а Меркель і Аланд так моцна ціснулі, што яму прыйшлося іх падпісаць. Яны былі асуджаныя на правал.

І я думаю, што пытанне пра перавыбары прэзідэнта Украіны будуць таксама ўключаныя ў павестку. І думаю, што на ўключэнні гэтага пытання ў павестку — гэта жаданне Пуціна.

Для Трампа праблема ўсталявання міру ва Украіне з’яўляецца прамежкавым звяном. Канчатковая яго мэта — абмежаванне моцы Кітая. І Расія ў гэтым сэнсе для яго — тактычны крок.

Што ж пра песімізм еўрапейцаў? Я шмат у чым падзяляю яго. Прапановы, з якімі Трамп выходзіць на перамовы, іначай як здрадніцкімі ў адносінах NATO назваць нельга.

Але дзеля справядлівасці я б хацела сказаць, што доўгі час ЗША цягнулі на сабе ваенны складнік NATO. Фактычна закрывалі сабою ваенныя расходы альянса. Ішла дыскусія пра неабходнасць чатырохпрацэнтнага ад аб’ёма ВВП унёска на абарону для краінаў ЕС. Штаты гэта раздражняла.

Дагэтуль ніхто не ставіў пытанне рабром, а Трамп гэта зрабіў.

Ці гатова Еўропа ў NATO замяніць ЗША? У краінаў ЕС ёсць план павелічэння абаронных расходаў, але ім трэба рухацца хутчэй. Справа еўрапейскай бяспекі — справа рук еўрапейцаў.