Ярмошына: Так, мой наймальнік ― прэзідэнт. Чалавек, з якім я заключыла дамову
Ці плануецца ўносіць змены ў выбарчае заканадаўства, якое месца ў беларускім грамадстве павінна займаць жанчына, расказвае старшыня Цэнтрвыбаркама Лідзія Ярмошына.
Еўрарадыё: Рэкамендацыі БДІПЧ АБСЕ па выніках прэзідэнцкіх выбараў 2015 года не ўнеслі ў выбарчае заканадаўства таму, што, як вы тлумачылі, менш за год заставалася да парламенцкіх выбараў 2016 года. Выбары прайшлі ― заканадаўства будзе змяняцца з улікам тых рэкамендацый?
Лідзія Ярмошына: Мы збіраемся выйсці на кіраўніка дзяржавы з адпаведнай табліцай. Дзе будуць ў адным параграфе прапановы АБСЕ, дэпутатаў ды палітыкаў. Вось, спадарыня Караткевіч прынесла мне на паперцы некалькі прапаноў ― прыходзіла да мяне на прыём па асабістых пытаннях. А ў параграфе з другога боку будуць прапісаныя прапановы Цэнтрвыбаркама. Будзе вялікая нарада ў кіраўніка краіны і там выпрацуецца рашэнне. Мы ж не суб’ект заканадаўчай ініцыятывы, мы ― выканаўцы, але нашы рэкамендацыі звычайна ўлічваюцца.
Еўрарадыё: Тым больш цікава, якія рэкамендацыі АБСЕ Цэнтрвыбаркам перанясе на свой бок у гэтай табліцы?
Лідзія Ярмошына: Ну, мяркую, там будзе ўсё тое, што Цэнтрвыбаркам выдаў у выглядзе пастаноў, якія ўжо пратэставаныя на гэтых выбарах. Гэта і рэйтынгавае галасаванне, больш адкрыты працэс пры стварэнні выбарчых камісій. Мы плануем пайсці далей і прапанаваць усім кандыдатам у дэпутаты парламента, а не толькі палітычным партыям, прызначаць сваіх прадстаўнікоў з правам дарадчага голасу ў акруговыя камісіі. А спадарыня Караткевіч прапануе, каб выбарчыя фонды кандыдатаў маглі фарміравацца ўжо з моманту вылучэння, як гэта робіцца на выбарах прэзідэнта. Працэдуры падліку галасоў трэба прапісаць у законах.
Еўрарадыё: Парламенцкія выбары ― што вас у іх не задаволіла?
Лідзія Ярмошына: Вялікая колькасць скаргаў. З аднаго боку, ад кандыдатаў іх было не шмат. Але ад нацыянальных назіральнікаў, якія былі вельмі актыўныя на гэтых выбарах… Я не магу сказаць, што яны не заўжды мелі рацыю, але яны маюць і сумневы, і прэтэнзіі, якія, безумоўна, і мяне насцярожваюць.
Еўрарадыё: Асабіста мяне насцярожыла сітуацыя са званкамі старшыням акруговых камісій у дзень выбараў ад, нібыта, чыноўнікаў мясцовых аблвыканкамаў з просьбамі змяніць альбо вынікі яўкі, альбо колькасць галасоў за канкрэтнага кандыдата. Званіў, і выклаў запісы гэтых званкоў у сваім ЖЖ беларус з Масквы Дзмітрый Балкунец. І ён сцвярджае, а на некаторых запісах гэта чуваць, што ў камісіях пагаджаюцца выканаць “просьбу”…
Лідзія Ярмошына: Я гэтага не бачыла, але я ў такое не веру. А гэта хто, чарговы “пранкёр Ваван”? Ён называўся Ярмошынай ці як? Ведаеце, ніводнага разу ў жыцці ніводнаму старшыні камісіі я не казала такога і не абмяркоўвала… Як і ўсе астатнія сябры Цэнтральнай камісіі ― нам гэта і ў галаву не прыйдзе! Я сумняваюся, што старшыня акруговай камісіі з кімсьці, ды яшчэ і з Масквы, стаў бы размаўляць ды яшчэ і гэта абмяркоўваць, я проста ў гэта не веру. Хаця б з меркаванняў пэўнай перасцярогі. І нават супрацоўнікі аблвыканкамаў наўрад ці валодаюць… А як можна такім супрацоўнікам называцца ― нейкім прыдуманым прозвішчам? Ну, я не ведаю… Але трэба сапраўды паглядзець, вывучыць і правесці нейкае расследаванне. Прынамсі, даручыць… Справа ў тым, што ў гэтых людзей завяршаецца тэрмін паўнамоцтваў і таму трэба гэта абавязкова праверыць. Трэба нашым абласным тэрытарыяльным камісіям даручыць, каб узялі тлумачэнні ва ўказаных асоб. Але я ў гэта не веру! Хаця, калі шчыра, вы мяне занепакоілі гэтай інфармацыяй. Яна мне падаецца нейкай правакацыяй. Але калі хоць нешта з гэтага акажацца праўдай, то гэта вельмі сур’ёзна.
Еўрарадыё: У 2010 годзе, калі была Плошча і яе разгон, вы ўсім запомніліся фразай пра тое, што “жанчына павінна боршч варыць, а не па плошчах шастаць”. Сёлета вы таксама выказаліся пра тое, што жанчыне больш пасуе быць апалітычнай, а прыстойны чалавек ― “заўжды апалітычны”. У мяне складваецца ўражанне, што вы ― сексістка…
Лідзія Ярмошына: Калі чалавек адстойвае права жанчыны быць жанчынай ― гэта не азначае, што яна гэта робіць з-за нейкіх палітычных поглядаў ці з мэтай абмежавання яе правоў. Я проста за тое, каб кожнаму полу адводзілася сваё традыцыйнае месца ў грамадстве. Гэта не азначае абмежаванне ў выбарчым праве, але я лічу, што тую маральную нагрузку, якую традыцыйна ўскладае на жанчыну грамадства, яе ніхто не адмяняў. І калі мы сапраўды пяройдзем да змяшэння палоў, да нейкіх “бацька №1” і “бацька №2”, як ужо робяць некаторыя дзяржавы, то мне падаецца, што гэта “псіхалогія ад нячыстага”. Згубіўшы сапраўдную жанчыну і сапраўднага мужыка мы страцім чалавека ўвогуле. Пэўных якасцяў жанчына ніколі не павінна пазбаўляцца: міласэрнасці, клопату пра блізкага, жадання мець дзяцей, быць любімай. Чамусьці ўсе кажуць пра кар’еру, а ніхто не кажа пра любоў. А маладая жанчына найперш павінна думаць пра гэта. Мне ў галаву не прыходзіла ў 20 і нават у 30 гадоў думаць пра кар’еру, хоць я ўжо працавала і працавала сур’ёзна. Бо самым галоўным для мяне былі мае ўзаемаадносіны з мужам, лёс майго дзіцяці і гэтак далей. Не павінны мы гэтыя якасці страчваць. І жанчына абавязкова павінна ўмець гатаваць ― хаця б на ўзроўні элементарнай утульнасці, якую яна павінна ствараць для сваіх блізкіх. Калі жанчына будзе кепскай маці, то гэта будзе не толькі яе недахоп ― гэта няшчасныя людзі побач з ёй, гэта няшчаснае дзіця. Таму я проста адстойваю традыцыйныя каштоўнасці, і тут няма ніякага сексізму.
Еўрарадыё: Але ж вы ― старшыня Цэнтрвыбаркама. Ваш сын з-за гэтага рос няшчасным?
Лідзія Ярмошына: Я казала пра тое, што ніколі нельга тую ж кар’еру ставіць наперадзе ўсяго. Да ўсяго, калі я стала старшынёй ЦВК, майму сыну было 19 гадоў і ён ужо сам мусіў думаць пра сваю кар’еру. Разумееце, для мяне кар’ёра — не самамэта. Проста, мне заўжды трэба было апраўдваць тыя чаканні, якія на мяне ўскладаліся. Да прыкладу, маім наймальнікам.
Еўрарадыё: Вы сказалі, што вы — чалавек каманды прэзідэнта. Адпаведна, ваш наймальнік цяпер, чаканні якога мы мусіце апраўдваць ― прэзідэнт?
Лідзія Ярмошына: Так, наймальнік ― прэзідэнт. Чаму не? Чалавек, з якім я заключыла дамову. І гэтыя дамова і абавязальніцтвы ўзаемна павінны выконвацца. Гэта нармальныя, цывілізаваныя стасункі.
Еўрарадыё: На пытанне пра сыход на пенсію вы сказалі: "Скажа наймальнік сыходзіць ― сыду". Што, няўжо і сапраўды нават ніякай крыўды не адчуеце?
Лідзія Ярмошына: Зразумела, як чалавек разумны, я пра гэта думаю. Але ці крыўдна будзе?.. Ведаеце, па вялікім рахунку, гэта для мяне яшчэ не ўсвядомленае як рэчаіснасць сённяшняга дня. Напэўна, я пакуль яшчэ не веру ў тое, што мне давядзецца сысці ў бліжэйшы час. Пакуль яшчэ я адчуваю сябе ва ўсім гэтым працэсе. Не, я не лічу сябе нейкім выбітным выключэннем ― проста звычка. Ярмошына ― гэта нібыта брэнд выбараў. Як тое, “партыя і Ленін ― браты-блізняты”!
Еўрарадыё: А яшчэ праводзяць такую паралель: Ярмошына ― сфальсіфікаваныя выбары…
Лідзія Ярмошына: Ну, хто гэта кажа? Абсалютна людзі не кажуць гэтага. Больш за тое, я магу сказаць, што грамадзяне вельмі добразычлівыя ў дачыненні да мяне і пазітыўныя. Гэта азначае, што нічога дрэнна ў іх разуменні са мной не звязана.
Фота Змітра Лукашука
