Чаму не атрымаецца ў адзін дзень аб’явіць сябе свабодным чалавекам?

Свабода — гэта не фінішная дыстанцыя, дабег — і свабодны. Гэта ўнутранае, прыроджанае пачуццё годнасці, лічыць культуролаг Сяргей Харэўскі. Так ён адказвае на пытанне Еўрарадыё пра тое, чаму зацягнуліся перамены на Беларусі.
 

Усё пачалося не ў 2020 годзе

Вернемся да гісторыі. За апошнія стагоддзі на тэрыторыі Беларусі адбылося нямала паўстанняў: ад Тадэвуша Касцюшкі да Станіслава Булак-Балаховіча. І ўсе буйныя паўстанні скончыліся паразамі і рэпрэсіямі. Чаму так? Харэўскі не лічыць мэтазгодным праводзіць гістарычныя паралелі дый не лічыць канфлікт 2020 года рэвалюцыяй.

— Сённяшняя Беларусь — гэта не часы “Салідарнасці” ў Польшы, гэта не паўстанне Касцюшкі. Дый ці можна называць канфлікт 2020 года рэвалюцыяй? Я не ўпэўнены, і што самае істотнае, я не ўпэўнены, што ён пачаўся ў 2020 годзе. Калі мы гаворым пра культуру, дык не будзем забываць, што чорныя спісы выканаўцаў і аўтараў існуюць не першы год.

Гэты канфлікт проста ўвайшоў у іншую інфармацыйную фазу, але ён ніколі не сціхаў.

Ён раіць успомніць хоць бы, якія стасункі былі ва ўлады з Васілём Быкавым. Ці з Уладзімірам Някляевым. На думку Харэўскага, канфлікт цягнецца з часоў перабудовы.

— І з тых часоў не атрымліваецца “перестроить”, “перестройка” не скончылася. Ёсць адлігі, абвастрэнні, але канца гэтаму я не бачу.

Сённяшняя сітуацыя — гэта не пачатак і не канец, а проста частка ланцуга. Каб нарэшце штосьці перабудаваць, Харэўскі раіць пачаць з сябе. А пачынаць з сябе людзі не гатовыя.

— Хочаш, каб у краіне ўсё было па-беларуску, — гавары па-беларуску. А то прыводзяць дзяцей у храм, а самі ідуць на піва. Гэта тое самае, што аддаць дзіцё ў беларускую школу — а самім па-беларуску не размаўляць.
 

Незалежнасць на беларусаў не звалілася

Харэўскі катэгарычна не пагаджаецца з тымі, хто кажа, нібыта незалежнасць на беларусаў у 90-я звалілася як снег на галаву.

— Беларусы дзесяцігоддзямі рыхтаваліся да гэтага. Была супольнасць, галосна ці не галосна, але незалежнасць падрыхтоўвалася. Хоць і былі знешнія фактары, але абсалютна няправільны пасыл — казаць, што нам гэтая незалежнасць звалілася на галаву.

І перамагчы “савецкасць” не змагла не толькі Беларусь. Не відавочная гэта перамога і ва Украіне, кажа Харэўскі, — “як бы нам ні падабаўся дух свабоды і пэўнай анархіі”.

— Там далека не ўсё так відавочна. Не кажучы пра крывавы канфлікт, які цягнецца з 14-га года. Пра масу праблем з карупцыяй, якія не могуць ігнараваць нават дабрадзеі Украіны. І я не кажу пра нашых усходніх суседзяў — мы ж не жывём за 1000 кіламетраў на востраве. Мы дагэтуль жывём у расійскай інфармацыйнай прасторы. Адсюль і “Хабаровск, мы с вами”, и гімн “Перемен”.

Да таго ж свабода — гэта не штосьці, чаго можна дасягнуць у адзін дзень ды на тым супакоіцца.

— Няможна сказаць усім — мы цяпер годныя, свабодныя. За свабоду ўсе народы і прывілеяваныя нацыі змагаюцца несупынна праз парламенты, праз медыя. Гэта несупынны працэс, і несупынна з’яўляюцца тысячы новых выклікаў. Гэта пастаянная праца над сабой.